ძვლის სიმსივნეები
ძვლის კეთილთვისებიან სიმსივნეებს მიეკუთვნება:
- ქონდრომა;
- ოსტეოიდ-ოსტეომა;
- ოსტეომა;
- ოსტეოქონდრომა.
ძვლის ავთვისებიან სიმსივნეებს მიეკუთვნება:
- ოსტეოგენური სარკომა;
- პაროსტალური სარკომა;
- იუინგის სარკომა;
- ქონდროსარკომა.
ძვლის პირველადი სიმსივნე შედარებით იშვიათია. ძვალში სიმსივნური წარმონაქმნი უმეტესად სხვა ორგანოში არსებული სიმსივნის მეტასტაზებს წარმოადგენს. მაგალითად, სარძევე ჯირკვლისას, ფილტვისას, პროსტატისას. ძვლის სიმსივნის ყველაზე გავრცელებული ფორმა, რომელიც ძვლის პათოლოგიური წარმონაქმნების 40%-ს შეადგენს, არის მრავლობითი მიელომა - ძვლის ტვინის უჯრედებისგან განვითარებული სიმსივნე, რომელიც მეორეულად აზიანებს ძვლის ქსოვილს. მიელომას ბევრი აქვს საერთო ჰემატოლოგიური (სისხლის) სისტემის სხვა სიმსივნურ წარმონაქმნებთან. ოსტეოგენურ სარკომას სიხშირით მეორე ადგილი უკავია (შემთხვევათა 33%). ის ძვლის პირველადი სიმსივნეა. ოსტეოგენური სარკომა, ჩვეულებრივ, ხელებსა და მუხლებზე წარმოიქმნება, იუინგის სარკომა კი აზიანებს მენჯისა და ბარძაყის ძვლებს. ორივე ამ ტიპის სიმსივნე უმეტესად მოზარდებსა და ახალგაზრდებთან გვხვდება, თანაც ბიჭებთან - უფრო ხშირად, ვიდრე გოგონებთან. ქონდროსარკომა ხრტილის სიმსივნეა. ის, ჩვეულებრივ, წარმოიქმნება ტანზე, აგრეთვე - ხელებისა და ფეხების ზედა ნაწილებზე. გვხვდება უმთავრესად შუახნისებსა და ხანდაზმულებთან, ქალებზე ხშირად - მამაკაცებთან. ქონდროსარკომის წილი ძვლის პირველად სიმსივნეებს შორის დაახლოებით 13%-ს შეადგენს. ავთვისებიანი ფიბროზული ჰისტიოციტომა იშვიათია. ეს სიმსივნე უმთავრესად ხელებსა და ფეხებზე ლოკალიზდება, განსაკუთრებით - მუხლის სახსრის არეში. ზრდასრულ ქალებსა და მამაკაცებთან ერთნაირი სიხშირით გვხვდება.
ძირითადი მიზეზები
ძვლის პირველადი სიმსივნის მიზეზები ბოლომდე დაუდგენელია. პირებს, რომლებიც ძვლის ანთებითი პროცესებით არიან დაავადებულნი (პეჯეტის დაავადება), ზრდასრულ და ხანდაზმულ ასაკში ოსტეოგენური სარკომის განვითარების რისკი ემუქრებათ, თუმცა სიმსივნე ცოტას უვითარდება. ძვლის მეორეული სიმსივნეები, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, სხვა ორგანოში არსებული სიმსივნური წარმონაქმნების მეტასტაზებია. სამწუხაროდ, ზოგჯერ სწორედ ეს მეტასტაზური სიმსივნეა ავთვისებიანი სენის პირველი გამოვლინება, პირველადი სიმსივნე კი სრულიად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს.
