მთავარია, გავიგოთ!
რა მოსდის პატარას?
მოდი, იმ დროს დავუბრუნდეთ, როცა ნანატრი პირმშო დაიბადა. სიცოცხლის პირველ წელს ბავშვის ყველა მოთხოვნა დაუყოვნებლივ სრულდება: როცა შია, აჭმევენ, ჩაისველებს - უცვლიან, მოიწყენს - ხელში აიყვანენ... მთელი ამ ხნის განმავლობაში პატარას სჯერა, რომ ირგვლივ მყოფი ადამიანები მისი მოსამსახურენი არიან და მხოლოდ იმაზე ფიქრობენ, რით ასიამოვნონ ბავშვს. რა თქმა უნდა, პატარას ეს ძალიან მოსწონს. მერე ბავშვი ფეხს იდგამს და ირგვლივ არსებული საგნების შესწავლის სურვილიც უჩნდება. აი, აქ იჩენს თავს პირველი აკრძალვები: "არ შეიძლება!", "ხელი არ მოკიდო!", "დადე!" - გაისმის წამდაუწუმ. ბავშვი კი ისეა მოხიბლული თავისი აღმოჩენებით, რომ ამ აკრძალვებს ყურადღებასაც არ აქცევს. "თუ ეს არ შეიძლება, იმას ავიღებ, თუ აქ არ უნდა ავძვრე, იქ ავძვრები!" - ფიქრობს ის. გარესამყაროს კვლევის ამ ეტაპზე ბავშვს ერთი კითხვა ამოძრავებს: "ნეტავ ეს მომხიბლავი საგანი რა არის?" (ცხოვრების ამ პერიოდს მშობლები შემდგომ ასე იხსენებენ: "ადრე ადვილად ვართობდით, ყურადღება სხვა საგნებზე გადაგვქონდა, ახლა კი თუ რამე ამოიჩემა, აღარ სცილდება!"). ბავშვის ცხოვრებაში ახალი პერიოდი დგება, რომელსაც პირობითად შეიძლება ჩარჩოების დაწესების პერიოდი ვუწოდოთ. ის მას შემდეგ იწყება, რაც პატარა თავის სათამაშო ადგილს "გამოიკვლევს". წლინახევრიდან ორ წლამდე, წესისამებრ, სურათი იცვლება. ამ დროს პატარას უკვე არაერთხელ აქვს გაგონილი სიტყვები "არ შეიძლება", იცის, რომ ქურას არ უნდა მიუახლოვდეს და თაროზე არ უნდა აძვრეს. ბავშვის გონებაში თანდათან მომწიფდება აზრი: "ამ სამყაროში ბევრი რამ არის ისეთი, ჩემთვის რომ არ არის განკუთვნილი; არის რაღაც, რაც მინდა, მაგრამ არ მომცემენ!" და ამას სავსებით ლოგიკური შეკითხვა მოსდევს: "ნეტავ რა არის ჩემთვის აკრძალული და რა - ნებადართული?" ამასთანავე, მხედველობის ველში ჩნდებიან შესწავლის ახალი ობიექტები - მშობლები და მთელი ოჯახი. მშობლების შესწავლა კი ამა თუ იმ საქციელზე მათი რეაქციის მიხედვით ხდება. სწორედ ამის ბრალია უეცარი უარი ჩაცმაზე, ჭამაზე, დაბანაზე... მშობლებმა სწორად უნდა გაიგონ ბავშვის ქცევა. ის არც არავის დასცინის და არც არავის აბრაზებს განზრახ. მის ტვინში ამ დროს ზღუდეების დაწესების ფსიქოფიზიოლოგიური პროგრამა მუშაობს, რომელიც ყველა ძუძუმწოვრის ნაშიერთათვის საერთოა. პროგრამას სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს გარესამყაროსთან ბავშვის ადაპტაციისთვის. ზღუდეების დაწესების გარეშე პატარა წინ ვერ წავა. აი, ამიტომ არის დაუშვებელი გაუგონარი ბავშვის დასჯა, ცემა, ყვირილი.
რჩევები
როგორ უნდა მოიქცნენ მშობლები, რომელთა შვილებსაც "ზღუდეების დაწესების" ეტაპი აქვთ?
- შეკრიბეთ ოჯახის ყველა წევრი და აუხსენით, რა ხდება პატარას ცხოვრებაში.
- შეთანხმდით, რის უფლებას მისცემთ ბავშვს და რას აუკრძალავთ, რათა თქვენი ქცევა კოორდინირებული იყოს.
- ბავშვს მშვიდი და კეთილგანწყობილი ტონით აუხსენით, რა შეიძლება და რა - არა.
- გახსოვდეთ, რომ ბავშვი ჯერ ძალიან პატარაა და დეტალური ახსნა არ სჭირდება. მოვა დრო და კითხვას "რატომ?" ის თავად დასვამს.
ახლა შეგვიძლია, დავუბრუნდეთ ჩვენი საუბრის დასაწყისს. რატომ იქცეოდა პატარა ბიჭი მამასთან კარგად? როგორც ჩანს, მამა მკაფიოდ აწესებდა საზღვრებს და არც მათი დარღვევის ნებას აძლევდა. ასევეა საბავშვო ბაღშიც. ამიტომაც არის, რომ იქ პატარა დამჯერეა, ხოლო შინ დაბრუნებისას კვლავ პატარა ტერორისტად იქცევა. გაითვალისწინეთ, ერთიანი, იდეალური საზღვრები არ არსებობს. ისინი ყველა ოჯახისთვის ინდივიდუალურია. ბავშვი ამ ქვეყანას ახლახან მოევლინა, მან არ იცის, რა შეიძლება და რა - არა. მოიკრიბეთ მოთმინება და გამოიჩინეთ თანამიმდევრულობა, რათა პატარა ამ ცხოვრებას შეაჩვიოთ.