თინათინ გოცაძე

ალერგიული კონიუნქტივიტის პათოგენეზზე, სიმპტომებსა და მკურნალობის მეთოდებზე გვესაუბრება დავით ტატიშვილის სამედიცინო ცენტრისა და კლინიკა „ნიუმედის“ ექიმი ოფთალმოლოგი, საქართველოსა და ევროპის ოფთალმოლოგთა ასოციაციის წევრი - ლიკა გურგენიძე:

- ქალბატონო ლიკა, რა იწვევს უხშირესად ალერგიულ კონიუნქტივიტს?

- დღესდღეობით, ალერგიული კონიუნქტივიტი არის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ოფთალმოლოგიური პრობლემა. სტატისტიკის მიხედვით ის მოსახლეობის დაახლოებით 20%-ს აწუხებს.

კონიუნქტივა არის თვალის შემაერთებელქსოვილოვანი ლორწოვანი გარსი, რომელიც ფარავს ქუთუთოების შიდა ზედაპირს და გადადის თვალის კაკლის წინა ზედაპირზე.

ალერგიული კონიუნქტივიტის დროს კონიუნქტივის მიდამოში ვითარდება ანთებითი პროცესი, რომელიც გამოწვეულია ორგანიზმის კონტაქტით ამა თუ იმ ალერგენებთან. უმეტეს შემთხვევაში ეს არის:

1. მცენარეული მტვერი;

2. საყოფაცხოვრებო მტვერი;

3. ობი;

4. საყოფაცხოვრებო ქიმია;

5. შინაური ცხოველების ბეწვი;

6. ზოგიერთი სახის საკვები პროდუქტი;

7. ზოგიერთი მედიკამენტი;

8. თავის მოვლის საშუალებები;

9. ულტრაიისფერი სხივი;

10. რბილი კონტაქტური ლინზები და მათი შესანახი ხსნარები.

ალერგიული კონიუნქტივიტის დროს, როგორც წესი, ორივე თვალი ერთვება პათოლოგიურ პროცესში, მაპროვოცირებელი ფაქტორის ზემოქმედების მომენტიდან პირველი სიმპტომების გამოვლენამდე. დაავადების გამოვლენის პროცესს შესაძლოა სულ რამდენიმე წუთიც კი დასჭირდეს ან რამდენიმე დღე.

- რა ჩივილები აქვთ ამ დროს პაციენტებს?

- პირველი კლინიკური ნიშანი არის ძლიერი ქავილი თვალის არეში. ქავილის შეგრძნება იმდენად ძლიერია, რომ პაციენტი გამუდმებით იქავებს თვალს და უფრო მეტად ამძიმებს სიმპტომებს.

შემდეგი კლინიკური ნიშანია თვალის სიწითლე, კონიუნქტივა შუპდება და ჰიპერემიული (სისხლსავსე) ხდება. შეშუპება შესაძლოა ზოგჯერ ქუთუთოებზეც გამოიხატოს, პაციენტს აქვს თვალის წვისა და უცხო სხეულის შეგრძნება, გაძლიერებული ცრემლდენა. შესაძლოა კლინიკურ სურათს დაერთოს ფოტოფობია, სინათლის მიმართ მგრძნობელობის მომატება, შიში.

რიგ შემთხვევაში ალერგიული კონიუნქტივიტი ასოცირებულია ზედა სასუნთქი გზების სიმპტომებთან (ალერგიული რინიტი), რასაც ალერგიული რინოკონიუნქტივიტი ეწოდება.

- რით განსხვავდება ალერგიული კონიუნქტივიტის მწვავე და ქრონიკული ფორმები?

- ალერგიული კონიუნქტივიტის სახეებია:

1. მწვავე, იგივე თივის კონიუნქტივიტი, რაც გამოწვეულია მცენარეულ მტვერთან კონტაქტის შედეგად და ახასიათებს სეზონური მიმდინარეობა - ჩნდება მცენარეების ყვავილობის დროს, გაზაფხულზე და ზაფხულში, ყნოსვის დაქვეითების ფონზე იწყება ცემინება, ქავილი და თვალებში ქვიშის შეგრძნება;

2. პაპილარული კონიუნქტივიტი, იგივე კონტაქტური ლინზით გამოწვეული ალერგია. ზედა ქუთუთოს ქვეშ წარმოიქმნება პაპილარული წარმონაქმნები, კანი წითლდება და იწყება ქავილი;

3. თვალის ტემპერატურული ალერგია - ჰიპერრეაქცია ცივი და ცხელი ჰაერის ზემოქმედებაზე, ლორწოვანი გარსები წითლდება, იწყება ცრემლდენა და ქავილი. დამახასიათებელია ქუთუთოს კანის აქერცვლა.

