ქიმიური დამწვრობა

ქიმიური დამწვრობა, როგორც წესი, უსაფრთხოების წესების დაუცველობის, საყოფაცხოვრებო თუ საწარმოო ტრავმების, უბედური შემთხვევების, სუიციდის (თვითმკვლელობის) მცდელობის შედეგია. ადამიანის ორგანიზმის ქსოვილთა დაშლა-დაზიანების უნარი ბევრ ქიმიურ ნივთიერებას აქვს. ამგვარი თვისებით განსაკუთრებით გამოირჩევიან კონცენტრირებული მჟავები და ტუტეები.
ქიმიური დამწვრობის დროს ქსოვილთა დაზიანების სიღრმე დამოკიდებულია მოქმედი აგენტის ძალაზე (რომელიც გარკვეულწილად ხსნარში წყალბადისა და ჰიდროქსიდის იონების კონცენტრაციით განისაზღვრება), გამაღიზიანებელი ნივთიერების რაოდენობაზე (რაც უფრო მეტი რაოდენობის ნივთიერება იმოქმედებს ქსოვილზე, მით უფრო მეტად დაზიანდება ის), კანთან ქიმიური აგენტის მოქმედების ხანგრძლივობაზე, ნივთიერების შეღწევის სიღრმეზე.
კანის დამწვრობის გამომწვევი ქიმიური აგენტების კლასიფიკაცია
- დამჟანგველები - ეს ნივთიერებები ხელს უწყობენ დიდი რაოდენობით ატომური ჟანგბადის გამოყოფას, რომელიც მეტად აქტიური სუბსტანციაა და აქედან გამომდინარე, გამოხატულ დამწვრობას იწვევს. მათ მიეკუთვნება ყველასათვის კარგად ცნობილი კალიუმის პერმანგანატი (“ჩვეულებრივი მარგანცოვკა”), ქრომის მჟავა, ნატრიუმის ჰიპოქლორიდი.
- გამაუწყლოებელი ნივთიერებები, რომელთა მოქმედების ძირითადი საფუძველი სითხის დაკარგვის გზით უჯრედთა დაზიანებაა. ძლიერი დეჰიდრატაციის (გაუწყლოების) გამო უჯრედები სწრაფად იღუპება. ამ ნივთიერებებს მიეკუთვნება ზოგიერთი მჟავა: გოგირდის, ქლორწყალბადისა და მჟაუნმჟავა.
- კოროზიის გამომწვევი აგენტები - ფენოლი (კარბოლის მჟავა), თეთრი ფოსფორი, ზოგიერთი ტუტე (ნატრიუმის ჰიდროქსიდი).
- კანის ნახეთქების გამომწვევი შხამები, რომლებიც მოქმედებს კანსა და ლორწოვან გარსზე, იწვევს ადგილობრივად ქსოვილების დაზიანებას, ბუშტუკებისა და ნახეთქების განვითარებას. მათ მიეკუთვნება: მდოგვის აირი, ბენზინი, მეთილბრომიდი.
- მჟავები და ტუტეები - ქიმიური დამწვრობის გამომწვევი ყველაზე ხშირი აგენტები (მაგალითად, ძმარმჟავა). მჟავები განსხვავდება ერთმანეთისგან მოქმედების ძალით. ყველაზე ძლიერი მოქმედება აქვს იმ მჟავებს, რომელთა PH 2-ზე ნაკლებია (PH ხსნარში წყალბადიონთა კონცენტრაციის მაჩვენებელია. მისი დაბალი მნიშვნელობა მჟავე რეაქციაზე მიუთითებს, მაღალი კი - ტუტე რეაქციაზე). ძლიერი ტუტეების PH 11-ს ან უფრო მეტს უდრის.
სამწუხაროდ, ტუტით დამწვრობა უფრო მძიმეა, ვიდრე მჟავათი, რადგანაც კანზე მოქმედების მექანიზმით ეს ნივთიერებები ერთმანეთისგან განსხვავდება: მჟავები, ჩვეულებრივ, კოაგულაციური ნეკროზის (უჯრედთა კვდომის) განვითარებას იწვევენ, რომლის წყალობითაც საკმაოდ მკვრივი ქერქი (ერთგვარი ფუფხი) წარმოიქმნება. ეს უკანასკნელი ქიმიურ აგენტს არ აძლევს უფრო ღრმად გავრცელების საშუალებას. ტუტეები, პირიქით, კოლიკვაციური ნეკროზის გამომწვევნი არიან. ისინი თითქოს ერთგვარად ათხიერებენ ქსოვილს და ხელს უწყობენ ქიმიურ აგენტს ქსოვილებში უფრო ღრმად შეღწევასა და ბევრად ღრმა შრეების დაზიანებაში.
კანის ქიმიური დამწვრობის სიმპტომები და კლასიფიკაცია
/* (c)AdOcean 2003-2021, Advertline.https:mkurnali.ge.mkurnali zones.________ _____ */
ado.slave('adoceanadvertlinegelpmmhkfobb', {myMaster: 'gC_g7BxQlx9UWDeCK7yaEdkgIoxg2l6o6JUmNs2rvgn.i7' });
კანის დაზიანების სიღრმის მიხედვით, ქიმიური დამწვრობა ოთხ ეტაპად (ხარისხად) იყოფა.
