რამ შეიძლება გამოიწვიოს ნაწლავთა მუშაობის დარღვევა? - მკურნალი.გე

თინათინ ქორიძე

ნაწლავთა ნორმალური ფუნქციობა სხვადასხვა მიზეზით შეიძლება დაირღვეს. მიკროორგანიზმებით - ბაქტერიებითა თუ ვირუსებით - გამოწვეული დაავადებები ხშირად გვხვდება ბავშვებშიც და უმთავრესად ჰიგიენის, საკვების მომზადებისა და შენახვის წესების დაუცველობის შედეგია. განსაკუთრებით მწვავდება ეს პრობლემა ზაფხულობით.

გვესაუბრება ეპიდემიოლოგი ლალი აფხაზავა

- ნაწლავთა მუშაობის დარღვევას სხვადასხვა ბაქტერია იწვევს. შიგელა, ეშერიხია, სალმონელა ყველაზე გავრცელებული და ცნობილი გამომწვევები არიან. მათ ნაწლავის სხვადასხვა ნაწილში უყვართ ცხოვრება და მათ მიერ გამოწვეული დაავადებებიც - შიგელოზი, ეშერიხიოზი, სალმონელოზი - ამის მიხედვით განსხვავდება ერთმანეთისგან.

• როგორ პირობებში ცხოვრობენ ბაქტერიები?

- შიგელას ჩხირი მზის სხივების პირდაპირი ზემოქმედებით სწრაფად კვდება: 60 გრადუსზე - 30 წუთში, 100 გრადუსზე კი მყისვე. ჩვეულებრივი კონცენტრაციის სადეზინფექციო ხსნარი ჩხირს რამდენიმე წუთში კლავს. ხელსაყრელ პირობებში (სიბნელე, ზომიერი ტემპერატურა, სინოტივე), ასევე - საღამურ საცვლებზე, ღამის ქოთნებზე ბაქტერია 15-30 დღე ცოცხლობს, ხოლო წყალში - 9 დღემდე. სალმონელა გარემოსადმი შედარებით გამძლეა. მაგალითად, წყალში 2 თვემდე ძლებს, მიწაში - 4-5 თვემდე, ოთახის მტვერში - 3 თვე, მშრალ ფეკალიებში - 3-4 წელი!

მიკრობისთვის კარგი საკვები ნიადაგია რძის ნაწარმი - არაჟანი, კარაქი, რძის ფხვნილი და სხვა, ასევე - ხორცი, კვერცხი, კვერცხის ფხვნილი. კარგად იტანს გამოშრობას, ზოგჯერ 80 გრადუს ტემპერატურამდე გაცხელებასაც კი. გამძლეა ანტიბიოტიკების უმრავლესობის მიმართ.

მიკრობის ლიკვიდაციისთვის საჭიროა ხარისხიანი თერმული ზემოქმედება. მაგალითად, კვერცხის 2-3-წუთიანი ხარშვა მას ვერ ანადგურებს - დუღილი 15-20 წუთამდე უნდა გაგრძელდეს. 40-გრამიანი ხორცის ნაჭერი 2,5 საათი უნდა იხარშოს.

სალმონელები ძალზე მგრძნობიარენი არიან სადეზიფექციო პრეპარატების მიმართ ჩვეულებრივი განზავებით.

• როგორ შეიძლება დაავადდეს ადამიანი?

- ინფექციის გადაცემის მექანიზმი ერთია - ფეკალურ-ორალური. ნებისმიერ შემთხვევაში აუცილებელია, ინფექცია ჯანმრთელი ადამიანის პირის ღრუში მოხვდეს. თუმცა გადაცემის გზა რთული და მრავალფეროვანია. ეპიდემიის განვითარებაში დიდ როლს ასრულებს სოციალურ-საყოფაცხოვრებო და ბუნებრივი ფაქტორებიც - არადამაკმაყოფილებელი სანიტარიული მდგომარეობა, დაბალი ჰიგიენური კულტურა.

სალმონელების ძირითადი წყაროა შინაური ცხოველები: ღორი, ძროხა, კატა, ძაღლი, ასევე - შინაური ფრინველები. განსაკუთრებით ბროილერის ჯიშის ქათმები, იხვები და ბატები, რომლებიც სალმონელას სხვადასხვა ტიპის რეზერვუარები არიან. ხორცსა და შინაგან ორგანოებში მიკრობების განთესვა განპირობებულია ენდოგენურად, პროდუქტის ტრანსპორტირების, შენახვისა და კულინარიული დამუშავების წესების დარღვევით.

