მიწის თხილი - არაქისი
-
"ხშირად წერენ, რომ მიწის თხილი ძალიან სასარგებლოა. გთხოვთ გვითხრათ, როგორ ჯობს მისი მიღება - უმად თუ მოხალული სახით."
მიწის თხილი, არაქისი, პარკოსანთა ოჯახის ბალახოვანი მცენარეა. ცნობილია მისი 15 სახეობა. არაქისი გავრცელებულია ამერიკაში, ევროპაში, საქართველოში, შუა აზიაში, უკრაინაში, კრასნოდარის მხარეში. არაქისის ზეთს იყენებენ კვების მრეწველობაში, თესლს - საკონდიტრო ნაწარმში, ვეგეტატიურ ნაწილებს - ცხოველების საკვებად.
არაქისის თესლი შეიცავს:
- ცხიმოვან ზეთს - 45-55%;
- სახამებელს - 20%;
- ცილებს - 37%;
- გლობულინებს - 17%;
- არაქინს და კონარაქინს.
ასევე შეიცავს:
- B1, B3, E ვიტამინებს, ტრიტერპენულ საპონინებს, ამინმჟავებს, პურინებს, ფენოლკარბონის მჟავებს, ლეიკოანიოციანიდინს, დეიკოდეფინიტინს.
- არაქისში აღმოჩენილია ლინოლის (15-20%), ოლეინის, ლაურინის, მირისტინის, ეიკოზეინის, ცერინის და სპეციფიკური - ჰიპოგეის მჟავას გლიცერიდები.
-
- რაფინირებული, ცივი წნეხით მიღებული არაქისის ზეთი ფარმაციაში ატმისა და ზეითუნის ზეთების შემცვლელია.
- ჰიდროგენიზაციის შემდეგ მას სუპოზიტორიებისა და მალამოების ფუძედ იყენებენ.
- პედიატრიაში კი იგი ჰემორაგიული დიათეზის საწინააღმდეგოდ გამოიყენება. თესლისგან ამზადებენ ემულსიას.
- არაქისი წყაროა მნიშვნელოვანი ელემენტისა - ფოლიუმის მჟავასი, რომელიც სისხლმბად ორგანოებს უკეთ მუშაობაში ეხმარება, ამასთან, სასუნთქი გზების დაავადებათა პროფილაქტიკის შესანიშნავი საშუალებაა და ნაოჭების წარმოქმნასაც უშლის ხელს.
- არაქისი ყველაზე კალორიული თხილეულია და ყველაზე მეტად უხდება გულს.
- მასში დიდი რაოდენობით არსებული უჯრედისი ხელს უწყობს სისხლში შაქრისა და ქოლესტერინის დონის შენარჩუნებას.
ოღონდ არ დაგავიწყდეთ: არაქისი აუცილებლად ახალგარჩეული მიირთვით - მხოლოდ ამ შემთხვევაში მოგიტანთ იგი სარგებლობას.
მეცნიერები ამტკიცებენ, რომ დღეში 67 გრამი არაქისის მიღებით ქოლესტერინის დონე 7%-ით იკლებს. კარდიოლოგების დასკვნით, არაქისი ასუსტებს ფერმენტ SCD-ს მოქმედებას, რომელიც "ცუდი" ქოლესტერინის მეტაბოლიზმის პროცესშია ჩართული. იგი 9%-ით ამცირებს გულის იშემიური დაავადების განვითარების რისკს. არაქისის დადებით თვისებებს მის შემადგენლობაში შემავალი ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებები - ფიტოსტეროლები და ბოჭკოები განაპირობებს, ხოლო გულის მუშაობის გაუმჯობესება მიღებული პროდუქტის ოდენობაზეა დამოკიდებული.
არაქისი ასევე მდიდარია კალიუმით, ფოსფორით, სპილენძით, რკინით, B ჯგუფისა და E ვიტამინებით.
