სწრაფი კვებისა და არასასურველი სურსათის შესახებ
- ქალბატონო ნინო, რას ეტყვით მკითხველს, საზოგადოდ, სწრაფი კვების შესახებ? ამ ტიპის პროდუქტს წელიწადის პრაქტიკულად ყოველ დროს უამრავი მომხმარებელი ჰყავს, მაგრამ ზაფხულში ასეთი საკვებით დანაყრება განსაკუთრებით არასასურველია, საშიშიც კი. რა საფრთხის წინაშე შეიძლება აღმოჩნდეს ზაფხულში ადამიანი სწრაფი კვების ობიექტზე დანაყრების შემდეგ?
- ინფექციის გავრცელების საფრთხე ზაფხულში რომ უფრო დიდია და ამას სანიტარიული და კვების უსაფრთხოების სამსახურები უნდა აკონტროლებდნენ, ყველას კარგად მოეხსენება. საზოგადოდ კი, ზამთარია თუ ზაფხული, უნდა გავითვალისწინოთ, რომ სწრაფი კვების ობიექტებში მომზადებული საკვები განსაკუთრებით დიდი ოდენობით შეიცავს ცხიმს. ადამიანის რაციონში მაკრონუტრიენტების ანუ ცილის, ცხიმისა და ნახშირწყლების ოდენობა დაბალანსებული უნდა იყოს. მხოლოდ ამ შემთხვევაში შეიძლება ვუწოდოთ კვებას რაციონალური. როდესაც ცხიმის შემცველობა აჭარბებს განსაზღვრულ პროცენტულ ზღვარს, მაგალითად, 30%-ს, საკვები არაჯანსაღად მიიჩნევა.
- ცხიმის ოდენობის მხრივ შესაძლოა ნორმას არც კი გადავაჭარბოთ, რადგან ბევრი სწრაფი კვების ობიექტზე ერთხელ კარგად ნაყრდება და შემდგომ მთელი დღე აღარაფერს ჭამს. გარდა ამისა, ყოველგვარი საკვები ხომ არ არის ცხიმიანი?
- გარწმუნებთ, სწრაფი კვების ობიექტზე შეძენილი პროდუქტების უმრავლესობა, მაგალითად, ხორციანი ბუტერბროდები, დიდი ოდენობით შეიცავს ცხიმს. რაც მთავარია, ის მდიდარია ორგანიზმისთვის არასასურველი ცხიმის კომპონენტებით. აშშ-ში ყოველთვის ამახვილებენ ყურადღებას საკვების ნუტრიციულ შემცველობაზე. მიჩნეულია, რომ მაღალი ცხიმის შემცველი საკვები არ არის უვნებელი. ჯერ ერთი, იმიტომ, რომ ეს ცხიმი ორგანიზმში მოხვედრისას როგორც ენერგეტიკული ერთეული არ იხარჯება და, აქედან გამომდინარე, ხელს უწყობს წონის მატებას. მეორე - მთავარია, რა წარმოშობისაა ეს ცხიმი. ცნობილია, რომ საკვების წარმოებაში ძირითადად გამოიყენება სატურირებული ცხიმები, რომლებიც სხვადასხვა ტიპის ქიმიური ნაერთებით არის გაჯერებული. მაგალითად, მცენარეულ ცხიმს ხელოვნურად აქცევენ რთულად დაშლად ცხიმად, უმატებენ სხვადასხვა ინგრედიენტს, რათა მისი შენახვის ვადა რაც შეიძლება მეტად გაახანგრძლივონ. ასეთ ცხიმებს ტრანსცხიმებს უწოდებენ. ასეთია მარგარინი, ინდუსტრიულად წარმოებული ერბო, ზეთი, რომელსაც იყენებენ იმავე სწრაფი კვების ობიექტებზე კარტოფილისა და სხვა პროდუქტების შესაწვავად. სწორედ ტრანსცხიმებია განსაკუთრებით არასასურველი ჩვენი ორგანიზმისათვის. მათი გადამუშავება ორგანიზმს ძალიან უჭირს.
- გადადუღებულ ცხიმზე რას იტყვით? ამაზე დღეს ბევრი იწერება და ხალხმაც იცის, რომ გადადუღებული ცხიმი მავნებელია, რომ სწრაფი კვების ობიექტებზე შეძენილი საკვები სწორედ მრავალჯერადად გადადუღებულ ცხიმში იწვება და ამიტომაც არის მავნებელი...
