ლალი ჩხიკვაძე

რომელიც ხანდაზმულ ადამიანებს უვითარდებათ დაბერების ორგანული შედეგების გამო. დამახასიათებელია მეხსიერებასთან, ინტელექტთადაკავშირებული დარღვევები, მაგრამ ეს დარღვევები ცნობიერს არ ეხება.

სახეები

აღნიშნული დაავადება პრესენილური დემენციის (ალცჰაიმერისა და პიკის დაავადება) სახისაა.

განასხვავებედემენციის სამ ფორმას: მარტივი (მეხსიერების, ინტელექტის დარღვევა, პიროვნების ცვლილება ნაკლებად შესამჩნევია - ასეთი ფორმა დამახასიათებელია მოხუცებულების ასაკის ადამიანთა უმეტესობისთვის), პრესბიოფრენია (ნაკლებად ღრმა დემენცია, ემოციური სიცოცხლით, მეხსიერების გამოხატული დარღვევით), ფსიქოტური (ფსიქოზების განვითარება, კოფაბულაციებითა და ბოდვის განვითარებით).

კლინიკის მიხედვით შეიძლება იყოს მწვავე, ფსიქოტური და ტოტალური დემენცია.

პათოლოგანატომიური ცვლილების გათვალისწინებით დემენცია არსებობს: ორგანული (აღინიშნება ტვინის აშკარა ორგანული დაზიანება), ეპილეპტიკური ალაბირინთული (მეხსიერების მნიშვნელოვანი დაქვეითება და აზროვნების მოდიფიკაცია, მთავარისა და მეორეხარისხოვანის გარჩევის უნარის დაკარგვა), კონცენტრული (ინტერესების დიაპაზონის დავიწროება, ადამიანი მხოლოდ საკუთარი მდგომარეობითაა დაინტერესებული), შოზოფრენიული (ინტელექტუალური უმოქმედობა).

გამოყოფეამ დაავადების შემდეგ სახეებსაც:

• ლაკუნარული - ვლინდება ფსიქომოტორული აღგზნებით, ეიფორიით;
• ტოტალური დემენცია, რომლისთვისაც დამახასიათებელია ამნეზია, განურჩევლობა, დეპრესიულ-გაღიზიანებული განწყობა, თვითკრიტიკის შესაძლებლობის დაკარგვა;
• პარალიტური დემენცია.

მიზეზები:

ყოველთვის ვერ დგინდება ამ მდგომარეობის გამომწვევი ნამდვილი მიზეზი.

სენილური დემენცია ყველაზე ხშირად ნერვულ სისტემაში ასაკობრივი ცვლილებების გამო ვითარდება.

ძირითადი პირობები შეიძლება იყოს:

• თავის ტვინში ასაკობრივი ცვლილებები;
• ცენტრალური ნერვული სისტემის ატროფია;
• მემკვიდრეობითობა;
• გენეტიკური განწყობა;
• ტვინის სისხლის მიმოქცევის უკმარისობა;
• სისხლძარღვების ელასტიკურობის დაკარგვა;
• ათეროსკლეროზული ფოლაქების არსებობა ლულოვაორგანოებში;
• ნეირონების განახლების პროცესების შენელება;
• ბიოქიმიური პროცესების ცვლილება.

სიმპტომები

აღნიშნულ გადახრას გააჩნია პროგრესირებადი მიმდინარეობა, რაც იწვევს ცვლილებებს და პაციენტის ფსიქიკური მოღვაწეობის მოშლას - ტოტალურ ჭკუასუსტობას.

ამ პათოლოგიის ყველა ფორმისთვის დამახასიათებელია შემდეგი კლინიკური გამოვლინება:

• ინტერესების შევიწროება;
• საუბრის სურვილის გაქრობა;
• ყურადღების გაუარესება;
• აზროვნების პროცესის დარღვევა;
• შესაძლებელია უდარდელობა და გულგრილობა;
• მომატებული სექსუალური ლტოლვა;
• გაუკუღმართებული სქესობრივი მიდრეკილების განვითარება;
• დამახსოვრების პროცესის დარღვევა;
• ახალი ინფორმაციის ათვისების უნარის დაკარგვა;
• ჰალუცინაცია;
• ბოდვა;
• ამნეზია;
• თავის, სახსრების, ზურგის, ფეხების ტკივილი;
• დეპრესია;
• ტკივილის ზღურბლის დაქვეითება;
• ძილის დარღვევა.

ხანდაზმულ ასაკში ადამიანის ნერვულ სისტემას რიგ თვისებებთაერთად ტვინის სისხლის მიმოქცევის გაუარესებაც ახასიათებს, რის გამოც უჯრედები უფრო ცუდად მუშაობენ, შემდეგ კი იხოცებიან.

ასაკის მატებასთაერთად ნელდება განახლების პროცესი. ბიოქიმიური დინების მოდიფიკაცია კიდევ ერთი შემადგენელია იმისა, რაც ხანდაზმულ ადამიანებს ეხებათ. ელექტრული იმპულსი ერთი უჯრედიდამეორეს განსაკუთრებული ქიმიური ნივთიერების - ნეირომედიატორების საშუალებით გადაეცემა. მათ მიეკუთვნება, მაგალითად, სეროტონინი, დოფამინი, ნორადრენალინი. 60 წელს გადაცილებულ ადამიანებს ამ ნივთიერებების გამომუშავებისა და დაგროვების უნარი მნიშვნელოვნად უქვეითდებათ. ამიტომ ფერხდება იმპულსების გატარება და ტვინის მუშაობის ზოგადი პროდუქტიულობა სუსტდება, წარმოიქმნება ქცევის, ემოციური, ფსიქიკური და მამოძრავებელი სფეროს გადახრები.

ამ დაავადებით სიცოცხლის ხანგრძლივობა საშუალოდ 5 წელია, ნელი მიმდინარეობისას კი 20 წლამდე შეიძლება გასტანოს.

დიაგნოსტიკა

ზემოთ ჩამოთვლილი ნიშნების არსებობისას აუცილებელია ნევროლოგის, ფსიქიატრისა და ფსიქოლოგის კონსულტაცია. შესაძლებელია გაკეთდეს თავის ტვინის კომპიუტერული ტომოგრაფია და ფარისებრი ჯირკვლის ულტრაბგერითი კვლევა.

მკურნალობა

გულისხმობს ფსიქოსოციალურ თერაპიასა და სიმპტომურ მკურნალობას.

პროფილაქტიკა

არ არსებობს, თუმცა ზოგიერთი კვლევით მტკიცდება, რომ სენილური დემენციის განვითარება შედარებით იშვიათია გონებრივი შრომით დაკავებულ პირებთან. ამდენად, რაც უფრო ხშირად და ინტენსიურად გამოვიყენებთ ტვინს ინტელექტუალური ამოცანების გადასაჭრელად, დემენციის განვითარების ალბათობა ნაკლები იქნება.