4. ქრონიკული კონიუნქტივიტი - ამ შემთხვევაში ანთებითი პროცესი გრძელდება მთელი წლის განმავლობაში და მისი ძირითადი მიზეზია საყოფაცხოვრებო მტვერი, კოსმეტიკა, შინაური ცხოველების ბეწვი, საყოფაცხოვრება ქიმია და ა.შ.

5. გაზაფხულის კატარი ქრონიკული არაგადამდები ალერგიული დაავადებაა, გამოწვეული ჰაერის ალერგენების მიმართ ჰიპერმგრძნობელობით. ძირითადად ავადდებიან ბავშვები და 25 წლამდე ახალგაზრდები. ძირითადი სიმპტომებია, ქავილი, სინათლის მიმართ მგრძნობელობა და სიწითლე, თვალიდან ლორწოვანი ან ბლანტი გამონადენი, ქუთუთოზე შესაძლოა იყოს პაპილარული გამონაყარი.

ალერგიული კონიუნქტივიტი საგრძნობლად ამცირებს ადამიანის ცხოვრების ხარისხს, მუდმივი ქავილი ართულებს კონცენტრაციას ყოველდღიურ საქმიანობაზე. უარესდება განწყობა, ჩნდება გაღიზიანებადობა. ხანგრძლივად მიმდინარე ანთებითი პროცესი პირდაპირ ზეგავლენას ახდენს მხედველობის ორგანოს სიჯანსაღეზე.

- რა გართულებებს აძლევს დასაბამს არანამკურნალები კონიუნქტივიტი?

- დაავადების გართულებამ შესაძლოა გამოიწვიოს თვალის კაკლის შემდეგი დაავადებები:

კერატიტი, რქოვანას ანთება, რომლის დროსაც იკარგება მისი გამჭირვალობა და მცირდება მხედველობის სიმახვილე. კერატიტი თუ დროულად არ განიკურნა, მაშინ არსებობს ენდოფთალმიტის - თვალის შიდა გარსების ანთების განვითარების რისკი. ამდენად, თუ ხშირად გვაქვს თვალის ქავილი, სიწითლე, გაძლიერებული ცრემლდენა, ტკივილი, ფოტოფობია, უცხო სხეულის შეგრძნება, რაც შეიძლება სწრაფად უნდა მივმართოთ ოფთალმოლოგს!

- რას ეფუძნება ალერგიული კონიუნქტივიტის დიაგნოზი?

- ალერგიული კონიუნქტივიტის დიაგნოზი დგინდება კლინიკური სიმპტომების საფუძველზე ნაპრალოვანი სანათისა და ბიომიკროსკოპული კვლევის შედეგად. ოფთალმოლოგი აფასებს თვ­ალის ლორწოვანი გარსისა და რქოვანას მდგომარეობას. რიგ შემთხვევაში საჭიროა კონიუნქტივალური სითხის კვლევა ეოზინოფილებზე და კანის ალერგიული სინჯი.

- როგორ მკურნალობთ აღნიშნულ პათოლოგიას?

- ალერგიულ კონიუნქტივიტს მკურნალობენ ანტიჰისტამინური და სტეროიდული თვალის წვეთებით. წვეთები არის ექსპრეს საშუალება, მოქმედებენ დაუყოვნებლივ და სწრაფად, აღმოფხვრიან უსიამოვნო სიმპტომებს. მთავარი კი მაინც ალერგენებთან კონტაქტის აღმოფხვრაა, ან მინიმუმამდე შემცირება.

- ვის აღენიშნება ძირითადად კონიუნქტივიტი და ულტრაიისფერ სხივებს თუ აქვთ როლი პათოლოგიის აღმოცენებაში?

- საზოგადოების მხრიდან ძალიან დიდ ინტერესს იწვევს, აქვს თუ არა კავშირი ულტრაიისფერ სხივებს თვალის ალერგიულ დაავადებასთან და მათ შორის, რეფრაქციის ანუ მხედველობის სიმახვილის შემცირებასთან. სამწუხაროდ, რეალობაა, მაგრამ ჭარბი რაოდენობით ულტრაიისფერი გამოსხივება ნამდვილად საზიანოა მხედველობისთვის. აღნიშნული სხივები მავნე ზემოქმედებას ახდენენ არა მხოლოდ თვალის კაკლის წინა ზედაპირზე, არამედ შიდა სტრუქტურებზეც - ბროლსა და ბადურაზე. მზის სათვალის გარეშე, მზის სხივების ხანგრძლივი ზემოქმედება იწვევს შემდეგ პროცესს:

• მწვავე ანთებითს;
• დეგენერაციულს:

1. ფოტოკერატიტი არის რქოვანას ანთება, გამოწვეული ულტრაიისფერი სხივების ჭარბი ზემოქმედებით, შესაძლოა, განვითარდეს რქოვანის დამწვრობა, იწვევს ფოტომგრძნობელობას, ცრემლდენას და ტკივილის შეგრძნებას;

