არის თუ არა კავშირი სტრესსა და ასთმას შორის
ნებისმიერ შემთხვევაში, სპეციალისტების დაკვირვებით, ბრონქული ასთმის შემთხვევათა ნახევარზე მეტის მიზეზი ფსიქოლოგიური პრობლემები შეიძლება იყოს. ბრონქული ასთმა არის სასუნთქი გზების ქრონიკული დაავადება, რომელიც ხასიათდება გამაღიზიანებელი ფაქტორების მიმართ ქსოვილების მგრძნობელობის მომატებით.
გამაღიზიანებელი ნივთიერებების გავლენით ბრონქები იკუმშება, ხდება კუნთების მკვეთრი სპაზმი, ბრონქების სანათური ვიწროვდება და წარმოიქმნება ლორწოვანი ექსუდატი. ეს პროცესები იწვევს სუნთქვის გაძნელებას, შეიძლება გამოიწვიოს მოხრჩობისა და ხველის შეტევები, მძიმე სიმპტომებით.
-
რა იწვევს ასთმას?
ბრონქული ასთმის ყველაზე გავრცელებულ მიზეზებს შორისაა:
- გენეტიკური მიდრეკილება: პაციენტების დაახლოებით მესამედს ჰყავს მსგავსი სენით დაავადებული ნათესავები, რაც ბრონქული ასთმის განვითარების მემკვიდრეობით ფაქტორზე მიუთითებს.
- პროფესიული კონტაქტი მავნე ნივთიერებებთან: გარკვეული საწარმოს მუშებს, რომლებიც მუდმივად იმყოფებიან მტვრის, ქიმიური ორთქლის ან ცივი ჰაერის ზემოქმედების ქვეშ, უფრო ხშირად უავადდებათ ფილტვები.
- ეკოლოგიური მდგომარეობა: ჰაერის დამაბინძურებლების მაღალი შემცველობის მქონე რეგიონებში შეინიშნება ბრონქული ასთმის შემთხვევების ზრდა. ამ მხრივ განსაკუთრებით საშიში ნივთიერებებია: აზოტი და გოგირდის დიოქსიდები, ასევე დიზელის საწვავის წვის პროდუქტები.
- მოწევა: კვამლმა შეიძლება გამოიწვიოს ბრონქოსპაზმი.
- კონტაქტი ალერგენებთან: მოზრდილებში ალერგიული ასთმა გამოწვეულია სახლის მტვრის ტკიპებთან, ცხოველების ქერტლთან, ობთან და კოსმეტიკურ საშუალებებთან კონტაქტით.
- გარკვეული მედიკამენტების მუდმივი გამოყენება: არსებობს ტერმინი „ასპირინით გამოწვეული ასთმა“, როდესაც ბრონქოსპაზმის შეტევები ხდება არასტეროიდულ ანთების საწინააღმდეგო საშუალებებთან ურთიერთქმედებისას.
- საკვები რაციონი: საკვები მნიშვნელოვან როლს ასრულებს დაავადებისადმი მიდრეკილებაში. ეს ხშირად ასოცირდება გადამუშავებული, რაფინირებული საკვების, ცხიმიანი ხორცისა და შემწვარი კერძების ჭარბი რაოდენობით მიღებასთან.
- ასთმა სტრესის გამო: ექსტრემალური სიტუაციები და ხშირი სტრესი თრგუნავს იმუნურ სისტემას, იწვევს ციტოკინების დისბალანსს, რითაც იწვევს ანთების პროვოცირებას.
არსებობს ასეთი კონცეფცია – ფსიქოსომატური აშლილობა. ამ დროს დაავადება ჩნდება სტრესის გამო.
ზოგიერთ ადამიანში ძლიერი სტრესი პირდაპირ ფსიქიკურ აშლილობას იწვევს (ხანგრძლივი დეპრესია და ა.შ.), ზოგისთვის კი ის შენიღბულია შინაგანი ორგანოების დაავადებად. ასე რომ, ჭეშმარიტი ბრონქული ასთმა ვითარდება ბრონქების ორგანული დაზიანებისგან, ხოლო ასთმური მდგომარეობისას („ნერვული“ ასთმა) მიზეზი ნერვული აშლილობაა და მხოლოდ შემდეგ ემატება ორგანული ცვლილებები ფილტვებსა და ბრონქებში. გარდა ამისა, ბრონქული ასთმის პათოგენეზი დაკავშირებულია ნეიროგენული ფაქტორების მონაწილეობასთან. β2-ადრენერგული რეცეპტორების უკმარისობამ ან ბლოკადამ შეიძლება გამოიწვიოს ბრონქების ჰიპერაქტიურობა.
