ნინო ჩარგეიშვილი

მაგრამ თუ გულის მიდამოს ტკივილი გაწუხებთ და არ იცით, რა მდგომარეობაში გაქვთ გულ-სისხლძარღვთა სისტემა, ტკივილის მიზეზის დადგენა ნამდვილად ღირს - პრობლემა შესაძლოა სერიოზული აღმოჩნდეს. გვესაუბრება თსსუ-ის ცენტრალური კლინიკის თერაპიული დეპარტამენტის კარდიოლოგიური სექციის ექიმი-კარდიოლოგი ჯაკო უგრეხელიძე.

- ქალბატონო ჯაკო, რამ შეიძლება გამოიწვიოს ტკივილი გულმკერდის არეში?

- გულის არეში ტკივილი სხვადასხვა ხასიათისაა - ძლიერი, სუსტი, ხანგრძლივი და ხშირად განმეორებადი ან ხანმოკლე და უეცარი... გულის არეში ხშირად განმეორებადი, გახანგრძლივებული ტკივილი შესაძლოა გამოწვეული იყოს როგორც უშუალოდ გულის, ასევე გულმკერდის ღრუს სხვა ორგანოების (პლევრის, დიაფრაგმის, შუასაყარის) დაავადებებით, ნეკნთაშუა ნერვებისა და კუნთების, კისრის მალების დაზიანებით. ამის კვალობაზე, გულმკერდის არეში ტკივილის მიზეზებს ვყოფთ ორ კატეგორიად - გულისმიერ და არაგულისმიერ მიზეზებად.

- მოდი, გულისმიერი მიზეზებით დავიწყოთ...

- გულის ტკივილის ერთ-ერთი უხშირესი მიზეზია სტენოკარდია. გარდა ამისა, უეცრად აღმოცენებული ძლიერი ტკივილის მიზეზი შეიძლება იყოს მიოკარდიუმის ინფარქტი, აორტის დაავადებები, გულის კუნთისა და მისი პერანგის ანთება - მიოკარდიტი, კარდიომიოპათია და პერიკარდიტი. როდესაც გულის არეში ტკივილზე ვსაუბრობთ, არ შეიძლება არ შევეხოთ გულ-სისხლძარღვთა სისტემის ფუნქციურ დაავადებებს. ფუნქციური ტკივილის მიზეზებიდან აღსანიშნავია ნეიროცირკულატორული დისტონია, კლიმაქტერიული კარდიოპათია. გულის არეში განსაკუთრებით მკვეთრი ტკივილი აღინიშნება აორტის განშრევების - ანევრიზმის გახეთქვის დროს. გულმკერდის არეში ტკივილის მიზეზი, განსაკუთრებით - ახალგაზრდა ასაკში, ხშირად არის მიტრალური პროლაფსი.

- არაგულისმიერი მიზეზებიდან რომელს გამოყოფდით?

- არაგულისმიერი მიზეზებიდან აღსანიშნავია: პლევრიტი, ოსტეოქონდროზი, ფილტვის არტერიის ემბოლია, პნევმოთორაქსი, კუნთების დაავადებები, ნეკნის დაზიანება, ჰერპეს-ზოსტერი, საყლაპავისა და კუჭის დაავადებები, ქოლეცისტიტი, პანკრეატიტი და სხვა.

- რა გზით არის შესაძლებელი ჩამოთვლილი დაავადებების დროს გულის არეში აღმოცენებული ტკივილის მიზეზთა დიფერენცირება?

- გულის არეში აღმოცენებული ტკივილის მიზეზთა სადიფერენციაციოდ დიდი მნიშვნელობა აქვს თავად ტკივილის სტრუქტურას, მის თავისებურებებს.

სტენოკარდია

სტენოკარდიისთვის დამახასიათებელია ტკივილის თანდათანობით მატება და შედარებით სწრაფი გაქრობა. თუ ამ დროს ავადმყოფი არ იღებს ნიტროგლიცერინს, ტკივილი რამდენიმე წუთიდან ნახევარ საათამდე გრძელდება. საყურადღებოა, რომ ნიტროგლიცერინი ეფექტურია ტკივილის მატების პერიოდში, ტკივილის პიკზე მისი მიღება შესაძლოა უშედეგო აღმოჩნდეს.

გულის კუნთისა და პერანგის ანთება

მიოკარდიტის, კარდიომიოპათიისა და პერიკარდიტის დროს ტკივილი ტალღოვანი, მუდმივი ხასიათისაა და თანხვდება სხვა სიმპტომებს - მაღალ ტემპერატურას, ძლიერ საერთო სისუსტეს.