- რომელი კატეგორიის ცხიმი რამდენჯერ უნდა იქნეს გამოყენებული და რას ითვალისწინებს სტანდარტი, ჩემი, ენდოკრინოლოგის, კომპეტენციის სფეროს სცდება. ეს საკვების უსაფრთხოების სპეციალისტთა საქმეა. იმას კი გეტყვით, რომ ყველა ექიმი ურჩევს მოსახლეობას, მაქსიმალურად არიდონ თავი ტრანსცხიმების ორგანიზმში მოხვედრას. ცხიმის მრავალჯერადი გამოყენება ანუ რამდენჯერმე გადადუღება ნამდვილად არასასურველია, რადგან ორგანიზმისთვის ისედაც მავნე ტრანსცხიმები ამ დროს კიდევ უფრო რთულ ნაერთებად გარდაიქმნება, რომლებიც დიდ პრობლემებს უქმნის ორგანიზმის მეტაბოლურ პარამეტრებს.
- სანიტარიულ-ჰიგიენური პირობების დაცვისა და ინფექციის გავრცელების საშიშროების თაობაზე რას გვეტყვით? რა უნდა გავითვალისწინოთ, რატომ უნდა ვერიდოთ გარეთ კვებას?
- ამა თუ იმ პროდუქტის შენახვის პირობებისა და ვადის, სათანადო ტემპერატურული რეჟიმის დაცვისა თუ სხვა სტანდარტების შესახებ საუბარი ექიმის კომპეტენცია არ არის. ისე კი ცხადია, რომ სწრაფი კვების ობიექტებზე უმთავრესად წარმოდგენილია მალფუჭებადი საკვები, რომელშიც, სათანადო ტემპერატურული რეჟიმისა და შენახვის გარკვეული პირობების დაუცველობის შემთხვევაში, ჟანგვისა და ლპობის პროცესები გაცილებით უფრო სწრაფად მიმდინარეობს, მით უფრო - ზაფხულში. აქედან გამომდინარე, ბაქტერიების გამრავლებისთვის ხელსაყრელი ნიადაგი იქმნება.
- ჩიპსებსა და არომატიზებულ ორცხობილაზე რას იტყვით?
- ყველაზე მნიშვნელოვანი ის არის, რომ თქვენ მიერ ჩამოთვლილი პროდუქცია ზედმეტად ნოყიერი საკვებია, რომელსაც ორგანიზმისთვის არავითარი სარგებლობის მოტანა არ შეუძლია. ფაქტობრივად, ვიღებთ კალორიებს, რომლებიც არც ერთი პარამეტრით არ არის სასარგებლო ჩვენი ორგანიზმისათვის. ჩიპსები, რომლებიც კარტოფილისგან მზადდება, სახამებლით მდიდარი, ნახშირწყლოვანი პროდუქტია, რომელიც ზედმეტად არის გაჯერებული თხევადი ცხიმით და გავლილი აქვს ტემპერატურული დამუშავება. ქარხნული წესით ასეთი პროდუქტის დამზადებისას ალბათ რაღაც სტანდარტი დაცულია, თუმცა სახამებლითა და ცხიმით მდიდარი ასეთი ნამწვი, ცხადია, ორგანიზმისთვის სასარგებლო ვერ იქნება. თუ ჩიპსების ეტიკეტს დახედავთ, ნახავთ, რომ დამატებული აქვს არომატიზატორები, სტაბილიზატორები, რომლებიც უზრუნველყოფს მათ ხანგრძლივ შენახვას, აგრეთვე - ემულგატორები, რომლებიც ხელს უწყობს წყლისა და ცხიმის კომპონენტების ერთმანეთში შერევას კულინარიული დამუშავების დროს და შემდგომ მისი გაჯერებისთვის. ამის გამო ჩიპსების გემო ჩვეულებრივი, სახლის პირობებში შემწვარი კარტოფილისგან ძლიერ განსახვავდება. რაც მთვარია, სახლის პირობებში შემწვარი კარტოფილი რამდენიმე საათში ფუჭდება, გემო და სხვა თვისებები ეცვლება, ხოლო ჩიპსები დიდხანს ინარჩუნებს როგორც საგემოვნო, ასევე სხვა თვისებებს. ამდენად, ქიმიურად დამუშავებული პროდუქტის საკვებად გამოყენება, რასაკვირველია, არ არის სასარგებლო. ამდენი ქიმიური კომპონენტი ერთდროულად ხვდება ორგანიზმში...