პირველი ხარისხის დამწვრობაგარეგნულად კანის ზომიერად გაწითლებით, ტკივილითა და წვით ვლინდება. დაზიანებული უბანი მკვეთრად შემოსაზღვრულია (გამოყოფილია) გარემომცველი ჯანმრთელი უბნებისგან.
პირველი ხარისხის დამწვრობის დროს ძირითადად კანის ზედაპირული შრე - ეპიდერმისი ზიანდება. პირველი ხარისხის დამწვრობას ძირითადად სუსტი მჟავებისა და ტუტეების ზემოქმედება განაპირობებს.
მეორე ხარისხის ქიმიური დამწვრობა შედარებით ინტესიური წითელი შეფერილობით, შეშუპებით, გამოხატული ტკივილით, გამჭვირვალე შიგთავსის მქონე ბუშტუკების წარმოქმნით ხასიათდება. ამ დროს კანის შედარებით ღრმა შრეები ზიანდება.
ჩვეულებრივ, მეორე ხარისხის დამწვრობა კანის იმ უბანში ვითარდება, სადაც უშუალოდ მოხვდება ქიმიური აგენტი, ხოლო იმ ადგილზე, სადაც გაჟონავს (ანუ სადაც მიაღწევს) აგრესიული ნივთიერება, პირველი ხარისხის დამწვრობა შეიძლება გამოვლინდეს.
მესამე ხარისხის დამწვრობა კანის ყველა შრის ნეკროზს იწვევს. დაზიანებული უბანი ამ დროს ფერს იცვლის - თეთრი ან, პირიქით, მუქი ფერის ხდება. მის ირგვლივ არსებული ქსოვილები სწრაფად შუპდება, წითლდება, მტკივნეული ხდება. ამ დროს განვითარებული ბუშტუკები მუქი შეფერილობის, ზოგჯერ სისხლნარევი სითხითაა სავსე. კანის მგრძნობელობა ირღვევა, დამწვარი უბანი უმტკივნეულოა.
მეოთხე ხარისხის ქიმიური დამწვრობა არის სრული ნეკროზი არა მხოლოდ კანის, არამედ მის ქვეშ მდებარე ცხიმოვანი ქსოვილის, მყესების, კუნთებისა და ძვლებისაც კი.
სამწუხაროდ, ქიმიური დამწვრობის უმრავლესობა ღრმა და მძიმე დაზიანებაა (მე-3, მე-4 ხარისხის). როგორც უკვე აღვნიშნეთ, მჟავებით ან ტუტეებით დამწვრობისას დაზიანებულ უბანზე ერთგვარი ფუფხი (ქერქი) წარმოიქმნება. ტუტით გამოწვეული დამწვრობის დროს განვითარებული ქერქი თეთრი, რბილი და ფხვიერია, მეზობელ ქსოვილებზე მკვეთრი საზღვრების გარეშე გადადის.
ტუტეებს, მჟავებისგან განსხვავებით, უფრო ძლიერად გამოხატული დამშლელი მოქმედება აქვთ, რადგან ბევრად უფრო ღრმად აღწევენ ქსოვილებში. მჟავებით გამოწვეული ქიმიური დამწვრობის დროს წარმოქმნილი ფუფხი, ჩვეულებრივ, მშრალი და მკვრივია, კანის ჯანმრთელი უბნებისგან მკვეთრად შემოსაზღვრულია ზოლით. მჟავებით გამოწვეული დამწვრობა, უფრო ხშირად, ზედაპირულია.
ქიმიური დამწვრობის დროს დაზიანებული კანის ფერი ქიმიურ აგენტზეა დამოკიდებული.
- გოგირდმჟავათი დამწვარი კანი თავდაპირველად თეთრი ფერისაა, შემდგომში ფერს იცვლის, რუხი ან ყავისფერი ხდება;
- აზოტმჟავათი დაზიანების შემთხვევაში კანი მოყვითალო-მომწვანო ან მოყავისფრო-მოყვითალო შეფერილობას იღებს;
- კონცენტრირებული წყალბადის ზეჟანგითგამოწვეული დამწვრობის დროს კანს მორუხო ელფერი აქვს და ა.შ.
ქსოვილთა დაზიანება ქიმიურ აგენტთა ზემოქმედების გავლენით გრძელდება მათთან უშუალო შეხების შემდეგაც, რადგან დამწვარ უბანში მავნე ნივთიერებათა შეწოვა გარკვეული ხნის განმავლობაში კიდევ გრძელდება. აქედან გამომდინარე, ქსოვილთა დაზიანების ხარისხის განსაზღვრა დამწვრობის პირველ საათებში და ზოგჯერ ტრავმის შემდეგ დღეების განმავლობაშიც მეტად რთულია.
დამწვრობის ჭეშმარიტი სიღრმე, ჩვეულებრივ, ქიმიური დამწვრობიდან 7-10 დღეში ვლინდება, მაშინ, როდესაც ფუფხი ჩირქდება. ქიმიური დამწვრობის სიმძიმე და საფრთხე დამოკიდებულია არა მხოლოდ ქსოვილთა დაზიანების სიღრმეზე, არამედ ფართობზეც. რაც უფრო დიდ ფართობს მოიცავს დამწვარი უბანი, მით უფრო საშიშია ის დაზარალებულის სიცოცხლისათვის.