გულ-სისხლძარღვთა სისტემის ფუნქციური დაავადებები

სტენოკარდიისგან განსხვავებით, როდესაც შეტევებს შორის ტკივილი სულ მთლად ქრება, ნეიროცირკულატორული დისტონიის დროს იგი ტალღისებურად სუსტდება და იმატებს, გრძელდება რამდენიმე საათი, ზოგჯერ დღე-ღამეც კი. გავრცელებული შეხედულება ნიტროგლიცერინის სადიაგნოზო მნიშვნელობის შესახებ გადაჭარბებულია, ვინაიდან ნიტროგლიცერინი ნეიროცირკულატორული დისტონიის დროსაც ამცირებს ტკივილს, რაც ტვინის სისხლის მიმოქცევის ცვლილებით უნდა იყოს გამოწვეული. კლიმაქტერიული კარდიოპათია უმთავრესად ემართებათ ქალებს საკვერცხის ჰორმონთა ფუნქციის გაქრობის პერიოდში. ამ დროს ტკივილი უკავშირდება არა ფიზიკურ, არამედ ემოციურ დატვირთვას, თან სდევს წნევის მატება, სიმხურვალის შეგრძნება გულმკერდის ზედა ნახევარში.

კუნთები და ჰერპესი

ნეკნთაშუა ნერვებისა და კუნთების დაზიანების დროს ტკივილი ხერხემლის სვეტიდან გულმკერდის წინა მხარისკენ არის მიმართული. ჰერპესზოსტერით გამოწვეული ტკივილის ამოცნობა ადვილდება გამონაყარის გაჩენის შემდეგ.

ოსტეოქონდროზი

ხერხემლის კისრის მალების ოსტეოქონდროზით გამოწვეული ტკივილი უმთავრესად შუა ხნისა და მოხუცებულ ასაკში გვხვდება. ძლიერდება თავის მოძრაობისას, საწოლში მდებარეობის შეცვლისას, თან სდევს მკლავსა და მტევანში დაბუჟებისა და მგრძნობელობის დაქვეითების შეგრძნება.

ინფარქტი

მიოკარდიუმის ინფარქტისთვის დამახასიათებელია ტკივილის ინტენსივობის მკვეთრი ზრდა, რასაც თან სდევს ძლიერი ოფლიანობა, მოუსვენრობა, შიშის შეგრძნება. ეს უკანასკნელი იმდენად აუტანელია, რომ ავადმყოფები უმეტესად სასწრაფო სამედიცინო დახმარებას იძახებენ. თუ სტენოკარდიის დროს ტკივილის ინტენსივობა ნაკლებია და ეკგ-ზე განსაკუთრებული ცვლილებები არ არის გამოხატული, მიოკარდიუმის მწვავე ინფარქტის დროს სათანადო ეკგ-მონაცემები მალევე ვლინდება. ამ დროს ტკივილგამაყუჩებელი საშუალებების, მათ შორის ნიტროგლიცერინის მიღება პრაქტიკულად უშედეგოა.

აორტის განშრევება

აორტის განშრევების - ანევრიზმის გახეთქვის დროს გულის არეში ტკივილი განსაკუთრებით მკვეთრია. მიოკარდიუმის ინფარქტისაგან განსხვავებით, ამ დროს მას ტალღისებური მიმდინარეობა აქვს - პერიოდულად იკლებს და იმატებს. ვრცელდება ზურგის, წელის, ბარძაყის შიდა ზედაპირზე და საზარდულის მიდამოში.

---

ფილტვები

ტკივილის სინდრომი განსაკუთრებით გამოხატულია პნევმოთორაქსის, მშრალი პლევრიტის დროს. პნევმოთორაქსის შემთხვევაში პლევრის ღრუში ჰაერი გაგლეჯილი პლევრის ფურცლიდან ხვდება. ტკივილი მოიცავს გულმკერდის ნახევარს, თან სდევს ძლიერი ქოშინი და სულხუთვა, პულსის აჩქარება. დიაგნოზს რენტგენოლოგიური გამოკვლევის შედეგად სვამენ.

პლევრა

მშრალი პლევრიტის დროსაც ტკივილი უმთავრესად გულმკერდის ნახევარს მოიცავს, ძლიერდება პოზიციის შეცვლისას, მოძრაობა მკვეთრად შეზღუდულია, ავადმყოფები უმეტესად დაავადებული ფილტვის მხარეს წვანან. ხშირად თან სდევს ტემპერეტურის მატება, საერთო სისუსტეც. საბოლოო დიაგნოზი აქაც გულმკერდის რენტგენოგრაფიის შემდეგ ისმება.

მიტრალური პროლაფსი

ტკივილი უმთავრესად ფიზიკური დატვირთვისას აღმოცენდება და დიაგნოსტირდება მხოლოდ ექოკარდიოსკოპიის საშუალებით.