- რა საფრთხეს გვიქადის შებოლილი პროდუქტები სიცხეში?
- შებოლილი თევზი, საზოგადოდ, შაშხი, გემრიელია მაშინ, თუ ის ცხიმიანია, რადგან ცხიმში იხსნება არომატის მოლეკულები, ხდება მათი ემულგირება. ამიტომ არის, რომ ცხიმიანი ხორცისგან უფრო გემრიელი შაშხი მიიღება. თუმცა ჭარბად ცხიმიანი პროდუქტი ამავე დროს მალფუჭებადიც არის და ძალიან საშიშია. კუსტარულად შებოლვა კიდევ უფრო ზრდის ამ საშიშროებას.
- ზაფხულში შებოლილ თევზს კიდევ მოერიდება კაცი; აი, ნაყინის აკრძალვა კი იოლი საქმე არ არის. არადა, ყოფილა შემთხვევები, როდესაც მოწამვლის მიზეზად ნაყინიც ქცეულა... მომხმარებელმა დღეს კარგად იცის, რომ შენახვის ტემპერატურული რეჟიმის დაუცველობა, კერძოდ, გამდნარი ნაყინის ხელმეორედ გაყინვა აფუჭებს ამ ბევრისათვის საყვარელ პროდუქტს. გარდა ამისა, ნაყინის ჩამოსასხმელი აპარატები მოვლის განსაკუთრებული წესების დაცვას მოითხოვს. კერძოდ, თუ აპარატის მუშაობის დასრულების შემდეგ ნაყინის სავალი გზები არ გამოირეცხა, სათანადოდ არ მოწესრიგდა, იქ ბაქტერიები გამრავლდება, აპარატის ხელახალი ამუშავების შემდეგ კი ისინი ნაყინის ახალ ულუფაში გადავა. ნაყინსაც მოვერიდოთ ზაფხულში?
- გირჩევთ, არჩევანი შეაჩეროთ იმ კომპანიების პროდუქციაზე, რომლებიც მაღალტექნოლოგიურ ხაზებს ფლობენ, აქვთ თანამედროვე, სრულყოფილი აპარატურა, დახვეწილი ტექნოლოგია და, შესაბამისად, მაღალი ხარისხის პროდუქციას უშვებენ. რაც შეეხება ნაყინის კვებით ღირებულებას, უნდა ითქვას, რომ ის დიდი რაოდენობით შეიცავს ცხიმს და ამიტომ ძალიან მნიშვნელოვანია, რა ტიპის ცხიმისგან მზადდება იგი. როგორც წესი, ნაყინის დამზადებისას გამოიყენება მცენარეული წარმოშობის ცხიმი. ხშირად ეს არის ქოქოსის ცხიმი, რომელიც, არ ვიცით, რამდენად სასარგებლოა ჩვენთვის. მოგეხსენებათ, საუკეთესოა ნაღებით დამზადებული ნაყინი. ისტორიულად ნამდვილ ნაყინად მიჩნეულია იტალიური ნაყინი, იმიტომ რომ ის იტალიური რძის ნაღებზე მზადდება, იტალიური რძე კი მაღალი ცხიმიანობით გამოირჩევა.
- ზაფხულის სიცხეში ცივ გაზიან სასმელებს ბევრი ეტანება. ჩვენს ჟურნალში არაერთხელ დაწერილა, რომ გავარვარებული ხახის, საყლაპავისა თუ კუჭის ლორწოვანი გარსისათვის გაყინული სითხის ერთბაშად მიღება არასასურველია, რომ აღარაფერი ვთქვათ გამაგრილებელი სასმელების ქიმიურ შემადგენლობაზე. კოკა-კოლა, პეპსი-კოლა, ხილის ლიმონათები ხომ ძირითადად ქიმიური კონცენტრატების საფუძველზე მზადდება...
- თუ საკითხის არსს ჩავუღრმავდებით, კონცენტრატში ცუდი არაფერია. კონცენტრატი არის ხილისგან დამზადებული, მისგან წყლის გამოცლით მიღებული ფხვნილი. თუ მას წყალს დავუმატებთ, ხილის წვენს მივიღებთ. ისევ და ისევ იქამდე მივდივართ, რომ დაცული უნდა იყოს ტექნოლოგიური სტანდარტი. თუ ლიმონათი დამზადებულია კუსტარული წესით, დამატებული აქვს მეტისმეტად ბევრი კონსერვანტი, ნატრიუმის ბენზოატი, - იმაზე მეტი, ვიდრე ტექნოლოგიური სტანდარტით არის ნებადართული, - ქიმიური საღებავები ბუნებრივი პიგმენტების ნაცვლად, ცხადია, ის უვნებელი ვერ იქნება.
