ჭარბწონიანი ჩვილი
ჯერ კიდევ გასული საუკუნის 60-იან წლებში პროდუქტის კვებითი ღირებულება ცხიმიანობით იზომებოდა. დღესდღეობით, როცა ბავშვის გამოკვება პრობლემა აღარ არის, კვებითი სტერეოტიპი უნდა გადაიხედოს. ბავშვი მაძღარი და ჯანმრთელი რომ იყოს, საჭიროა კვებისადმი სწორი დამოკიდებულება.
- რას ნიშნავს პარატროფია?
- პარატროფია იგივე სიმსუქნეა, მაგრამ ამ ტერმინს მხოლოდ სამ წლამდე ასაკის ბავშვებთან მიმართებით ვიყენებთ. პარატროფიულ, ჭარბად ნაკვებ ბავშვებს ხშირად აქვთ დამახასიათებელი აღნაგობა: მოკლე კისერი, განიერი გულმკერდი, ვიწრო მხრები, სხეულის მრგვალი ფორმები. ბავშვი ჩასუქებულია, ნაკვები, მაგრამ ფერმკრთალი, კანის ელასტიკურობა და კუნთების ტონუსი დაქვეითებული აქვს, მუცლის, წელის, გულმკერდის, დუნდულების მიდამოს კანქვეშა შრეში აღენიშნება ზედმეტი ცხიმოვანი ჩანართები. განასხვავებენ პარატროფიის სამ ხარისხს:
I ხარისხი - სხეულის მასა ნორმაზე 10-20%-ით ზედმეტია;
II ხარისხი - 25-35%-ით ზედმეტი;
III ხარისხი - 40-50%-ით ზედმეტი.
პარატროფიის განვითარებას ხელს უწყობს ენდოკრინული დარღვევები, კვების დეფექტი - პატარა ან მეტისმეტად ბევრს ჭამს, ან არაბალანსირებულად იკვებება.
- რით არის საშიში პარატროფია?
- პარატროფიული ბავშვი მიდრეკილია ალერგიული, ენდოკრინული დაავადებებისადმი, ნივთიერებათა ცვლის დარღვევისადმი, სასუნთქი და საჭმლის მომნელებელი სისტემის პათოლოგიებისადმი. ატოპიური დერმატიტი, დიათეზი, დიაბეტი, რაქიტი, რკინადეფიციტური ანემია, ასთმა, პანკრეატიტი, დისფერმენტოზი, შეკრულობა მათთვის უცხო არ არის. სასუნთქი სისტემის ვირუსული დაავადებები უფრო მძიმედ გადააქვთ, ვიდრე ნორმოტროფიულ ბავშვებს. მსუბუქად მიმდინარე დაავადებასაც კი შეუძლია გამოიწვიოს ცხვირის, ტრაქეის ან ბრონქების ქსოვილის შეშუპება. ყველაზე უსიამოვნო კი ის არის, რომ სიცოცხლის პირველ თვეებში არსებული ჭარბი წონა 35 წლის შემდეგ სიმსუქნის განვითარების წინაპირობას წარმოადგენს.
- რას გულისხმობს ბალანსირებული კვება?
- ბალანსირებული კვება გულისხმობს საკვები ინგრედიენტების: ცილების, ცხიმებისა და ნახშირწყლების, - სწორ თანაფარდობას.
