იოდი ჯანსაღი მომავლის საწინდარია
ორგანიზაციის ისტორიულ რეზოლუციაში ნათქვამია: "იოდის დეფიციტის ლიკვიდაცია ჯანდაცვის ისეთივე გამარჯვებად იქცევა, როგორიც იყო თავის დროზე ყვავილისა და პოლიომიელიტის აღმოფხვრა". ასეთი მიდგომა, ერთი მხრივ, იოდის აუცილებლობით აიხსნება, მეორე მხრივ კი იმით, რომ ამ ელემენტს არ გააჩნია ორგანიზმში დაგროვების უნარი, რის გამოც საკვებთან ერთად მისი მუდმივი მიღებაა საჭირო.რა მნიშვნელობა აქვს იოდს ბავშვის ზრდა-განვითარებისთვის, ამაზე პედიატრი თინათინ იმერლიშვილი გვესაუბრება.
- რა მნიშვნელობა აქვს იოდს ბავშვის ორგანიზმისთვის? რა შეიძლება გამოიწვიოს მისმა ნაკლებობამ?
- მოგეხსენებათ, იოდი ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების სტრუქტურული ელემენტია. თირეოიდული ჰორმონი ასტიმულირებს ენერგიის წარმოქმნას და ზრდის ჟანგბადზე ქსოვილების მოთხოვნას, ხელს უწყობს ცილების სინთეზს, ზრდას, ცხიმების, ნახშირწყლების ცვლას, ცენტრალური ნერვული სისტემის სტიმულაციას. სხვა ანაბოლური ჰორმონებისგან განსხვავებით, იგი არა მარტო ზრდის, არამედ ქსოვილთა დიფერენცირების პროცესსაც არეგულირებს და ამით ბავშვის ორგანიზმის ზრდასთან ერთად მის მომწიფებასაც უწყობს ხელს. მუცლადყოფნის პერიოდში ეს ჰორმონი აკონტროლებს ემბრიოგენეზს (ნაყოფის ფორმირებას), ორგანოებისა და სისტემების დიფერენცირებასა და მომწიფებას, ტვინის მომწიფებას, ინტელექტის ფორმირებას. მუცლადყოფნის ადრეულ ეტაპზე თირეოიდული ჰორმონის გავლენით ფორმირდება ძირითადი ცერებრული ფუნქციები. ამ ჰორმონის ნაკლებობა ტვინის განვითარება-ფორმირების ამა თუ იმ ეტაპზე შეჩერებას განაპირობებს, რასაც შეუქცევადი პროცესები, ადამიანის ინტელექტუალური და მოტორული ფუნქციების განუვითარებლობა მოჰყვება.
იმის მიხედვით, ცხოვრების რომელ ეტაპზე დაიწყო იოდის ნაკლებობა, მოსალოდნელია:
მუცლადყოფნის პერიოდში
- თვითნებური აბორტი;
- მკვდრადშობადობა, თანდაყოლილი ანომალიები;
- მაღალი პერინატალური სიკვდილიანობა;
- ნევროლოგიური კრეტინიზმი: გონებრივი ჩამორჩენა, სიყრუე, სიელმე;
- მიქსედემური კრეტინიზმი: გონებრივი ჩამორჩენა, ჰიპოთირეოზი, სიმაღლეში ჩამორჩენა;
- ფსიქომოტორული დარღვევები;
ახალშობილობის პერიოდში
- ნეონატალური ჰიპოთირეოზი;
- ნეონატალური ჩიყვი;
ბავშვებსა და მოზარდებში
- გონებრივი და ფიზიკური ჩამორჩენა;
- ყურადღების დეფიციტის სინდრომი;
მოზრდილებში
- რეპროდუქციული ფუნქციის დაქვეითება (უშვილობა);
- იოდინდუცირებული თირეოტოქსიკოზი;
- ბავშვის ენდემური კრეტინიზმით დაბადების რისკი (ქალებში);
ასაკის მიუხედავად
- ჩიყვი.
- რას უჩივის ბავშვი იოდის უკმარისობისას?
- იოდის დეფიციტის დროს ბავშვს უქვეითდება ფიზიკური და გონებრივი შრომის უნარი, ძილად არის მივარდნილი, აქვს მყარი შეკრულობა, ხშირად ცივდება, თმა სცვივა, ფრჩხილები ემტვრევა, აღენიშნება სიმსუქნისკენ მიდრეკილება. ეს ის კლინიკური ნიშნებია, რომლებსაც მშობლებმა ყურადღება უნდა მიაქციონ და ბავშვი დროულად მიიყვანონ სპეციალისტთან.