გამოვლინებები
ძვლის როგორც პირველადი, ასევე მეორეული სიმსივნეებისთვის დამახასიათებელია ტკივილი, რომელიც პირველი შესამჩნევი სიმპტომია. ტკივილი, როგორც წესი, ღრმაა, ყრუ და მუდმივი, არ არის დაკავშირებული ფიზიკურ დატვირთვასთან ან რაიმე საქმიანობასთან. ტკივილის შეგრძნება ამ დროს იმდენად შემაწუხებელია, რომ შესაძლოა, უძილობის მიზეზად იქცეს. რა თქმა უნდა, შესაძლოა, ტკივილის სიმპტომი მრავალი სხვა დაავადებისა თუ მდგომარების გამოხატულება იყოს, მაგრამ თუ არ გაიარა, ნებისმიერ შემთხვევაში აუცილებელია ექიმთან მისვლა. სხვა სიმპტომებიდან აღსანიშნავია კიდურებისა და სახსრების შეშუპება, ასევე - დაავადებულ ადგილებში ძვლების გამყიფება (განსაკუთრებით - ბავშვებთან). ძვლების სიმყიფის გამო დაავადების პირველი სიმპტომი შესაძლოა მოტეხილობა გახდეს, რომელიც ხშირად მსუბუქ დაცემას, უმნიშვნელო ტრავმას ან მარტივ მოძრაობას მოჰყვება. ზოგჯერ პაციენტებს აღენიშნებათ გულისრევა, ღებინება, მუცლის ტკივილი, გონების დაბინდვა. ეს მაშინ, როდესაც სიმსივნური წარმონაქმნის განვითარების გამო კალციუმის მარილები ძვლებიდან სისხლში ხვდება და დასაბამს აძლევს ჰიპერკალციემიას (სისხლში კალციუმის დონის მომატებას). ასეთი ალბათობა განსაკუთრებით იზრდება მეორეული სიმსივნეების დროს.
გამოკვლევები
ძვლის სიმსივნის პირველი სადიაგნოსტიკო ტესტი რენტგენოლოგიური კვლევაა. ძვლის პირველად სიმსივნეებს დამახასიათებელი რენტგენოლოგიური სურათი აქვს - სურათზე ჩანს ან მუქი ლაქები ძვლის დაზიანებულ უბნებზე, ან თეთრი ლაქები იმ ადგილებზე, სადაც სიმსივნური წარმონაქმნის გამო კალციუმის ჩანართებია განვითარებული ახალი ძვლების ფორმირებით (ე. წ. სკლეროზი). ძვლების სკანირება უფრო ნატიფი მეთოდია. ის ავლენს ძალიან წვრილ “ცხელ წერტილებს”, პრაქტიკულად უხილავს რენტგენოლოგიური კვლევით. მეორეული სიმსივნეების დროს, როდესაც ცნობილია პირველადი სიმსივნის განვითარების ადგილი (ლოკალიზაცია), ბიოფსია არ არის საჭირო. თუ პირველადი სიმსივნური დაზიანება არ არის ლოკალიზებული (ანუ გარკვეული, დადგენილი), ბიოფსია აუცილებელია საბოლოო დიაგნოზის დასასმელად. ასეთ დროს პუნქციურ ბიოფსიას მიმართავენ ადგილობივი ანესთეზიის (გაუტკივარების) ფონზე. ზოგჯერ საჭირო ხდება ღია ბიოფსიაც, რაც ზოგადი გაუტკივარების ფონზე მიმდინარე ოპერაციაა.
ძვლის პირველადი სიმსივნეების მკურნალობა
ძვლის პირველადი სიმსივნეების დროს, ჩვეულებრივ, ქირურგიულ მკურნალობას მიმართავენ. წინათ ტარდებოდა ფართომასშტაბიანი ოპერაციები, მათ შორის - დაზიანებული კიდურის ამპუტაცია (მოკვეთა). დღეს უმეტესად ძვლის მხოლოდ დაზიანებულ უბანს აცილებენ და შემდგომ იმპლანტატით ცვლიან. ეს დამზოგველი ოპერაციაა, მკურნალობის თანამედროვე მეთოდი. ძვლის სიმსივნური უჯრედების ფილტვებში (ერთ ან ორ უბანში) ჩაზრდის შემთხვევაშიც კი დაზიანებული