ლალი ჩხიკვაძე

გლუტენს უკავშირებენ სხვადასხვა ნეგატიურ ეფექტს: კუჭის ტკივილი, კანზე გამონაყარი, სისუსტეს, თავის ტკივილი, ჭარბი წონაც კი. ეს მართლაც ასეა?

გამოგონილი დაავადება?

მელბურნის უნივერსიტეტის ახალმა კვლევამ აჩვენა, რომ სიმპტომები, როგორიცაა შებერილობა და მუცლის ტკივილი, ხშირად არ არის დაკავშირებული საკვებში გლუტენის შემცველობასთან. ექსპერიმენტის მონაწილეებს, რომლებსაც არ აღენიშნებოდათ გლუტენის მიმართ აუტანლობა, ორი კვირის განმავლობაში აძლევდნენ პროდუქტებს გლუტენით და მის გარეშე, ისე, რომ მოხალისეებმა ამის შესახებ არ იცოდნენ. გლუტენის მიმართ მგრძნობელობის მქონე ადამიანებმა აღნიშნეს მუცლის ტკივილი და შებერილობა როგორც გლუტენის, ისე უგლუტენო საკვების მიღების შემდეგ. ანალიზებმა ასევე არ აჩვენა განსხვავება გლუტენის მოხმარების შემდეგ. ანუ სიმპტომები ნაწილობრივ იმ მოლოდინის შედეგი იყო, რომ საკვები საზიანო იქნებოდა. სხვა კვების კომპონენტებს ასევე შეიძლება ჰქონოდათ გავლენა.

ამის მიუხედავად, ბევრს მიაჩნია, რომ გლუტენი არის ნაწლავური სიმპტომების მიზეზი და უარს ამბობს ყველა პროდუქტზე, რომელიც შეიცავს მას. ეს ზიანს აყენებს ჯანმრთელობას.

რატომ არ უნდა დაიცვათ უგლუტენო დიეტა, თუ სამედიცინო ჩვენება არ გაქვთ?

გლუტენი არის ხორბალში არსებული ცილების კომპლექსი, მას ასევე შეიცავს ქერი, ჭვავი, შვრია. გლუტენი არის მცენარეული ცილა, ის, რაც ცომს ანიჭებს ელასტიურობას, რაც აუცილებელია ცხობის ინდუსტრიაში, მაკარონის წარმოებაში. თუ ადამიანი იცავს უგლუტენო დიეტას, მაშინ ის გამორიცხავს არა მხოლოდ ფქვილის პროდუქტებს და ცომეულს, არამედ მთლიან მარცვლეულ პროდუქტს, რამაც გრძელვადიან პერსპექტივაში შეიძლება უარყოფითად იმოქმედოს ჯანმრთელობაზე. მარცვლეული შეიცავს მნიშვნელოვან საკვებ ნივთიერებებს: რთულ ნახშირწყლებს, ვიტამინებს, მინერალებს და ჯანსაღ ბოჭკოებს.

ვის არ შეუძლია გლუტენის მიღება?

რა თქმა უნდა, გლუტენის მიმართ უარყოფითი დამოკიდებულება არსაიდან არ გაჩენილა. არიან ადამიანები, რომლებსაც რეალურად აქვთ გლუტენის აუტანლობა. ცელიაკია - გლუტენის აუტანლობა - აუტოიმუნური დაავადებაა, რომლის დროსაც ორგანიზმს არ შეუძლია გლუტენის მონელება. ირღვევა წვრილი ნაწლავის კედლების მთლიანობა, რაც იწვევს რიგი კლინიკური სიმპტომების განვითარებას, ასევე ვიტამინებისა და მინერალების შეწოვის პრობლემებს. დაღლილობა, სისუსტე, ძილიანობა შეიძლება აღინიშნოს კანის მხრივ მრავალი გამოვლინება, კერძოდ, ჰერპესის მსგავსი გამონაყარი.

ცელიაკიის საწინააღმდეგო ეფექტური წამლები არ არსებობს, ამიტომ ერთადერთი მკურნალობა არის უგლუტენო დიეტა, რომელიც ხსნის სიმპტომებს. თუმცა, მსოფლიოში ადამიანების მხოლოდ 1%-დან 1,5%-მდე აქვთ ჭეშმარიტი ცელიაკია. ასევე გვხვდება გლუტენისადმიმგრძნობელობა და ხორბლის ცილებზე ალერგიული რეაქციები. გლუტენზე მწვავე ალერგიული რეაქციის შემთხვევაში დიაგნოზი დგინდება სისხლში იმუნოგლობულინების დონის განსაზღვრით (IgE, IgG). სიმპტომები ასევე მოიცავს კანის გამოვლინებებს, დაღლილობას, ძილიანობას, სახსრების ტკივილს.

