ხმა და ფარისებრი ჯირკვალი
რომელიც თავისი ფუნქციით დიდ გავლენას ახდენს ხახისა და ხორხის კუნთოვან ტონუსზე. ადამიანის ხმა, როგორც ურთულესი ნერვ-კუნთოვანი აქტი, ორგანიზმის ჰორმონული სტატუსის უმნიშვნელო ცვლილებებზეც კი რეაგირებს. ამიტომ, ხმის ცვლილება-დარღვევებით შეგვიძლია მივიღოთ ინფორმაცია ფარისებრი ჯირკვლის პათოლოგიათა შესახებ, თანაც ბევრად ადრე დაავადების კლინიკურ გამოვლინებამდე. ხმის ცვლილება ხშირად ფარისებრი ჯირკვლის პათოლოგიათა ერთ-ერთი პირველი სიმპტომია.
ხმის ცვლილება ვლინდება ფარისებრი ჯირკვლის როგორც ჰიპოთირეოზით (დაქვეითებული ფუნქციით), ასევე თირეოტოქსიკოზითა (გაძლიერებული ფუნქციით) და ეუთირეოზით (ნორმალური ფუნქციით) მიმდინარე პათოლოგიების დროს.
განსაკუთრებით სპეციფიკური და გამორჩეულია ხმის ცვლილება ჰიპოთირეოზით მიმდინარე ფარისებრი ჯირკვლის დაავადებებისას. ჰიპოთირეოზით დაავადებული ადამიანი, საზოგადოდ, რამდენადმე შენელებული და მოდუნებულ-აპათიურია. სახე ამიმიური (ნიღბისებრი) აქვს, ხმა – დაბალი და ხრინწიანი, მეტყველება – შენელებულ-წყვეტილი, ადამიანს უჭირს სიტყვების წარმოთქმა.
ფარისებრი ჯირკვლის პათოლოგიებით განპირობებული სახმო აპარატის დაავადებები უმეტესად ფუნქციური ხასიათისაა. ფუნქციურ დარღვევებს შორის კი უხშირესად პირველ ადგილს იკავებს ფუნქციური ჰიპოტონიური დისფონია.
ხორხის ყველა ორგანული პათოლოგია ხასიათდება სახმო აპარატის კუნთოვანი ტონუსის ცვლილებით.
ხანგრძლივი, მორეციდივე დისფონიის დროს, როდესაც ის ტრადიციული სამკურნალო მეთოდებისადმი რეზისტენტობას ავლენს, საჭიროა დამატებით ენდოკრინული პროფილის კვლევა, უპირველესად, ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციის შემოწმება, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ არ არის გამოხატული ენდოკრინული პათოლოგიის ესა თუ ის სიმპტომი. კვლევა უნდა მოიცავდეს როგორც ფარისებრი ჯირკვლის ულტრაბგერით სკანირებას, ასევე სისხლის ანალიზს ჰორმონებზე. ხმის ცვლილებისას მნიშვნელოვანია ფარისებრი ჯირკვლის არტერიათა გამოკვლევაც.
ხმის ცვლილებები ფარისებრ ჯირკვალზე ჩატარებული ოპერაციების შემდეგ
ფარისებრ ჯირკვალზე ქირურგიული ოპერაციის შედეგად შესაძლოა სახმო იოგები დაზიანდეს, რადგან აღნიშნულ ჯირკვალს ახლო მდებარეობა აქვს სახმო იოგებთან და იმ ნერვებთან, რომლებიც მეტყველების პროცესში მონაწილეობს. სწორედ ამის გამო ჯირკვალზე ქირურგიული მანიპულაციების შედეგად შესაძლოა ხმასთან დაკავშირებული გარკვეული პრობლემები აღმოცენდეს, მაგალითად, ადამიანს ხმა შეეცვალოს, სრულად დაეკარგოს ბგერების წარმოთქმის უნარი, გამოუვლინდეს „კანკალა“ ხმა, დაუქვეითდეს ხორხის მგრძნობელობა.
ფარისებრი ჯირკვლის მახლობელ ზონაში მდებარე ერთ-ერთი ნერვი უშუალოდ მონაწილეობს სახმო იოგების მოძრაობაში (რხევაში), რაც პრაქტიკულად ადამიანს ხმით უზრუნველყოფს. ანატომიურად, აქვე გადის მეორე ნერვი, რომელიც უნარჩუნებს ტონუსს სახმო იოგებს და ასევე მონაწილეობს მეტყველების პროცესში.
ფარისებრ ჯირკვალზე ჩატარებული ოპერაციის შემდეგ ხმის დარღვევა შესაძლოა სამ ძირითად პრობლემას უკავშირდებოდეს. მიზეზი შესაძლოა გახდეს:
1) პოლიპები, რომლებიც ზოგჯერ ტრაქეის ინტუბაციისა და ანესთეზიის შედეგად ვითარდება (აღნიშნული მანიპულაციის გამო შესაძლოა სახმო იოგების ანთება განვითარდეს);
2) საკუთრივ ქირურგიული ჩარევა, რომლის დროსაც ქირურგი სახმო იოგების ზონაში მანიპულირებს, კვეთს ქსოვილებს და მათ განშრევებას ახდენს. ჯირკვალზე ჩატარებული ოპერაციის შემდეგ პაციენტები (უმეტესად ქალები) ხშირად ამჩნევენ (უკვირდებიან), რომ მათი ხმა ისეთი აღარ არის, როგორიც უწინ იყო. ხმის ცვლილება ასეთ დროს სრულად შექცევადია და გარკვეული პერიოდის შემდეგ უკვალოდ გაივლის. მძიმე მდგომარეობა ვითარდება მაშინ, როდესაც ხახის ნერვები ზიანდება, განსაკუთრებით ის ნერვი, რომელიც სახმო იოგების მოძრაობაზეა პასუხისმგებელი. თუ დაზიანდა სახმო იოგების „დამჭიმავი“ ნერვი (ეს შემთხვევათა 8-15%-ში ხდება), პაციენტი ხმის ძალას კარგავს, ხმამაღალი ლაპარაკი აღარ შეუძლია, და ეს ყოველივე იმის შედეგია, რომ სახმო იოგები სათანადოდ ვეღარ იჭიმება. ეს, რა თქმა უნდა, სრული კატასტროფაა იმ ადამიანთა ცხოვრებაში, რომლებიც „ხმით მუშაობენ“ – მომღერლები, პედაგოგები, ექიმები და სხვა. განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ ნერვები ორმხრივადაა (ორივე მხარეზეა) დაზიანებული.
3) სახმო იოგების მამოძრავებელი ნერვის დაზიანება. ეს უკანასკნელი გართულება შედარებით იშვიათად გვხვდება, მისი შედეგი მეტად მძიმეა. აღნიშნული ნერვის დაზიანების სიხშირე ქირურგიული ოპერაციის სახეზეა დამოკიდებული. ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს დროს ამ ნერვის დაზიანების სიხშირე 5-6%-ია, კეთილთვისებიანი სიმსივნეების დროს კი – 1-2%.