- ნატურალური ხილის ვაჟინზე დღეს სასმელი იშვიათად თუ მზადდება. გამაგრილებელი სასმელები ძირითადად ქიმიური კომპონენტებით არის გაჯერებული და ეს ყველამ იცის... კოკა-კოლაზე რას გვეტყვით?
- კოკა-კოლას ზომიერი გამოყენების საწინააღმდეგო არაფერი მაქვს. მას მე და ჩემი ოჯახის წევრებიც ვსვამთ. საერთოდ, საკვებში შემავალ ნებისმიერ კომპონენტს აქვთ თავისი ამტანობის ანუ ტოლერაბილობის ზღვარი. ტოქსიკოლოგიაში მას უწოდებენ კომპონენტის მიღების ზედა ზღვარს. ზომიერი მიღების დროს არ იქმნება მოწამვლის (ინტოქსიკაციის) საფრთხე. როგორც ათი ფინჯანი ყავა არ არის სასურველი, ასევე ლიტრობით კოკა-კოლასა თუ სხვა მატონიზებელი სასმლის დალევაც ვერ წაადგება ორგანიზმს. აღნიშნული სასმელების დიდი ოდენობით მიღებამ შესაძლოა მეტაბოლური დარღვევები და, აქედან გამომდინარე, შეუქცევადი ცვლილებები გამოიწვიოს როგორც გულ-სისხლძარღვთა, ასევე სხვა სისტემების მხრივ. ამიტომ ადამიანმა თავად უნდა აკონტროლოს მათი დოზირება. იგივე ითქმის მაღალენერგეტიკულ სასმელებზე. ენერგეტიკულ და მატონიზებელ სასმელებში შედის კოფეინი. ზაფხულში, მოგეხსენებათ, ორგანიზმი რამდენადმე დასუსტებულია, მოდუნებულია სიცხის გამო. კოფეინის შემცველი სასმელი კი ხელს უწყობს ტონუსის მომატებას. ამაში ცუდი არაფერია. თუ ზომიერებას დავიცავთ, ჩვენს ორგანიზმს საფრთხე არ დაემუქრება. აი, ბავშვები კი ამგვარ სასმელებს უნდა მოვარიდოთ.
- თქვენი აზრით, მაინც რამდენია კოკა-კოლას დასაშვები ნორმა?
- 2-3 ჭიქა დღეში. რაც შეეხება სასმელში შემავალ აირს, ზომიერი მიღების შემთხვევაში არც ის ქმნის სერიოზულ საფრთხეს. ჩვენი წინაპრები მატონიზებელ სასმელს ღვინის საფუძველზე ამზადებდნენ. ეს წყალ-ღვინო იყო. ის შესანიშნავად კლავს წყურვილს და ამავე დროს სასარგებლოა. იგივე შეიძლება ვთქვათ ცივ ჩაიზე, რომელიც ამერიკული კულტურიდან მოდის. მოგეხსენებათ, ჩაი ყავაზე არანაკლებ მატონიზებელია კოფეინის შემცველობის გამო. ლიმონითა და ყინულით მომზადებული ცივი ჩაი საუკეთესო გამაგრილებელი საშუალებაა. შეგვიძლია, ყავაც მოვამზადოთ და გავაცივოთ, ოღონდ დაფქული ყავა და არა გრანულირებული (ე. წ. უნალექო), რადგან ეს უკანასკნელი, მარცვლოვანისგან განსხვავებით, ქიმიურ კომპონენტებს შეიცავს. უფრო მეტად ვსვათ ხილის წვენები და კომპოტები, ოდნავ დაშაქრული. ისინი არათუ სასურველი, არამედ სასარგებლო და აუცილებელიც კია ადამიანისათვის, მით უფრო - ბავშვისთვის. საერთოდ, რაც უფრო ნაკლები ქიმიური კომპონენტი მოხვდება ჩვენს ორგანიზმში, მით უფრო მეტად ვიქნებით დაცულნი.