გლუტენისადმი მგრძნობელობა უფრო ხშირია, ვიდრე ნამდვილი ცელიაკია. ზოგიერთი მეცნიერის აზრით, ადამიანების 2%-დან 13%-მდე ალერგიულია გლუტენის მიმართ. ასევე, მარცვლეულზე რეაქციების გამოვლინება შეიძლება განვითარდეს ღვიძლის ან თირკმელების დისფუნქციით, კუჭ-ნაწლავის დაავადებებით და ორგანიზმში პარაზიტების არსებობით.

ცელიაკიისგან განსხვავებით, ეს პირობები განკურნებადია. გაქვთ თუ არა ცელიაკია, ამის გარკვევაში თანამედროვე დიაგნოსტიკური მეთოდები დაგეხმარებათ. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია სწორი დიაგნოზის დასმა ბავშვობაში.

ბავშვში ცელიაკიაზე შეიძლება ეჭვი მიტანილი იქნას კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის სხვადასხვა დარღვევის არსებობისას (ყაბზობა, დიარეა, შებერილობა), ზრდისა და განვითარების შეფერხება, შრატის რკინისა და ჰემოგლობინის (ანემია), სისხლში მთლიანი ცილის დონის დაქვეითებისას, პუსტულური ბუშტუკოვანი გამონაყარის განავითარებისას და წყლულების გაჩენისას. დღეისათვის ცელიაკიის სამკურნალოდ გამოიყენება მკაცრი, მუდმივად უგლუტენო დიეტა, რომელიც ხელს უწყობს ნაწლავის სტრუქტურისა და ფუნქციის აღდგენას. მეცნიერები აქტიურად მუშაობენ ამ დაავადების წინააღმდეგ საბრძოლველად ეფექტური მეთოდების შემუშავებაზე.

რა ზიანის შემცველია უგლუტენო დიეტა?

თუ არ გაქვთ გლუტენის აუტანლობა ან ცელიაკია, მაშინ არ უნდა გამორიცხოთ გლუტენის შემცველი პროდუქტები თქვენი რაციონიდან. ერთ-ერთი ბოლო დიდმა კვლევამ, რომელშიც 100 ათასზე მეტი ადამიანი მონაწილეობდა, აჩვენა, რომ ადამიანებს, რომლებიც მოიხმარენ გლუტენის შემცველ პროდუქტებს (პური, მაკარონი, მარცვლეული) ნაკლებად აქვთ გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები, მეტაბოლური დარღვევები, დიაბეტი და კიბო, ვიდრე მათ, ვინც იცავს უგლუტენო დიეტას. რასთან არის ეს დაკავშირებული?

ადამიანი საკუთარ თავს ართმევს მნიშვნელოვან ვიტამინებს, მინერალებს, ბოჭკოებს, რომლებიც გვხვდება მთლიანი მარცვლეულის პროდუქტებში, პრებიოტიკებს - სასარგებლო ბაქტერიების მკვებავ საშუალებას. სხვათა შორის, ხორბლის ქატო შეიცავს ოლიგოსაქარიდს სახლეწოდებით არაბინოქსილანი. ის ზრდის ჩვენს ნაწლავებში სასარგებლო ბაქტერიების - ბიფიდობაქტერიების - აქტივობას.

სასარგებლო ბაქტერიების ბალანსისა და აქტივობის დარღვევისას, შესაძლოა განვითარდეს კოლიტი, გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომი და ნაწლავის კიბო.

კიდევ ერთი პოპულარული მითი არის ის, რომ უგლუტენო დიეტა გვეხმარება წონის დაკლებაში. სინამდვილეში, გლუტენი არ გვაცლის ცხიმს, რადგან ის უბრალოდ ცილაა. თუ რაციონიდან გამორიცხავთ ხორბლის ფქვილის შემცველ ყველა პროდუქტს (პური, ნამცხვრები, მაკარონი, პიცა, ნამცხვრები), სხეულის წონა შემცირდება. მეორეს მხრივ, ადამიანები ხშირად იღებენ დამატებით კილოგრამებს უგლუტენო დიეტაზე: მარცვლეულისგან ცილების და რთული ნახშირწყლების ნაკლებობის კომპენსაციის მიზნით, ისინი იწყებენ ცხიმებისა და შაქრის შემცველი უფრო კალორიული საკვების მოხმარებას. ხშირად უგლუტენო პროდუქტები ულტრადამუშავებულია, რაც რაც შეიძლება უნდა შეამციროთ რაციონში, რადგან მათმა ჭარბად გამოყენებამ შეიძლება გამოიწვიოს გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები და მეტაბოლური დარღვევები.