დაავადების გავრცელების მიხედვით დაავადებული ცხოველების შემდეგ მეორე ადგილი უკავიათ ავადმყოფ და ბაქტერიამატარებელ ადამიანებს, განსაკუთრებით - კვების ქსელში (ხორცის, რძის კომბინატები, საკონდიტროები და სხვა) მომუშავე პერსონალს. ინფექციის გადაცემა, როგორც აღვნიშნეთ, ხდება ფეკალურ-ორალური გზით, ხოლო გადაცემის მთავარი ფაქტორია საკვები, შემდეგ - წყალი. საყოფაცხოვრებო-კონტაქტური გზით ინფიცირება უმთავრესად მცირე ასაკის ბავშვებში შეინიშნება.

• წლის რომელი დროა ყველაზე საშიში?

- შიგელოზი მთელი წლის განმავლობაში გვხვდება, მაგრამ მაჩვენებელი ყველაზე მაღალია ზაფხულში და შემოდგომაზე, რასაც ხელს უწყობს კვების ხასიათის შეცვლა (კვება უპირატესად თერმულად დაუმუშავებელი, უმი ხილითა და ბოსტნეულით), ინფექციის განვითარებისთვის ოპტიმალური პირობების არსებობა (გარემოს ტემპერატურა, სინოტივე და სხვა), პროდუქტების დამზადების და შენახვის წესების დარღვევა.

სალმონელოზით ავადობა წლის ყოველ დროს გვხვდება. მცირე სეზონურობა ახასიათებს ზაფხულში, რაც დაკავშირებულია ინფიცირების ხელშემწყობ პირობებთან (თერმულად დაუმუშავებელი, უმაცივროდ შენახული საკვები და ა.შ.).

• რა თავისებურებები ახასიათებს დაავადებას?

- შიგელოზი იწყება მწვავედ, ტემპერატურის 39-40 გრადუსამდე მომატებით. ბავშვებში ხშირია გულისრევა-პირღებინება, უმადობა, ძილის დარღვევა, თავის ტკივილი. როგორც ბავშვები, ასევე მოზრდილები უჩივიან მოვლით ტკივილს მუცლის არეში განსაზღვრული ლოკალიზაციის გარეშე. განავალი თავდაპირველად ჩვეულებრივი კონსისტენციისაა, შემდეგ თხელდება, მცირდება ულუფები, იღებს მომწვანო ფერს, შეიცავს ლორწოს სისხლიანი მინარევით, ზოგჯერ მხოლოდ ლორწოსა და სისხლისგან შედგება (კოლიტური სინდრომი).

შიგელოზისთვის დამახასიათებელია ჭინთვები (ტენეზმები). ყოველ დეფეკაციას წინ უძღვის მუცლის ტკივილი. ტენეზმს განავლოვანი მასების გამოყოფა ყოველთვის არ მოსდევს, ზოგჯერ დეფეკაცია არ იწვევს დაკმაყოფილებას, ავადმყოფი დიდხანს ზის ქოთანსა თუ უნიტაზზე.

წლამდე ასაკის ბავშვებთან შიგელოზს რამდენიმე თავისებურება ახასიათებს. თუმცაღა კოლიტური სინდრომის სიხშირე 80-90 პროცენტს აღწევს, იგი სუსტადაა გამოხატული. განავალი თხიერია, მომწვანო, მძაფრსუნიანი, შეიცავს ლორწოს, იშვიათად - სისხლს (იგი უფრო განავლის მიკროსკოპიული გამოკვლევით ჩანს). ტენეზმები იცვლება მათი ეკვივალენტით - დეფეკაციის წინ მოუსვენრობით, ტირილით, სახის შეწითლებით, ანუსის სფინქტერის მოდუნებით (ანუსის ღიაობა, სწორი ნაწლავის გამოვარდნა). ამავე დროს გამოხატულია ზოგადი იტოქსიკაცის ნიშნები.

სალმონელოზი სხვადასხვა ფორმით იჩენს თავს, იმისდა მიხედვით, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის რომელი სექტორია დაზიანებული - კუჭი (გასტრიტი), წვრილი ნაწლავები (ენტერიტული ფორმა), მსხვილი ნაწლავი (კოლიტი) თუ რამდენიმე ერთად.

---

გასტრიტული და გასტროენტერიტული ფორმები უმეტესად 3 წელს გადაცილებულ ბავშვებთან გვხვდება, გამოწვეულია ინფიცირებული საკვების მიღებით და ხშირად მიმდინარეობს ტოქსიკოინფექციის ტიპით. იწყება უეცრად, ტემპერატურის მკვეთრი მომატებით 39-40 გრადუსამდე, განმეორებითი ღებინებით. ავადმყოფები უჩივიან საერთო სისუსტეს, თავის ტკივილს, თავბრუხვევას, ტკივილს ჭიპის ზემოთ (ეპიგასტრიუმი) და მთელ მუცელში. ენა შელესილია, მშრალი, მუცელი - შებერილი. დაავადება 4-5 დღე გრძელდება.