ნახშირწყლების სიჭარბე
- თუ ბავშვი უპირატესობას ანიჭებს ცომეულს, ნაკლებად მიირთმევს ცილოვან და მცენარეულ საკვებს, უყვარს რძიანი ფაფები, ტკბილი წვენები, კარტოფილი, ბანანი, მურაბა, ნამცხვრები - ამას პირდაპირ მიჰყავს დაავადებისკენ, რომელსაც ძველად პირდაპირ “ცომეულის დაავადებას” უწოდებდნენ. ნახშირწყლების სიჭარბე იწვევს კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ფერმენტული სისტემის განლევას, იმატებს ინსულინის გამოყოფა, რაც, თავის მხრივ, ზრდის მოთხოვნას ნახშირწყლებზე. წარმოიშობა მანკიერი წრე. გარდა ამისა, ნახშირწყლებისგან წარმოქმნილი ცხიმი ორგანიზმში აკავებს სითხეს. ბავშვი შეშუპებისადმია მიდრეკილი. რაციონში ბოსტნეულის, ხორცის ნაკლებობა იწვევს მინერალური ცვლის დარღვევასა და ავიტამინოზს. A, D, E, B ჯგუფის ვიტამინების დეფიციტს მივყავართ ანემიისკენ, რაქიტისკენ, იმუნიტეტის დაქვეითებისკენ, ნერვული სისტემის მუშაობის დარღვევისკენ. ცილების სიჭარბე ვითარდება, თუ ბავშვმა გვიან დაიწყო ხილისა და ბოსტნეულის მიღება, დღეში რამდენჯერმე მიირთმევს ხაჭოს, კვერცხის გულსა და ხორცს. ცილების სიჭარბის გამო ირღვევა საჭმლის მონელება, ჩვილს აწუხებს შეკრულობა, იზრდება დატვირთვა თირკმელებზე, ღვიძლზე, კუჭის წვენის დაბალი მჟავიანობა იწვევს რკინის ათვისების დარღვევას და რკინადეფიციტურ ანემიას. ზედმეტი წონა ბუნებრივ კვებაზე მყოფ ბავშვებშიც აღინიშნება. ასეა, როდესაც იმის შიშით, რომ ჩვილი მშიერი არ დარჩეს, დედა ყოველ ნახევარ საათში ერთხელ აწოვებს ძუძუს. ჩვილის პატარა კუჭი წინა ულუფისგან დაცლას ვერ ასწრებს, რომ იღებს ახალს. კუჭის კედლები იჭიმება, პატარა ეჩვევა ჭარბ კვებას. ასეთი რამ რომ არ მოხდეს, კვებათა შორის ინტერვალი 1,5 საათზე ნაკლები არ უნდა იყოს. კუჭი არც ხელოვნური კვების დროს უნდა მიაჩვიოთ ზედმეტ ულუფას, თუმცა ამ შემთხვევაში კვებათა შორის ინტერვალი 2-3 საათი მაინც უნდა იყოს. ნარევის მომზადებისას მკაცრად უნდა დავიცვათ ინსტრუქცია. მითითებულზე მეტი ფხვნილის გამოყენება არ შეიძლება - ნორმები ასაკის მიხედვითაა გამოთვლილი. ჭარბი ულუფის მიღების თავიდან ასაცილებლად სწორად უნდა შევარჩიოთ საწოვარა, მისი ნახვრეტის ზომა. თუ ბოთლიდან საკვები თავისუფლად გადმოედინება და ბავშვი დატვირთვის გარეშე იღებს საკვებს, ის დანაყრებას ვერ გრძნობს, ჭარბი ულუფა კი კუჭ-ნაწლავს დატვირთვით მუშაობას აიძულებს. იდეალურ შემთხვევაში საწოვარას იმ ზომის ნახვრეტი უნდა ჰქონდეს, რომ ბოთლის დაყირავებისას წვეთები გულის პულსაციის შესატყვისი სიჩქარით წამოვიდეს. გარდა ამისა, არსებობს წესები, რომელთა დაცვა ყველასათვის რეკომენდებულია:
- დამატებითი საკვების მიცემა დაიწყეთ ექიმის რეკომენდაციით და მხოლოდ მითითებულ ასაკში;
- თუ ჩვილს აქვს ასაკთან შედარებით ზედმეტი წონა, დამატებითი კვება დაიწყეთ ბოსტნეულით - ის გაცილებით ნაკლებკალორიულია, ვიდრე დედის რძე ან ადაპტირებული ნარევი;
- ფაფა მოამზადეთ ბოსტნეულის ნახარშზე და მიეცით დღეში ერთხელ, არა უმეტეს 130-150 გრამისა;
- უფრო კალორიული საკვები მიეცით დღის პირველ ნახევარში.
ზოგიერთ მშობელს ჰგონია, ფაფა და ბოსტნეულის პიურე ბავშვს არ ანაყრებს, ამიტომ უფრო მეტს აჭმევს ხაჭოს, კვერცხს, ხორცს, ეს კი ცილოვანი საკვების სიჭარბეს იწვევს. თუ პატარა ჭარბი წონისკენაა მიდრეკილი, ნუ აიძულებთ, ულუფა ბოლომდე შეჭამოს. თუ თეფშზე რამდენიმე ლუკმა დარჩა, ეს იმას როდი ნიშნავს, რომ ბავშვი არ დანაყრებულა; ნუ მიაჩვევთ მას საკვების მარაგის დაგროვებას, დაიხსომეთ, ბავშვი ჭამს იმდენს, რამდენსაც ორგანიზმი სთხოვს.