ნედლ არაქისსაც აქვს ნაკლი - მასში შემავალმა ნივთიერებებმა შესაძლოა საჭმლის მონელებაში მონაწილე ზოგიერთი ფერმენტის აქტივობა დააქვეითოს, საკვების ათვისება შეაფერხოს. მოხალვისას კი B1 და E ვიტამინები იშლება.
-
არაქისის არჩევისა და შენახვის წესები
დღეს მიწის თხილი გარჩეულიც იყიდება და ნაჭუჭიანიც, მოხალულიც და უმიც, მარილიანიც და დაშაქრულიც. დახლებზე არაქისის კარაქსა და არაქისიან შოკოლადის პასტებსაც შეხვდებით. მიწის თხილი მრავალი კულინარიული რეცეპტის აუცილებელი კომპონენტია.
თუმცა ბავშვის საკვებად მისი გამოყენებისას დაფიქრება გვმართებს. უწინარეს ყოვლისა, უნდა გავითვალისწინოთ, რომ მიწის თხილი ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი ალერგენია. გარდა ამისა, დარწმუნებული უნდა ვიყოთ, რომ ის ნამდვილად ხარისხიანია. მიწის თხილი, რომელსაც დიდხანს ინახავდნენ თბილ ან ნესტიან გარემოში, შესაძლოა მწერებმა დააზიანონ ან სოკო გაუჩნდეს, ობის სოკოს აღმოჩენა კი შეუიარაღებელი თვალით სულაც არ არის ადვილი. მიწის თხილზე შეიძლება წარმოიქმნას მავნე ნივთიერება აფლოტოქსინი, რომელიც ღვიძლის სერიოზულ დაზიანებას იწვევს. ამის გამო დიეტოლოგები გვირჩევენ, ეს გემრიელი პროდუქტი სანდო სუპერმარკეტში შევიძინოთ და არა მზესუმზირას გამყიდველთან.
თუ ნაჭუჭიანი მიწის თხილის შეძენა გირჩევნიათ, აუცილებლად მიაქციეთ ყურადღება ნაჭუჭს: მას არ უნდა ჰქონდეს დეფექტები, ნადები, არ უნდა ასდიოდეს უსიამოვნო სუნი.
შინ მიტანისას მიწის თხილი უმჯობესია მაცივარში შეინახოთ - ამგვარად ის დაახლოებით ექვსი თვე შეინარჩუნებს სასარგებლო თვისებებს.
-
არაქისის სასარგებლო თვისებები
მართალია, არაქისი სასარგებლოა, მაგრამ ზომიერება მაინც უნდა დავიცვათ - პატარამ დღეში 10 ცალზე მეტი არ უნდა მიიღოს.
-
- არაქისი ამშვიდებს ნერვულ სისტემას, ბზინვარებას ანიჭებს თმას.
- E ვიტამინი ასტიმულირებს კუნთების აქტიურობას და სასქესო ჯირკვლების ფუნქციას.
- არაქისი მდიდარია პროტეინებით, რაც მას შეუცვლელ საშუალებად აქცევს კუნთოვანი მასის მომატების მსურველთათვის.
- პროტეინთან ერთად მიწის თხილი შეიცავს ანტიოქსიდანტ პოლიფენოლებსაც, კეროდ, P-კუმარის მჟავას. აღსანიშნავია, რომ მოხალვა ზრდის ამ მჟავას შემცველობას, რაც ანტიოქსიდანტური თვისების 22%-ით მატებას შეესაბამება. ამ მხრივ არაქისი უკეთესია, ვიდრე ვაშლი და სტაფილო.
- არაქისში არის ნიკოტინის მჟავაც, რომელიც ხელს უწყობს დაზიანებული უჯრედების აღდგენას, რაც პროფილაქტიკის დამატებითი გზაა ალცჰაიმერის დაავადებისა და ასაკობრივი კოგნიტური დარღვევებისთვის.
- ბიოფლავონოიდი რესვერატროლი თავის ტვინის სისხლის მიმოქცევას 30%-ით აუმჯობესებს. E ვიტამინი ამცირებს კიბოსა და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების განვითარების რისკს. კალციუმი აუცილებელია ძვლებისთვის.