ენტერიტული ფორმის დროს ფაღარათი დღე-ღამეში 5-10-ს აღწევს, განავალი უხვია, აკუწული, შეიცავს გადაუმუშავებელ, თეთრ კოშტებს, მცირე ლორწოს და აქვს მძაფრი სუნი. სამედიცინო ჩარევის გარეშე ორგანიზმი სწრაფად გამოშრება.

გასტროენტეროკოლიტი ყველაზე გავრცელებული ფორმაა. უპირატესად მცირე ასაკის ბავშვებში გვხვდება, განსაკუთრებით - წლამდე. იწყება მწვავედ, ტემპერატურის 39-40 გრადუსამდე მომატებით. 3-4 დღე გრძელდება გახშირებული დეფეკაცია. განავალი პირველსავე დღეებში მოშავო-მომწვანოა (ჭაობისფერი). აღინიშნება სპაზმური, შეტევითი ხასიათის ტკივილი, ჭინთვების ეკვივალენტური სახის წამოწითლება, შეტევითი ხასიათის მოუსვენრობა.

ახალშობილთა სალმონელური ინფექცია, გარდა გასტროინტესტინურისა, ხშირად მიმდინარეობს სეფსისური ფორმითაც - მენინგიტით, მენინგოენცეფალიტით, ოსტეომიელიტით და სხვა. სიკვდილიანობა უმთავრესად ახალშობილთა კონტინგენტის წილად მოდის. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს სალმონელური ინფექციის კერების არსებობას სამშობიარო სახლებში, სადაც ინფექციის წყაროს წარმოადგენს ავადმყოფი ან ბაქტერიამატარებელი დედა, ასევე - სამედიცინო პერსონალი, რომელსაც აქვს ჰოსპიტალური, ანტიბიოტიკებისადმი პოლირეზისტენტული შტამის მატარებლობა.

ნაყოფის ინფიცირება შესაძლოა მოხდეს სამშობიარო გზების გავლისას. ინფიცირებული ახალშობილი სამშობიაროდან ეწერება საინკუბაციო პერიოდში, გარეგნულად ჯანმრთელი (საინკუბაციო პერიოდია 3-4 დღე), დაავადების გამოვლენა კი სახლში ხდება.

• რით განსხვავდება შიგელოზი სალმონელოზისგან?

- გარდა კლინიკური ნიშნებისა, განსხვავებულია მკურნალობაც. სალმონელოზის დროს საჭიროა ორგანიზმის შევსება სითხითა და ელექტროლიტებით, ანტიბოტიკების დანიშვნა კატეგორიულად მიუღებელია.

შიგელოზის დროს კი განავალში სისხლიანი ლორწოს გაჩენა ლაბორატორიული კვლევების (სისხლისა და განავლის საერთო ანალიზების) შედეგების გათვალისწინებით ანტიბიოტიკის დანიშვნის ჩვენებაა, რაც ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებულ გაიდლაინებშია მითითებული.

• არსებობს ნაწლავური ინფექციების ჯგუფი, რომელთაგან თავის დასაცავად ჰიგიენური რეჟიმის დაცვა საკმარისი არ არის. ესენია ვირუსებით (ენტეროვირუსები, როტავირუსი) გამოწვეული ნაწლავური დაავადებები. როგორ შეიძლება დაავადდეს ბავშვი?

- ბავშვის ორგანიზმში ვირუსს უფრო მეტი გზით შეუძლია მოხვედრა, ვიდრე ბაქტერიას: საკვების, წყლის მეშვეობით, კონტაქტურ-საყოფაცხოვრებო, ჰაერწვეთოვანი გზით. ინფიცირებისთვის ვირუსით დაბინძურებული ნერწყვის (ან პირღებინებისას) ერთი წვეთიც საკმარისია. ორგანიზმის მიერ მისი მიმღებლობა ძალიან მაღალია, მეტადრე - 2-3 წლამდე ასაკში.

ჯანმრთელი ადამიანისთვის მთავარ საფრთხეს წარმოადგენს ის, ვისაც აშკარა სიმპტომების გარეშე მიმდინარე დაავადება აქვს. ბავშვისა და საკუთარი უსაფრთხოებისთვის აუცილებელია ხელების საპნით დაბანა ტუალეტიდან გამოსვლის, გასეირნების შემდეგ, ჭამის წინ. დაუბანელი ხელით არ შეეხოთ ცხვირს, თვალს, პირის ლორწოვან გარსებს. სწორედ აქედან შეიძლება გავრცელდეს ვირუსი ორგანიზმში.