- როდის არის საგანგაშო ჩვილის წონის მომატება?
- ნორმაში ჩვილი ყოველთვე იმატებს წონას. ეს პროცესი მისი ზრდა-განვითარებისთვის აუცილებელია. როდესაც ჩვილი აქტიურ მოძრაობას იწყებს, ესე იგი დაახლოებით 6 თვიდან, იგი იმდენს ვეღარ იმატებს, რამდენსაც ადრე. თუ ხელოვნურ ან ბუნებრივ კვებაზე მყოფმა ჩვილმა 6 თვიდან აქტიურად განაგრძო წონის მატება, ეს უკვე საგანგაშოა და ექიმის კონსულტაციას გირჩევთ, რათა დროულად შევაჩეროთ ჯანმრთელობის ყველა გადახრა. პედიატრმა უნდა აკონტროლოს წონის მატების დინამიკა, გამოიკვლიოს სისხლში შაქრის დონე, ჰორმონები და ბიოქიმიური მაჩვენებლები.
- შესაძლოა თუ არა, დედის რძის ზედმეტმა ცხიმიანობამ გამოიწვიოს ჩვილის გასუქება? როგორ შევამოწმოთ დედის რძის ცხიმიანობა?
- დედის რძის ცხიმიანობის გასაგებად სპეციალური ლაბორატორიული კვლევა არც არის საჭირო - ნახევარი ჩაის ჭიქა გამოწველილი რძე გააჩერეთ რამდენიმე წუთით. თუ ზედაპირზე ცხიმის თხელი ფენა გაუჩნდა, ეს ნორმალური ცხიმიანობის მაჩვენებელია, სქელი ცხიმოვანი ფენის წარმოქმნა კი რძის მაღალ ცხიმიანობაზე მეტყველებს. მომატებული ცხიმიანობის შემთხვევაში ჩვილი ძირითადად რძის პირველი, წინა ულუფებით უნდა კვებოთ, ანუ ძუძუ ბოლომდა არ უნდა დავაცლევინოთ - რძის ბოლო ულუფები გაცილებით ცხიმიანია. დარჩენილი რძე გამოიწველეთ, რათა დამატებითი პრობლემები არ შეგექმნათ.
- როგორ ხდება წონის კონტროლი?
- წონას, ბუნებრივია, ჩვილის ყოველთვიური აწონით ვაკონტროლებთ, მაგრამ მნიშვნელოვანია ორი მაჩვენებლის - წონისა და სიგრძის - პროპორციული შესატყვისობა, ესე იგი თუ ჩვილი ნორმაზე მეტი სიგრძისაა, წონაც მეტი ეკუთვნის. სწორი დასკვნების გამოსატანად ყოველთვიური აწონა-გაზომვის მაჩვენებლები და მათი თანაფარდობა უნდა აღინუსხოს.
- როგორია წონისა და სიგრძის ყოველთვიური ნამატის ნორმა?
- ახალშობილისთვის ნორმად ითვლება 46-56 სმ სიგრძე და 2600-4000 გ მასა. სიცოცხლის პირველ დღეებში ბავშვი კარგავს დაბადებისას არსებული მასის 10%-ს, მაგრამ მე-7-10 დღისთვის წონას აღიდგენს. 6 თვის ჩვილის მასა საშუალოდ 822 გრამია, სიგრძე - 66 სმ. ყოველი სანტიმეტრის დანაკლისზე წონას უნდა გამოვაკლოთ 300 გრამი, ხოლო ყოველ ზედმეტ სანტიმეტრზე 250 გრამი მივუმატოთ. ნორმიდან უმნიშვნელო გადახრა ნებადართულია. თუ ჩვილი ყოველთვიურად იმატებს 600 გრამს, ხოლო მე-12 თვისთვის - 300 გრამს, მღელვარების საფუძველი არ არსებობს, მაგრამ თუ ჩვილი თანატოლებს თვალსაჩინოდ უსწრებს, დროულად მიმართეთ ექიმს. წლამდე ასაკში სიგრძისა და წონის ყოველთვიური ნამატი დაახლოებით ასეთი უნდა იყოს:
პირველ თვეს - 3-3,5 სმ; 750 გ;
მეორე თვეს - 3-3,5 სმ; 750 გ;
მესამე თვეს - 3-3,5 სმ; 750 გ;
მეოთხე, მეხუთე და მეექვსე თვეს - 2,5 სმ; 700 გ;
მეშვიდე, მერვე, მეცხრე თვეს - 1,5-2 სმ; 550 გ;
მეათე, მეთერთმეტე, მეთორმეტე თვეს - 1 სმ; 350 გ.
