ფესვობრივი სინდრომი
თანამედროვე შეხედულებით, იგი მხოლოდ ნერვის ანთება არ არის (თუმცა კი ანთებაც თან ახლავს). სინდრომის განვითარების ყველაზე გავრცელებული მიზეზია მექანიკური ზეწოლა, რომელსაც იწვევს მალათაშუა დისკის გარეთა რგოლის დაზიანება, რის გამოც დისკის შიგთავსი ნაწილობრივ სპინალური არხისკენ გადაინაცვლებს. კომპრესიის ხშირი მიზეზია მალების ძვლოვანი წანაზარდებიც. სწორედ ისინი აწვებიან ზურგის ტვინის ნერვთა ფესვებს, ზურგის ტვინის გარსებს და იწვევენ ტკივილსა და იმ ნევროლოგიურ სიმპტომებს, რომლებიც აღნიშნულ სინდრომს ახასიათებს.
დამახასიათებელი ნიშნები
ფს-ის მქონე პაციენტთა მთავარი ჩივილებია დაბუჟება, მგრძნობელობის დაკარგვა და ტკივილი, რომელიც ლოკალიზდება ფესვის ზეწოლის ადგილებში და იმ ორგანოებში, რომელთა ინერვაციაც ზურგის ტვინის დაზიანებული ნერვის მეშვეობით ხორციელდება. ეს სიმპტომები თითქმის ყოველთვის ძლიერდება სიარულისა და მოძრაობისას, სიმძიმის აწევისას, ფიზიკური დატვირთვისას. მალათაშუა ნერვის ფესვს ორი: მამოძრავებელი და მგრძნობიარე ტოტი აქვს, ამიტომ ფესვობრივი სინდრომისას საინერვაციო არეში შესაბამისად ირღვევა და ქვეითდება ქსოვილთა მგრძნობელობაც. უმეტესად ერთი ფესვი ზიანდება, თუმცა სიმსივნისა და მოტეხილობისას შესაძლოა განვითარდეს სიმეტრიული ანუ ორმხრივი ფესვობრივი სინდრომი, პოლირადიკულური პათოლოგიების დროს კი რამდენიმე ფესვი ერთდროულად ზიანდება, ამასთანავე, როგორც ცალ, ისე ორივე მხარეს. ფს-ის დიაგნოსტიკის სტანდარტული მეთოდი ხერხემლის წინა და გვერდითა პროექციის რენტგენოგრაფიაა, თუმცა ყველაზე ინფორმაციული მეთოდი მაგნიტურ-რეზონანსული გამოკვლევაა.
მკურნალობა
არსებობს ფს-ის მკურნალობის კონსერვატიული და ოპერაციული მეთოდები. სხვა ნევროლოგიური სინდრომების მსგავსად, კონსერვატიული მკურნალობა სპეციალიზებულ ნევროლოგიურ კლინიკებში ტარდება, ხოლო ქირურგიული - ნეიროქირურგიული პროფილის სამედიცინო დაწესებულებებში.
სინდრომის კონსერვატიული მკურნალობის ძირითადი პრინციპებია მყარ ზედაპირზე მკაცრი წოლითი რეჟიმი და მედიკამენტური თერაპია, რომელიც მოიცავს ტკივილგამაყუჩებელ, ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდულ პრეპარატებს, მალამოებს, კრემებსა და პლასტირებს. მედიკამენტური თერაპია ითვალისწინებს B ჯგუფის ვიტამინებისა და ქონდროპროტექტორების (ხრტილოვანი ქსოვილის აღმდგენი პრეპარატების) გამოყენებასაც. კუნთების ძლიერი სპაზმის დროს მკურნალობის კურსში მიორელაქსანტები (კუნთების მოსადუნებელი საშუალებები) ერთვება, ზოგჯერ კი ანესთეტიკების გამოყენებით ეპიდურალური ბლოკადის ჩატარებაა აუცილებელი.
ჩვენების მიხედვით ინიშნება ანტიდეპრესანტები და კრუნჩხვის საწინააღმდეგო მედიკამენტებიც.
ფს-ს ახასიათებს არა მხოლოდ მწვავე, არამედ ქრონიკულად მიმდინარე ტკივილებიც. ვინაიდან ანალგეტიკებისა და ზოგიერთი სხვა პრეპარატის ხანგრძლივი გამოყენებისას თავს იჩენს გვერდითი მოვლენები, ამიტომ ქრონიკული ტკივილების კუპირებისთვის რამდენადმე დამზოგველ მეთოდებს - რეფლექსოთერაპიას, მანუალურ ზემოქმედებას, ფიზიოთერაპიას (ელექტროფორეზი, ფონოფორეზი), მასაჟს, სამკურნალო ტანვარჯიშს მიმართავენ. ქრონიკული ფორმის დროს აუცილებელია დიეტა, რომელიც წონის დაკლებას და ორგანიზმიდან ჭარბი მარილების გამოდევნას ისახავს მიზნად.
ქირურგიული მკურნალობა მაშინ ტარდება, როდესაც არსებული დეფექტის აღმოფხვრა კონსერვატიული მეთოდებით შეუძლებელია. ბუნებრივია, ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში მასაც აქვს ჩვენებები და უკუჩვენებები. ყველაზე ხშირად ფს-ის ქირურგიული მკურნალობა მიზნად ისახავს ფესვზე მექანიკური ზეწოლის მოხსნას, რათა ფესვი ან ზურგის ტვინის გარსები კომპრესიისგან განთავისუფლდნენ და ნორმალური ფუნქციონირების საშუალება მიეცეთ.
პროფილაქტიკა
პროფილაქტიკა გულისხმობს ღონისძიებებს ხერხემალში მიმდინარე დეგენერაციული პროცესების თავიდან ასაცილებლად, ასევე - მათ დროულ მკურნალობას, ძირითადად - ხერხემლის კუნთოვანი კარკასის გაძლიერებას, მასაჟს და წონის ნორმალიზაციას.