სტატინებით თერაპია
მსოფლიოში პირველი სტატინი ამერიკულმა კომპანიამ Merck Sharp and Dohme-მა შექმნა. პირველი სტატინების ტრიუმფალური სტარტის შემდეგ მალევე დაგროვდა მონაცემები ამ მედიკამენტების გვერდითი მოვლენებისა და სტატინოთერაპიის უკუჩვენებების შესახებ.
სტატინების ძირითადი გვერდითი ეფექტებია ტრანსამინაზების დონის უსიმპტომო მატება, მიოპათია, ყაბზობა (შეკრულობა), ტკივილი მუცლის არეში.
სტატინების პირველ თაობას (ლოვასტატინი, სიმვასტატინი, პრავასტატინი) მალევე მოჰყვა მეორე (ფლუვასტატინი), მესამე (ატორვასტატინი, ცერივასტატინი) და მეოთხე (პიტავასტატინი, როზუვასტატინი), თუმცა სადღეისოდ სტატინების თაობებად დიფერენცირებას უსაფუძვლოდ მიიჩნევენ, რადგან მათი ეფექტები არსებითად არ განსხვავდება.
სტატინებით თერაპიის თაობაზე კამათი კი უწინდებურად აქტუალურია. სპეციალისტთა ნაწილის აზრით, ამ პრეპარატების გამოყენება მნიშვნელოვნად ვერ წყვეტს იშემიური პათოლოგიის გართულებებისა და მისი ეკვივალენტებისგან თავდაცვის საკითხს. დგება ეტაპი, როდესაც სტატინების შესაძლებლობები იწურება და კლინიკური შედეგების გაუმჯობესებაც წყდება. ათეროსკლეროზულ პროცესზე ზემოქმედება ექიმებს სხვაგვარად უწევთ.
მეორე ნაწილს არგუმენტად ის მოჰყავს, რომ ევროპის მოწინავე, მაღალგანვითარებულ ქვეყნებში პაციენტთა 70% მუდმივად იღებს სტატინებს ქოლესტერინის დონის დასაქვეითებლად, რომ დამტკიცებულია ამ პრეპარატების კლინიკური ეფექტი საშუალო ასაკის პირებთან. იმასაც შეგახსენებთ, რომ ქოლესტერინის დონეს ყოველთვის არ აქვს პირდაპირკორელაციური დამოკიდებულება ათეროსკლეროზულ პროცესებთან, შესაბამისად, გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებით გამოწვეული სიკვდილიანობის მაღალ რისკს მას უშუალოდ ვერ დავუკავშირებთ.
ასეა თუ ისე, სტატინებით თერაპია დღეს მეტად აქტუალურია. სწორედ ამ საინტერესო საკითხებზე გვესაუბრება თსსუ ნ. ყიფშიძის სახელობის ცენტრალური კლინიკის კრიტიკული კარდიოლოგიისა და დიაგნოსტიკური მიმართულების ხელმძღვანელი, მედიცინის დოქტორი, ექიმი კარდიოლოგი მამუკა ქობალავა:
- სტატინებით თერაპია კარდიოლოგიის მართლაც მნიშვნელოვანი საკითხია. ხშირად გაგვიგონია: ექიმმა სტატინი მომიხსნა, რადგან ქოლესტერინი ნორმას დაუბრუნდაო. ეს არასწორი მიდგომაა და მინდა, ამას ხაზი გავუსვათ. თუნდაც იმიტომ, რომ არიან პაციენტები, რომლებმაც მთელი სიცოცხლე უნდა მიიღონ სტატინი, განურჩევლად იმისა, როგორი აქვთ ქოლესტერინის მაჩვენებელი - კარგი, ცუდი თუ საშუალო, როგორი ჰქონდათ მისი საწყისი დონე ან როგორი გაუხდათ. ამ პაციენტებს განეკუთვნებიან მაღალი რისკის მქონე პირები, რომლებმაც
- გადაიტანეს მიოკარდიუმის ინფარქტი;
- იშემიური ინსულტი;
- კრიპტოგენული (უცნობი ეტიოლოგიის, თუმცა დღეს ის, შეიძლება ითქვას, უკვე ნაცნობია) ინსულტი;
- რომლებსაც აღენიშნებათ ნებისმიერი პერიფერიული არტერიის ათეროსკლეროზული შევიწროება, განურჩევლად იმისა, ჩატარებული აქვთ თუ არა რევასკულარიზაცია.
გარდა ამისა, რისკის ჯგუფში შედიან:
- რეალურად დადგენილი სტაბილური სტენოკარდიის მქონე პირები;
- პაციენტები, რომელთაც გადატანილი აქვთ სტენტირება ან ანგიოპლასტიკა;
- აქვთ შაქრიანი დიაბეტი - როგორც პირველი, ასევე მეორე ტიპისა.
- მინდა აღვნიშნო, რომ რისკის ჯგუფს მიეკუთვნებიან თირკმლის უკმარისობის მქონე პაციენტებიც, თუმცა მათთან ექიმები რატომღაც უფრო მეტად იკავებენ თავს სტატინებით თერაპიისგან. არადა, ასეთმა პაციენტებმაც მთელი ცხოვრება უნდა სვან სტატინი.