2. მშრალი თვალი - ულტრაიისფერი სხივები აზიანებს საცრელმე აპკს, ჩნდება სიმშრალე და წვის შეგრძნება;

3. პტერიგიუმი - ახასიათებს რქოვანაზე გაუმჭირვალე ქსოვილის გაჩენა, რომელმაც დროთა განმავლობაში შესაძლოა მთლიანად დაფაროს გუგა. პტერიგიუმი მზის სხივების ხანგრძლივი ზემოქმედების პირდაპირი შედეგია;

4. კატარაქტა - ბროლის შემღვრევა, რაც იწვევს მხედველობის დაბინდვას და გაუარესებას;

5. ბადურის მაკულარული დეგენერაცია - ზიანდება ბადურის ცენტრალური ნაწილი, რომელიც პასუხისმგებელია მკაფიო ხედვაზე.

ულტრაიისფერი სხივების სპექტრს მიეკუთვნება ცისფერი ნათება. ცისფერი სხივის საშიშროებაზე უკვე დიდი ხანია საუბრობენ მეცნიერები. ცისფერი ნათების სპექტრს მიეკუთვნება თანამედროვე გაჯეტები, კომპიუტერები, სმარტფონები, ტელევიზორები, ასევე ფლუორესცენტული ენერგიის დაზოგვის ნათურები. მზარდი დროის გამო, რომელსაც ადამიანები ატარებენ კომპიუტერებთან, სმარტფონებთან, საგრძნობლად გაახალგაზრდავდა თვალის ზოგიერთი დაავადება, მაგალითად, ბადურის ცენტრალური ზონის დისტროფია. ახალგაზრდა ასაკში თვალის ბროლი რბილი და გამჭვირვალეა, ადვილად ატარებს ცისფერ შუქს. გაჯეტებთან დიდი დროის გატარება იწვევს მშრალი თვალის სინდრომს. მიზეზი კი არის ის, რომ კომპიუტერთან მრავალი საათის მუშაობისას, ადამიანი პრაქტიკულად არ ახამხამებს თვალს, რაც იწვევს რქოვანის დატენიანების პროცესის დარღვევას და თან ახლავს თვალის სიმშრალე, წვა, ქვიშის შეგრძნება. რაც უფრო ნაკლებად ვახამხამებთ თვალს, მით უფრო ადრე ირღვევა თვალის კაკლის ტროფიზმის (კვების) პროცესი. გაიზარდა შეძენილი მიოპიის პროცენტული მაჩვენებელიც 25 წლამდე და შემდგომი ასაკის პირებს შორის. ახლო მანძილზე ხანგრძლივი დაძაბვისას თვალები ექვემდებარება გადაჭარბებულ დატვირთვას, რამაც შესაძლოა გამოიწვიოს აკომოდაციის სპაზმი და შედგომში დისტანციური ხედვის გაუარესება.

- რით განსხვავდება მშრალი თვალის სინდრომი ალერგიული კონიუნქტივიტისაგან?

- ალერგიით გამოწვეული უსიამოვნო ჩივილები უფრო გამოხატულია, თუმცა, სწრაფად აღმოფხვრადი. ალერგენის აღმოფხვრა იწვევს სიმპტომების დაქვეითებას. ანტიჰისტამინური საშუალებები სწრაფად ალაგებს კლინიკას. მშრალი თვალის სინდრომის დროს კი, თვალის წვა და დისკომფორტი მუდმივია, იზრდება მათი დიაპაზონი, ჩნდება გართულებები, ანთებითი პროცესები და მხედველობის სიმახვილის დაქვეითება.

ალერგიული კონიუნქტივიტისაგან განსხვავებით, მშრალი თვალის სინდრომის სიმპტომები არ უკავშირდება იმუნურ სისტემას, თუმცა, უკავშირდება ცრემლსადენი ჯირკვლების ფუნქციობას. ცრემლის წარმოების დაქვეითება გამოწვეულია ცისფერი სხივის ხანგრძლივი მოქმედებით, მხედველობის დაძაბვით, მუდმივად უჰაერო ოთახში მუშაობით. ორივე პათოლოგია მოითხოვს დიაგნოსტირებას ექიმი ოფთალმოლოგის მიერ.

- რა რეკომენდაციებს მისცემთ მკითხველს ამ პრობლემების პრევენციისთვის?

- ალერგიული კონიუნქტივიტის თავიდან ასაცილებლად რეკომენდებულია თვალებზე ხანგრძლივი გამაღიზიანებელი ზემოქმედების არიდება, ოფთალმოლოგიური პათოლოგიების დროული მკურნალობა და მეტაბოლური დარღვევების აღმოფხვრა.