- როგორ მოვიქცეთ, თუ პატარამ მეტისმეტად გაუსწრო თანატოლებს წონით?
- პატარებს აქტიური მოძრაობის ბუნებრივი მოთხოვნილება აქვთ. ნუ დაუშლით, ნუ აიძულებთ მანეჟში ან ეტლში ჯდომას. დაე, იხოხოს, იხტუნოს, ირბინოს. მოძრავი თამაშების დროს უამრავი კალორია იხარჯება. თქვენ მხოლოდ ბავშვის უსაფრთხოების უზრუნველყოფა მოგეთხოვებათ. ეცადეთ, მიაჩვიოთ ბავშვი მრავალფეროვან მოძრაობებს, ხშირად დააწვინეთ მუცელზე, რომ თავისით გადმობრუნდეს, დაეხმარეთ გვერდზე გადაბრუნებისას, გაუკეთეთ მასაჟი, ყოველდღე აბანავეთ, ავარჯიშეთ. გაითვალისწინეთ: ორსულობისას დედის მიერ მომატებული ყოველი ზედმეტი კილოგრამი ახალშობილის მასა საშუალოდ 22,4 გ-ით ზრდის. ამრიგად, თუ დედა 10 კგ-ს მოიმატებს, ახალშობილის მასა ნორმაზე 224 გ-ით მეტი იქნება. ყურადღება მიაქციეთ ორსულობისას საკუთარ წონას!
- შეიძლება თუ არა, ჩვილი დიეტაზე გვყავდეს?
- თუ ექიმს დიეტა აუცილებლად მიაჩნია, ის უნდა განხორციელდეს, მაგრამ რამდენიმე საფეხურად:
I ეტაპი - განტვირთვა. გრძელდება 7-10 დღე. მაღალკალორიული საკვებიდან ბავშვს ეძლევა მხოლოდ დედის რძე ან ადაპტირებული ნარევი. კვებათა რაოდენობა ასაკზეა დამოკიდებული. საკვების ულუფა შეძლებისდაგვარად მცირდება. ბუნებრივი კვების ხანგრძლივობა თითო ჯერზე არ უნდა აღემატებოდეს 3-5 წუთს; ხელოვნური და შერეული კვებისას ორი ულუფა იცვლება რძემჟავა ნარევებით. დამატებით ნებადართულია მხოლოდ ხილისა და ბოსტნეულის (სტაფილო, კომბოსტო, ყაბაყი, ვაშლი, მსხალი) პიურეს მიცემა. ნუ მიაჩვევთ ბავშვს დამტკბარ ხილფაფას, მაწონს. გაუსინჯეთ გემო - თუ ნაკლებად ტკბილი მოგეჩვენათ, სიტკბო საკმარისია, ნუღარ დაამატებთ.
II ეტაპი - გარდამავალი. გრძელდება 2-4 კვირა. ხილსა და ბოსტნეულს ემატება ცილა ასაკის შესაბამისად. ნახშირწყლები და ცხიმები უნდა შეიზღუდოს. ბურღულეულიდან უპირატესობა ენიჭება წიწიბურასა და შვრიას, მოხარშულს ბოსტნეულის ნახარშში, უცხიმოდ. ცილის დეფიციტის თავიდან ასაცილებლად ჩვილის რაციონში შეიძლება ჩავრთოთ 5%-იანი ხაჭო, მოხარშული ხბოს ხორცი, 9 თვიდან - მჭლე თევზის ფილე.
III ეტაპი - ოპტიმალური კვება. ესაა ბალანსირებული სრულფასოვანი კვება ასაკის შესატყვისად, თუმცა საკვების კალორიულობა, ცილების, ცხიმებისა და ნახშირწყლების შემცველობა ქვედა ზღვარზეა.
ნუ შეიცოდებთ ჩვილს დიეტის დროს - შეიცოდეთ მისი მომავალი, დაფიქრდით, რა ელის მას სიმსუქნის შემთხვევაში.