- ქოლესტერინის დამწევი პრეპარატი სჭირდება მეორე ტიპის შაქრიანი დიაბეტით დაავადებულ 40 წელს გადაცილებულ ყველა პირს, განურჩევლად ქოლესტერინის მაჩვენებლისა.
- ბუნებრივია, პაციენტებს ებადებათ კითხვა: რაში სჭირდებათ ქოლესტერინის დამწევი პრეპარატი, თუ მისი დონე ნორმალური აქვთ? მით უფრო, რომ სტატინებს, სხვა მედიკამენტების მსგავსად, გვერდითი მოვლენებიც ახასიათებს...
- ექიმმა უნდა აუხსნას პაციენტს ამ თერაპიის მნიშვნელობა და აუცილებლობა, გააგებინოს, რატომ დასჭირდება მთელი დარჩენილი ცხოვრება სტატინის მიღება. ზოგ შემთხვევაში შესაძლოა მოხდეს დოზის კორექცია, მაგრამ მთავარია, ზემოთ ჩამოთვლილმა პაციენტებმა მუდმივად მიიღონ პრეპარატი. მასზე უარის თქმა შეიძლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც პაციენტს მკვეთრად გამოხატული გვერდითი მოვლენები აღენიშნება. ამ უკანასკნელთა კორექციასა და კონტროლს მკურნალი ექიმი ახდენს.
საყურადღებოა, რომ სტატინებს ქოლესტერინის დაწევისგან დამოუკიდებელი სხვა ეფექტებიც აქვთ, კერძოდ, ანთების საწინააღმდეგო, ანტიპროლიფერაციული, ანტიჰიპერტროფიული. არსებობს მონაცემები, რომ ისინი ნაღვლის მჟავებზეც დადებითად მოქმედებენ.
სტატინებით თერაპიის მიმართ არსებობს ორგვარი მიდგომა - ევროპული და ამერიკული.
დისლიპიდემიის ევროპის გაიდლაინი (იგივე სახელმძღვანელო, რეკომენდაცია) 2011-12 წლებშია გამოქვეყნებული, ამერიკული კი 2013 წელს გამოიცა. ამ რეკომანდაციების მიხედვით, მაღალი რისკისა და ძალიან მაღალი რისკის პაციენტებისთვის (ეს ორი ჯგუფი პრაქტიკულად ერთნაირია და მათდამი მიდგომა მცირედ განსხვავდება ერთმანეთისგან) აუცილებელია სტატინებით თერაპია. გარდა ამისა, არსებობს სპეციალური კალკულატორი, რომლის მეშვეობითაც პაციენტის რამდენიმე მონაცემის საფუძველზე ხდება მაჩვენებლის გაანგარიშება. თუ მიღებული შედეგი 7,5%-ს აღემატება, სტატინებით თერაპია აუცილებელია. კიდევ ერთხელ აღვნიშნავ - ეს არ ეხება რისკჯგუფში მყოფ პაციენტებს. მათ ნებისმიერ შემთხვევაში უნდა სვან სტატინი, განურჩევლად მაჩვენებლისა.
“ცუდი” ქოლესტერინის ანუ დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეიდების კონტროლის მიმართაც არსებობს კონკრეტული მითითება: ნორმაა 130, ძალიან მაღალი რისკის პაციენტებთან კი მაჩვენებელი, ევროპული რეკომენდაციით, 70-ის ფარგლებში უნდა იყოს.
- არსებობს მითითება, სახელდობრ რომელი სტატინი უნდა მიიღონ?
- მე არც ერთს არ გავუწევ რეკომენდაციას, თუმცა ევროპული გაიდლაინები გვთავაზობს ატორვასტატინს, პრავასტატინს, ლოვასტატინს, როზუვასტატინს, ამერიკული გაიდლაინი კი მაღალი ან ძალიან მაღალი რისკის პაციენტებთან მხოლოდ ატორვასტატინისა და როზუვასტატინის გამოყენებას გვირჩევს.
- არ შეიძლება, რომ თერაპიის კურსის შემდეგ, თუ სისხლში ქოლესტერინის მაჩვენებელი ნორმის ფარგლებს დაუბრუნდა, პაციენტმა კვების რეჟიმით და სხვა საშუალებებით შეინარჩუნოს ის? აღარ მიიღოს პრეპარატი და ცხოვრების წესით დააბალანსოს ქოლესტერინის დონე?
- მინდა გითხრათ, რომ ჩემი მოსაზრებები არ ეყრდნობა პირად გამოცდილებას. საზოგადოდ, არ მიყვარს, როდესაც ექიმები პირად გამოცდილებაზე საუბრობენ. ეს მართებული იქნება მაშინ, როდესაც ათიათასობით პაციენტი გაივლის სკრინინგს და ექიმს ამის საფუძველი ექნება. უფრო მართებულია, გავიზიაროთ საერთაშორისო, ფართომასშტაბიან კვლევებსა და დაკვირვებებზე დაფუძნებული რეკომენდაციები.
გაიდლაინი არის ჩვეულებრივი სახელმძღვანელო, რეკომენდაცია და, ბოლოს და ბოლოს, ის შეიძლება არ გავითვალისწინოთ. მე ძალიან მიყვარს დალაი-ლამას სიტყვები - “წესები უნდა იცოდე იმისთვის, რომ ხანდახან დაარღვიო!” ოღონდ წესები უნდა დაარღვიოს მან, ვინც ისინი კარგად იცის.