უბნები შეიძლება ქირურგიული მეთოდით მოსცილდეს, თუ, რა თქმა უნდა, პაციენტი ახალგაზრდაა და მის ორგანიზმს შესწევს უნარი, ოპერაცია გადაიტანოს. არსებობს ძვლის პირველადი სიმსივნის რამდენიმე ტიპი, რომელთა დროსაც ქირურგიულ მკურნალობასთან ერთად რადიოთერაპიაც ტარდება. ოსტეოგენური სარკომების დროს რადიოთერაპიას ქირურგიული ჩარევის შემდეგ, როგორც წესი, არ მიმართავენ, მაგრამ როდესაც ამა თუ იმ მიზეზით ოპერაციის ჩატარება შეუძლებელია, შეიძლება რადიოთერაპიის გამოყენება. რაც შეეხება იუინგის სარკომას, ის მეტად მგრძნობიარეა რადიოთერაპიისადმი. ეს უკანასკნელი ამ ტიპის სიმსივნის სამკურნალოდ ხშირად ქიმიოთერაპიის კურსის შემდეგ ტარდება, ანდა საწყისი მკურნალობის სახით ქირურგიულ ჩარევამდე. ქონდროსარკომის დროს რადიოთერაპია მიზანშეწონილია ოპერაციის შემდეგ, მდგომარეობის შესანარჩუნებლად, მით უფრო - თუ სიმსივნური წარმონაქმნის მთლიანად მოცილება ვერ მოხერხდა. ქიმიოთერაპიას ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს პირველადი სიმსივნეების მკურნალობისას. ის ტარდება როგორც ადიუვანტური თერაპია ქირურგიული ოპერაციის შემდეგ ოსტეოგენური სარკომის შემთხვევაში და მიმართულია ნებისმიერი უმცირესი მეტასტაზის აღმოსაფხვრელად, რომელიც კი შეიძლება დარჩეს ოპერაციული ჩარევის შემდეგ. დღეს ქიმიოთერაპიის წყალობით უამრავი პაციენტის გადარჩენაა შესაძლებელი. ბოლო ხანს ექიმთა გარკვეული ნაწილი მიმართავს არაადიუვანტურ თერაპიას, ანუ მედიკამენტურ მკურნალობას ნიშნავს ოპერაციულ ჩარევამდე ერთგვარი ექსპერიმენტის სახით, იმის გასარკვევად, იძლევა თუ არა მკურნალობის მეთოდების ასეთი შერწყმა სასურველ შედეგს. აღნიშნული თერაპიის მიზანია სიმსივნური წარმონაქმნის იმ დონემდე შემცირება, რომ შესაძლებელი გახდეს დამზოგველი ოპერაციის ჩატარება. მაგალითად, იუინგის სარკომის დროს ჩვეულებრივი მიდგომა მოიცავს ქიმიოთერაპიის რამდენიმე კურსს ოპერაციამდე სიმსივნური წარმონაქმნის შესამცირებლად შემდგომ ქირურგიული ოპერაციის, რადიოთერაპიის ან ორივე მეთოდის ერთდროული გამოყენებით. ქონდროსარკომის შემთხვევაში ქიმიოთერაპია არსებით როლს არ ასრულებს.
ძვლის მეორეული სიმსივნეების მკურნალობა
ძვლის მეორეული სიმსივნეების მკურნალობა პირველადი (საწყისი) სიმსივნის ლოკალიზაციაზეა დამოკიდებული. მაგალითად, თუ პირველადი სიმსივნე გულმკერდის ღრუში განვითარდა, ძვლების მეორეულ სიმსივნურ წარმონაქმნებს მკურნალობენ იმავე მეთოდებით, რომლებიც სარძევე ჯირკვლის სიმსივნის სამკურნალოდ გამოიყენება, კერძოდ, ჰორმონოთერაპიითა და ქიმიოთერაპიით. ძვლის მეორეული ანუ მეტასტაზური სიმსივნეების დროს ხშირად აქტიურდება ძვლებში არსებული დამშლელი უჯრედები - ოსტეოკლასტები. არსებობს ასეთი პრეპარატები - ბიფოსფონატები, რომლებიც აქვეითებს ოსტეოკლასტების აქტივობას და აფერხებს ძვლის დაშლის პროცესს.