ემოციური გამოცდილება და სტრესი ხელსაყრელი პირობებია დაავადების გამწვავებისთვის. დაავადებამ შეიძლება თავი იჩინოს ნებისმიერ ასაკში და მისი პროგრესირების იმპულსი არის არახელსაყრელი ემოციური ფონი.
ემოციური გამოცდილება უფრო მეტად უწყობს ხელს დაავადების განვითარებას, ვიდრე ფიზიოლოგიური ფაქტორები. ფსიქოლოგიური გადატვირთვები ქმნის ასთმურ მდგომარეობას.
ბრონქული ასთმა გავლენას ახდენს სასუნთქ სისტემაზე. სწორედ ამ ორგანოებთან არის დაკავშირებული ბრონქული ასთმის ფსიქოსომატიკა
უარყოფითი ემოციების გარეთ გამოტანის შეუძლებლობა დაავადების კიდევ ერთი ფსიქოსომატური მიზეზია. ასთმიანები არ გამოხატავენ აგრესიას გარეგნულად, მიდრეკილნი არიან დეპრესიისკენ, რაც ვლინდება ბრონქოსპაზმით და იწვევს მოხრჩობის შეტევას.
ფსიქოლოგების დაკვირვებით, ბრონქული ასთმით დაავადებულ ადამიანებს შესაძლოა, ჰქონდეთ მსგავსი ფსიქოლოგიური მახასიათებლები. უმეტესობას მარტოობა და განცალკევება ურჩევნია. რაც უფრო მძიმეა დაავადება, მით მეტად იკეტება ადამიანი საკუთარ თავში.
ასთმიანებს აკლიათ გადაწყვეტილების მიღების უნარი და უჭირთ არჩევნის გაკეთება.
ბრონქული ასთმის მქონე პაციენტები ძალიან მგრძნობიარენი, ემოციურები, ინფანტილურები და სხვების აზრზე დამოკიდებულნი არიან.
-
მოზარდობის პერიოდი
ბრონქულ ასთმას მოზარდობის პერიოდში განვითარების არასპეციფიკური ხასიათი აქვს. გამოვლინებები არ შეესაბამება იმ სტანდარტულ სურათს, რომელსაც სპეციალისტები არიან მიჩვეულები. ხშირად ღამის ხველა ხდება შეტევის ეკვივალენტი, ხოლო ტიპური სიმპტომები შეიძლება იყოს ხანმოკლე, ან არ იყოს.
ბრონქული ასთმის გამომწვევი მიზეზები აიხსნება ადამიანის ფსიქოლოგიური მდგომარეობით. განწყობის მკვეთრი ცვალებადობა, დეპრესიული აზრები, მეგობრების მხრიდან მოწონების სურვილი იწვევს სხეულის განსაკუთრებულ მგრძნობელობას.
მოზარდებს, რომლებსაც აღენიშნებათ დაავადებები, ხშირად აქვთ საკუთარი თავის მიმართ გადაჭარბებული მოთხოვნები და შეიძლება განუვითარდეთ მდგომარეობასთან დაკავშირებული კომპლექსები. გარდა ამისა, ბევრი მათგანი თანატოლების მიერ შემოთავაზებული ცდუნების წინაშე დგას, როგორიცაა სიგარეტის მოწევა და ალკოჰოლიანი სასმლის დალევა.
-
როგორ ვლინდება სტრესის ფონზე განვითარებული ბრონქული ასთმა
როგორც ჭეშმარიტი ბრონქული ასთმის, ისე ასთმური მდგომარეობის გარეგანი გამოვლინებები თითქმის ერთნაირია. იგივე ბრონქოსპაზმი, ხველების შეტევები, ოფლიანობა, სისუსტე, მოხრჩობის შეგრძნება და საშინელი შიში. მაგრამ ასთმური მდგომარეობა სრულად განიკურნება, თუ შფოთვის მიზეზს ბოლომდე ჩავწვდებით და აღმოვფხვრით მას.