- როგორ ხდება იოდის დეფიციტის კორექცია?
- სათანადო ოდენობის იოდით ორგანიზმის უზრუნველყოფა ორგვარად შეიძლება: კვების ხასიათის შეცვლით და იოდშემცველი პრეპარატების მიღებით. კვების ხასიათის შეცვლა იოდით გამდიდრებული მარილის, წყლის, კარაქის, პურის, საკონდიტრო ნაწარმის, ხორცის ნაწარმის, რძისა და მისი ნაწარმის მიღებას გულისხმობს. იოდით ბუნებრივად მდიდარია ზღვის კომბოსტო, ოკეანის თევზი. ჩვილები-სთვის საგანგებოდ გამოდის იოდშემცველი ადაპტირებული რძის ნარევები. იოდის შემცველი პრეპარატებიდან პედიატრიულ პრაქტიკაში გამოიყენება იოდიდ 100, რომელიც ასევე ენიშნებათ ორსულებსა და მეძუძურ დედებს ნაყოფისა და ახალშობილის იოდით უზრუნველყოფისთვის. იოდის პრეპარატებს უპირატესად რისკის ჯგუფში შემავალ ბავშვებს უნიშნავენ.
- ვინ შედის რისკის ჯგუფში?
- რისკჯგუფებს ქმნიან:
- ჩვილები, რომლებიც ადრეული ასაკიდანვე გადაიყვანეს ხელოვნურ კვებაზე, მაგრამ არ იღებენ იოდით გამდიდრებულ ადაპტირებულ ნარევებს;
- 1-დან 4 წლამდე ასაკის ბავშვები, რომლებიც ჯერ არ იღებენ მარილიან საკვებს;
- სკოლამდელი და სკოლის ასაკის, უმთავრესად - ხშირად მოავადე ბავშვები, ასევე - ბავშვები, რომლებსაც აღენიშნებათ ფიზიკური განვითარების შეფერხების ნებისმიერი ფორმა, აქვთ ენდემური ჩიყვით დატვირთული მემკვიდრეობა;
- გარდატეხის ასაკის მოზარდები, განსაკუთრებით - გოგონები 11-12 წლიდან 16-18 წლამდე.
- სჭირდება თუ არა იოდით პროფილაქტიკა მეძუძურ დედას, რომელიც ამ ელემენტის დეფიციტს არ უჩივის?
- განურჩევლად იმისა, აქვს თუ არა იოდის უკმარისობა, მეძუძურმა დედამ პროფილაქტიკისთვის მაინც უნდა მიიღოს იოდიანი საკვები (მარილი მხოლოდ იოდიანი გამოიყენოს) და ამ ელემენტის შემცველი პრეპარატები (მაგალითად, მატერნა). ეკოლოგიური პირობების, არაბალანსირებული რაციონის, აგრეთვე - იმის გათვალისწინებით, რომ ორგანიზმი შარდის მეშვეობით ყოველდღიურად კარგავს იოდის მარაგის 90 პროცენტს, პროფილაქტიკა აუცილებელია. თვით ბავშვის საკვებში 2 წლამდე არამცთუ იოდიანი, არამედ, საზოგადოდ, მარილის დამატება მიზანშეწონილი არ არის.
- როგორ შევარჩიოთ ადაპტირებული ნარევები იოდის უკმარისობის პროფილაქტიკისთვის?
- არსებობს ნარევები, რომელთა ეტიკეტზე მითითებულია იოდის შემცველობა 33-დან 170 მკგ-მდე 1 ლიტრ მზა ნარევში. თუ ჩვილს იოდის დეფიციტი აღენიშნება, ადაპტირებულ ნარევებთან ერთად ექვსი თვიდან იოდის ტაბლეტირებული პრეპარატებიც ენიშნება, მაგრამ ეს პედიატრმა უნდა გააკეთოს, ვინაიდან მნიშვნელობა აქვს დედის ჯანმრთელობის მდგომარეობას, მის მიერ იოდის პრეპარატების მიღებას, ბავშვის სომატურ სტატუსს, ალერგიულ ფონს და ა.შ. ამ ფაქტორების გათვალისწინებით დგება წლამდე ასაკის ბავშვის იოდის პროფილაქტიკის ინდივიდუალური გეგმა.
- როგორია იოდზე ორგანიზმის მოთხოვნა ასაკის მიხედვით?
- იოდის მოთხოვნილებამ ბოლო ხანს იმატა, რაც თვალნათლივ ჩანს ჯანმოს 1996 წლის ჟენევისა და ამერიკის ნაციონალური აკადემიის 2001 წლის მონაცემების შედარებით: