ჩვენ ის ვართ, რასაც ვჭამთ: როგორ მოქმედებს საკვები ჩვენს პიროვნებაზე
სადაც ისინი აცხადებენ, რომ „ჩვენ ვართ ის, რასაც ვჭამთ“. ეს ფრაზა დიდი ხანია ცნობილია, მაგრამ დღეს ის აქტუალური გახდა. საქმე ის არის, რომ ამერიკელმა მეცნიერებმა შეძლეს ეჩვენებინათ კავშირი ჩვენს კვებას, ნაწლავის მიკრობიომის შემადგენლობასა და გარკვეულ ემოციურ მახასიათებლებს შორის.
რა არის მიკრობიომი?
მიკრობიომი არის მიკროორგანიზმების, ძირითადად ბაქტერიების, კრებული ჩვენს ორგანიზმში. მიკრობიომი არის ნაწლავებში, კანის ზედაპირზე, პირის ღრუში და თვალის ლორწოვან გარსზეც კი. თუ ადამიანი ჯანმრთელია, მაშინ მისი მიკრობიომი წონასწორობაშია, მასში შენარჩუნებულია მიკროორგანიზმების გარკვეული ხარისხობრივი და რაოდენობრივი პროპორციები. ჯანმრთელობის ბევრ პრობლემას თან ახლავს მიკრობიომში დისბალანსი: ზოგიერთი მიკროორგანიზმი მატულობს, ზოგი მცირდება, ზოგი საერთოდ ქრება და მათ ანაცვლებს ის, რომელიც ჩვეულებრივ ამ საზოგადოებაში არ არის.
ნაწლავის მიკრობიომი უფრო მეტია, ვიდრე საჭმლის მონელებისთვის აუცილებელი მიკროორგანიზმების ერთობლიობა.
ტეხასელი მეცნიერების კვლევა მხოლოდ ამას ადასტურებს. კვლევის ერთ-ერთი მონაწილე მეთიუ ლი სმიტი აღნიშნავს, რომ ადამიანები უფრო ფრთხილად უნდა იყვნენ საკვების შერჩევისას, რადგან ამაზეა დამოკიდებული მათი ფსიქიკური ჯანმრთელობა და ხასიათის თვისებები.
ექსპერიმენტში მონაწილეობის მისაღებად ავტორებმა მოიწვიეს 39 ადამიანი, რომელთაგან თითოეულს სთხოვეს ჩართულიყვნენ ფართომასშტაბიან ონლაინ გამოკითხვაში. კითხვები მათ საშუალებას აძლევდა შეეფასებინათ ფიზიკური და ემოციური ენერგია, ასევე ფიზიკური და ემოციური დაღლილობა. გარდა ამისა, გამოკითხვის თითოეულმა მონაწილემ დეტალურად მოყვა, თუ რას ჭამდა ექსპერიმენტის წინა დღეს. დასკვნითი ეტაპი იყო განავლის ნიმუშების მიწოდება, მათგან ნაწლავის ბაქტერიების გამოყოფა და იზოლირებული მიკროორგანიზმების ანალიზი.
აღმოჩნდა, რომ ბაქტერიები გავლენას ახდენენ ჩვენს მდგომარეობაზე ბევრად უფრო მეტად, ვიდრე გვგონია. მკვლევარებმა დაადგინეს, რომ ზოგიერთი მიკროორგანიზმი - ის, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ანთება - ზრდის ფიზიკურ ან გონებრივ დაღლილობას, ხოლო ზოგს შეუძლია უზრუნველგვყოს როგორც გონებრივი, ასევე ფიზიკური ენერგიით. ადამიანი შეიძლება ერთდროულად იყოს როგორც ემოციურად დაღლილი, ასევე ფიზიკურად სავსე ენერგიით - თითოეულ ამ მდგომარეობაზე პასუხისმგებელია სხვადასხვა ბაქტერიული საზოგადოება.
მეცნიერები ხაზს უსვამენ, რომ ეს ექსპერიმენტი მხოლოდ ფართომასშტაბიანი კვლევის ნაწილია.
ბაქტერიები გვმართავენ
უკვე არსებობს მტკიცებულება, რომ მაღალცხიმიან დიეტას შეუძლია შეცვალოს მიკრობიომი, გამოიწვიოს მეხსიერების პრობლემები და გაზრდილი შფოთვა - ეს აჩვენეს ლაბორატორიულ თაგვებში, მაგრამ არ არის გამორიცხული, მსგავსი ეფექტი ახასიათებდეს ადამიანებსაც.
კიდევ ერთი მტკიცებულება იმისა, რომ ნაწლავის ბაქტერიებს შეუძლიათ იმაზე მეტის გაკეთება, ვიდრე ჩვენ გვგონია, არის მათი როლი დანაყრების მართვაში. რუენის უნივერსიტეტის მკვლევარმა ჯგუფმა დაადგინა, რომ ჭამიდან 20 წუთის შემდეგ, ნაწლავის ზოგიერთი ბაქტერია ასინთეზებს მადის დამთრგუნველ ნივთიერებებს. ეს ნიშნავს, რომ ამ მიკროორგანიზმების ნაკლებობის გამო, ადამიანმა შეიძლება სისტემატიურად დაიწყოს ჭარბი კვება და წონაში მატება - ამ შემთხვევაში აქ არანაირი ნებისყოფა არ დაგვეხმარება.
ფსიქიკური ჯანმრთელობა და მიკრობიომის შემადგენლობა, როგორც ხარისხობრივი, ასევე რაოდენობრივი, მჭიდრო კავშირშია.
დეპრესიის დროს ზოგიერთი ბაქტერია, როგორიცაა პროტობაქტერია, ნაწლავებში მატულობს, სხვების, Faecalibacterium-ის რაოდენობა კი მცირდება - ამ მიკროორგანიზმების პროპორციები ასევე გავლენას ახდენს სიმპტომების სიმძიმეზე.
გადაგვარჩენს თუ არა ფსიქობიოტიკები?
ზოგიერთი მკვლევარი გვთავაზობს ემოციური მდგომარეობისა და ფსიქიკური ჯანმრთელობის გაუმჯობესებას დიეტის კორექტირების გზით, გვირჩევს მეტი ბოჭკოების, ხილისა და ბოსტნეულის მირთმევას და უარი ვთქვათ დამუშავებულ საკვებსა და კონსერვებზე. ზოგადად, ხმელთაშუა ზღვის დიეტას, რომელიც არაერთხელ იქნა აღიარებული, როგორც ერთ-ერთი ყველაზე ჯანსაღი კვების სისტემა, შეუძლია გააუმჯობესოს როგორც ფიზიკური, ასევე გონებრივი ჯანმრთელობა.
სხვები გვთავაზობენ უფრო უნივერსალურ და რადიკალურ მიდგომას, რისთვისაც ავითარებენ ახალ წამლებს - ფსიქობიოტიკებს.
ფსიქობიოტიკები არის მიკროორგანიზმების გარკვეული კომბინაციების შემცველი პრეპარატები, რომლებსაც შეუძლიათ გააუმჯობესონ შფოთვა, დეპრესია, ქრონიკული დაღლილობა, უძილობა და მრავალი სხვა მდგომარეობა, რომლებიც დღეს სულ უფრო ხშირია და ამცირებს ცხოვრების ხარისხს. ასეთი პრეპარატების შექმნა და კლინიკურ პრაქტიკაში დანერგვა სავსებით შესაძლებელია.
ჩვენ კი მეტი ყურადღებით უნდა ვიყოთ იმის მიმართ, თუ რას ვჭამთ - ჯანსაღი კვებაზე გადასვლას არასდროს არავინ დაუზიანებია და ამიტომ ღირს ამ სტრატეგიის განხილვა.