იუინგის სარკომა
იუინგის სარკომა არის სიმსივნური დაავადება, რომელიც აზიანებს ძვლებს და ძვლის მახლობელ ქსოვილებს. გვხვდება უმეტესად მამრობითი სქესის მოზარდებსა და ახალგაზრდებთან. ცნობილია, რომ იუინგის სარკომის პათოგენეზში გარკვეულ როლს ასრულებს ქრომოსომული მუტაცია, ხოლო სიმსივნური პროცესის კლინიკური გამოვლენის ხელშემწყობ ფაქტორს ძვლის ტრავმა წარმოადგენს. სიმსივნის აგრესიულობა მნიშვნელოვანწილად არის დამოკიდებული პაციენტის ასაკზე - მოზარდებში ის უფრო აქტიურად მიმდინარეობს, ვიდრე ზრდასრულებში. იუინგის სარკომა ვითარდება როგორც ლულოვან, ასევე ბრტყელ ძვლებში, აზიანებს უმთავრესად ბარძაყის ძვლებს, მხრებს, მენჯის ძვლებს, ასევე ნეკნებს, ბეჭის ძვლებსა და ხერხემალს. ჰისტოლოგიურად იგი წარმოადგენს ერთტიპურ წვრილ უჯრედებს, რომლებიც სპეციფიკური შეღებვისას ლურჯ შეფერილობას იღებს. ამავე ჯგუფს მიაკუთვნებენ ნეირობლასტომას, ფილტვების კიბოსა და ლიმფომას. ყველა ჩამოთვლილი სიმსივნისთვის დამახასიათებელია საერთო ნიშანი - მათი უჯრედები არადიფერენცირებულია. დაავადების საწყის კლინიკურ ეტაპზე თავს იჩენს ძვლების ტკივილი და ახლომდებარე სახსრის ფუნქციის დარღვევა. უმეტესად სიმსივნე იზრდება ბარძაყის ძვლის ქვედა მესამედში ან კიდევ მუხლის სახსრის არეში. ასეთი ლოკალიზაციის გამოა სწორედ, რომ ახალგაზრდა ტკივილს განსაკუთებულ მნიშვნელობას არ ანიჭებს, ფეხის მსუბუქ ტრავმას ან უხეშ მოძრაობას აბრალებს და, ბუნებრივია, სიმსივნეს არც კი ეჭვობს. საყურადღებოა, რომ, ფეხის ტრავმის შედეგად აღმოცენებულისგან განსხვავებით, სიმსივნური პროცესის თანმხლები ტკივილი არ გაივლის, არ ცხრება მოსვენებისას, ამიტომაც მას უპირატესად ღამით აღიქვამენ. ტკივილის სიმპტომს ხშირად ერთვის სხეულის ტემპერატურის ზომიერი მომატება, ზოგადი სისუსტე და მოუსვენრობა. სიმსივნური წარმონაქმნის ზრდის კვალობაზე, ანთებით პროცესში ახლომდებარე სახსარი ერთვება და მისი ანთებისთვის დამახასიათებელი სიმპტომებიც იჩენს თავს. სახსრის ზედაპირზე არსებული კუნთები კომპენსატორულად იჭიმება, ერთგვარად იცავს სახსარს მოძრაობისგან. სიმსივნის საპროექციო არეში კანი წითლდება, ქსოვილები ხურდება და თვალსაჩინო ხდება კანის სისხლძარღვების გაგანიერება. პირველი სავარაუდო მიზეზი მოტეხილობაა, გართულებული ართრიტით ან ოსტეომიელიტით. ზოგჯერ, როდესაც იუინგის სარკომა ნეკნებს მოიცავს, კლინიკური სურათი პნევმონიას ან პლევრიტს წააგავს - გულმკერდის არეში აღმოცენებული ტკივილის გამო პაციენტი ზერელედ სუნთქავს, რათა სუნთქვის მოძრაობა შეზღუდოს და გულმკერდის ნაწილი ზედმეტი მოძრაობისგან დაზოგოს. აღწერილი კლინიკა რამდენიმე კვირიდან რამდენიმე თვემდე პერიოდს მოიცავს. ექიმთან დროულად მისვლა დამზოგველი ოპერაციის ჩატარების საშუალებას იძლევა. სამწუხაროდ, ექიმთან მისვლის დროისათვის, როგორც წესი, უკვე მეტასტაზებია განვითარებული, ამიტომ აუცილებელი ხდება ქიმიოთერაპიის ჩატარება. ამასთან ერთად ხდება სიმსივნური წარმონაქმნის მოცილება ძვლის დაზიანებულ ნაწილთან ერთად, შემდეგ კი ლოკალური რადიოთერაპია.