მასტოპათია

ამ დროს ტკივილი მკლავში ან ბეჭში გადაეცემა. სხვა დაავადებების გამორიცხვის შემდეგ საჭიროა ექოსკოპიის, მამოგრაფიის ჩატარება, მამოლოგთან კონსულტაცია და ზუსტი დიაგნოზის დასმა. აღსანიშნავია, რომ მასტოპათიის დროს ტკივილს ფიზიკურ და ემოციურ დატვირთვასთან კავშირი არ აქვს.

ეზოფაგიტი

თითქმის ყოველგვარი სახის ეზოფაგიტისთვის დამახასიათებელია ტკივილი მკერდის ძვლის უკან და ირადიაცია ზურგის, ზედა კიდურებისკენ. იგი ძალიან ჰგავს სტენოკარდიულ ტკივილს და ძლიერდება საკვების მიღებისას. ეზოფაგიტის დროს ტკივილის დამახასიათებელი თავისებურებაა მისი კავშირი საკვების მიღებასთან და დისფაგიის არსებობა.

საყლაპავის დივერტიკული

საყლაპავის დივერტიკული საყლაპავის კედლის გამოზნექილობაა. ის ორგვარია: ჭეშმარიტი, რომელიც საყლაპავის კედლის ყველა შრეს მოიცავს და ცრუ, რომელიც მოიცავს მხოლოდ ლორწოვან გარსს. დივერტიკულების 70-80% საყლაპავის შუა ნაწილშია ლოკალიზებული. მათი ანთება ვლინდება მკერდის ძვლის უკან განვითარებული პერიოდული ტკივილით, ტკივილით ეპიგასტრიუმის არესა და ზურგში. ხშირად აღინიშნება ფსევდოსტენოკარდია, თუმცა მას თან სდევს დისფაგია, ამობოყინება, სუბფებრილიტეტი.

საყლაპავის წყლული

საყლაპავის წყლულის მნიშვნელოვანი სიმპტომია ტკივილი მკერდის ძვლის უკან, რომელიც, წესისამებრ, ჭამის დროს აღმოცენდება. საყლაპავის წყლულს აგრეთვე ახასიათებს: დისფაგია - ყლაპვის გაძნელება; გასტროეზოფაგური რეფლუქსით განპირობებული გულძმარვა, რის გამოც ავადმყოფი ხშირად იყენებს სოდას; ღებინება, ზოგჯერ - სისხლიანი მინარევებით.

კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლული

მკერდის ძვლის უკან ტკივილი შესაძლოა აღმოცენდეს თორმეტგოჯა ნაწლავის ან კუჭის წყლულოვანი დაავადების დროსაც. ამ შემთხვევაში საჭიროა დიფერენცირება სტენოკარდიისა და მიოკარდიუმის ინფარქტისგან. აუცილებელია ეკგ-გამოკვლევა. დიაგნოზის დიფერენცირებას აადვილებს ტკივილის კავშირი კვებასთან, კვების დროსთან, პერიოდულობა, სეზონურობა. გათვალისწინებულ უნდა იქნეს ისიც, რომ გიდ-ით განპირობებული ტკივილი უმეტესად თავს იჩენს სიარულის ან ფიზიკური დატვირთვის დროს, ხოლო მოსვენებისას ქრება. წყლულის შემთხვევაში ნიტროგლიცერინის მიღება ტკივილს არ ხსნის.

ქრონიკული ქოლეცისტიტი

ქრონიკული ქოლეცისტიტით დაავადებულებს ხშირად უვლინდებათ ქოლეცისტოკარდიული სინდრომი, რომელსაც გულის არეში ტკივილი ახასიათებს. ის არაინტენსიურია, ზოგჯერ ალკოჰოლის მიღების შემდეგ იჩენს თავს, ზოგჯერ კი მუდმივია. თან სდევს გაძლიერებული გულისცემა, I ხარისხის გარდამავალი ატრიოვენტრიკულური ბოლოკადა, ეკგ-ზე შეიმჩნევა მიოკარდიუმის დიფუზური ცვლილებები. ამ სინდრომის ჩამოყალიბებას ხელს უწყობს რეფლექტორული, ინფექციურ-ტოქსიკური გავლენა გულზე, ნივთიერებათა ცვლის დარღვევა მიოკარდიუმში, ვეგეტატიური ნერვული სისტემის დისფუნქცია. კარდალგია, რეფლექტორული სტენოკარდია, განსაკუთრებით - 40 წელს გადაცილებულ მამაკაცებში, მოითხოვს გულდასმით დიფერენცირებას გიდ-ისგან. დიაგნოზის დაზუსტებაში გვეხმარება ექოსკოპიური გამოკვლევა.