ავადობა პიკს ზაფხულში და შემოდგომაზე აღწევს. სამ თვემდე ასაკის ბავშვები დედის ორგანიზმიდან პლაცენტური გზით მიღებული ანტისხეულების წყალობით იშვიათად ავადდებიან. თუმცა არსებობს სახიფათო გამონაკლისებიც. მაგალითად, კოქსაკის ვირუსით გამოწვეული ახალშობილთა ენცეფალოკარდიტი.

• შეიძლება თუ არა ახალშობილის დაცვა?

- ჩვილი ვირუსებისგან რომ დაიცვათ, გირჩევთ, პირველი თვეების განმავლობაში შეუქმნათ კარანტინთან მიახლოებული პირობები. მასთან მხოლოდ ოჯახის ჯანმრთელმა წევრებმა იკონტაქტონ, ისიც - მხოლოდ მას შემდეგ, არც ქუჩიდან დაბრუნების შემდეგ ხელებს საპნით დაიბანენ და საგარეო ტანსაცმელსა თუ ფეხსაცმელს გამოიცვლიან.

ეცადეთ, პატარა ძუძუდან ზაფხულში არ მოიწყვიტოთ - დედის რძეში შემავალი ანტისხეულები მას ენტეროვირუსებისგან დაიცავს. ხოლო როტავირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინაცია უკვე ორი თვიდანაა შესაძლებელი აცრის ეროვნული კალენდრის მიხედვით.

ნუ წაიყვანთ ახალშობილს დასასვენებლად საცხოვრებელი გარემოდან შორს - გზაში და ახალ გარემოში ინფიცირების ალბათობა მეტია. თუ გამგზავრებას მაინც გადაწყვეტთ, გაითვალისწინეთ, რომ ჩვეულებრივ ონკანის წყალში ვირუსი 780 დღე ცოცხლობს, ამიტომ გადაადუღეთ ან მაღაზიებში შეიძინეთ წყალი.

• როგორ ვკვებოთ ნაწლავური ინფექციის დროს პატარა?

- როგორც მოზრდილისთვის, ისე ბავშვისთვის ნაწლავური ინფექციის დროს კვება არასასიამოვნოა - მადა არ აქვს, ეშინია პირღებინების, ამიტომ ნუ დააძალებთ, უმჯობესია სითხეებით, ელექტროლიტებით დატვირთოთ. პირღებინების შეჩერების შემდეგ კი უცხიმო, მოხარშული და ადვილად მოსანელებელი საკვები მიეცით. წლამდე ასაკის ბავშვს შეგიძლიათ ერთი კვება გამოატოვებინოთ, პირღებინების შემდეგ მიეცით 4-6 საათით განტვირთვის საშუალება. ამ პერიოდში აქტიურად ჩაუტარეთ რეჰიდრატაცია. შეავსეთ ორგანიზმი ელექტროლიტების ხსნარით - ყოველ 5-10 წუთში 5 მლ.

განტვირთვის შემდეგ შეგიძლიათ ბავშვის კვება განაგრძოთ: თუ ბუნებრივ კვებაზეა - აწოვოთ ძუძუ, თუ ხელოვნურზე - მისცეთ რძემჟავა ნარევი ან სპეციალიზებული ელექტროლიტებიანი ნარევი. აჭამეთ ჩვეულებრივზე ნაკლები და ხშირად. გარდა სპეციალიზებული ნარევებისა, რეკომენდებულია ურძეო ფაფები, ხაჭო, მოხარშული ხორცი ნახარშის გარეშე (ასაკის გათვალისწინებით და ისიც მაშინ, თუ ავად გახდომამდე უკვე იღებდა ყველა ამ პროდუქტს), ხილიდან - ბანანი.

5-7 დღის შემდეგ, როცა სრული გამოჯანმრთელება დაიწყება, შეგიძლიათ კვების ჩვეულ რეჟიმს დაუბრუნდეთ. ერთადერთი შეზღუდვა ნახშირწყლებსა და ცხიმებს ეხება. თუ ბავშვი ავადმყოფობის შემდეგ გახდა, დაკარგა მადა, კვებეთ ხშირად, მაგრამ მცირე ულუფებით, ნუ დააძალებთ იმაზე მეტს, ვიდრე თავად ითხოვს - ამან შესაძლოა პირღებინების პროგრესირება გამოიწვიოს. ნაწლავური ინფექციების შემდეგ დარღვეული ფლორის აღსადგენად ინფექციონისტი დაგინიშნავთ სპეციალურ პრეპარატებს - პროპრებიოტიკებს, ფერმენტებს. გქონდეთ კონტაქტი მკურნალ ექიმთან და ყველა საკითხი მასთან შეათანხმეთ.

ესუბრა თინათინ ქორიძე