თანამედროვე დიაგნოსტიკური მეთოდები (ალერგენის განსაზღვრის ტესტები, ნახველის გამოკვლევა, გარეგანი სუნთქვის ფუნქცია, სტრეს-ტესტები და ა.შ.) შესაძლებელს ხდის ასთმის განვითარების შედეგების იდენტიფიცირებას – არის თუა არა ბრონქებსა და ფილტვებში ცვლილებები.
სპეციალისტებისთვისაც კი არ არის ადვილი იმის გარკვევა, თუ რამ გამოიწვია დაავადება. მაგრამ არსებობს ნიშნები, რომლითაც შეიძლება გაჩნდეს ეჭვი, რომ ასთმური მდგომარეობა სწორედ ნერვიულობის გამო წარმოიშვა.
აუცილებელია გაანალიზდეს: რა ვითარებაში განვითარდა პირველი შეტევა. იყო თუ არა ეს დაკავშირებული რაიმე რთულ მომენტთან ადამიანის ცხოვრებაში?
ღირს, ვიფიქროთ იმაზე, რომ ასთმა არის „ნერვებისგან“, მაშინაც კი, თუ შეუძლებელია ალერგენის იდენტიფიცირება, რომელიც იწვევს შეტევას. ასევე, თუ პაციენტი ყოველ ჯერზე ნერვიულობის დროს იწყებს ხველას. ანუ, როდესაც არის მკაფიო კავშირი ადამიანის ემოციურ მდგომარეობასა და შეტევის განვითარებას შორის.
ძალიან მნიშვნელოვანია ასთმური მდგომარეობის ამოცნობა დაავადების დაწყებისას. მართლაც, დროთა განმავლობაში ბრონქოსპაზმი და ასთმის შეტევები, თუნდაც ისინი გამოწვეული იყოს ფსიქოლოგიური მდგომარეობით, ასევე იწვევს ბრონქების ორგანულ დაზიანებას, რომლის სრულად აღმოფხვრაც შეუძლებელია.
ასთმური მდგომარეობის მკურნალობა არ არის ერთი კვირის საკითხი. ჩვეულებრივ, ასთმის საწინააღმდეგო საშუალებებთან ერთად, ანტიდეპრესანტები, ტრანკვილიზატორები ფსიქოტროპული საშუალებები ინიშნება შეტევების შესამსუბუქებლად, რაც დამოკიდებულია პაციენტის პიროვნულ ტიპზე.
ასთმა (როგორც ჭეშმარიტი, ასევე „ნერვული“) ცვლის ადამიანის ხასიათს. ის მუდმივად – თავდასხმიდან თავდასხმამდე – ცხოვრობს დახრჩობისგან სიკვდილის შიშით.
ასთმიანები ხდებიან მშფოთვარენი, გაღიზიანებულები, მგრძნობიარეები და ეჭვიანები. მათ ყველაფრის ეშინიათ: არახელსაყრელი გეომაგნიტური პროგნოზის, აყვავებული მცენარეების, უცნობი საკვების. ამიტომ, ექიმის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ამოცანაა, შეცვალოს პაციენტის დამოკიდებულება ავადმყოფობის მიმართ, რათა დააჯეროს, რომ ცხოვრება შეტევების გარეშე შესაძლებელია.
-
ფსიქოსომატური მიზეზების აღმოფხვრა
დაავადებისგან თავის დასაღწევად ან მისი მიმდინარეობის შესამსუბუქებლად საჭირო იქნება იმ ფსიქოსომატური მიზეზების აღმოფხვრა, რამაც გამოიწვია ასთმის განვითარება.
დახმარება ამ მიმართულებით არის ფსიქოთერაპიული პროცედურები.
ფსიქოთერაპიული პროცედურები ბრონქული ასთმის მკურნალობაში უნდა იყოს მიმართული სიცოცხლისუნარიანობისა და შესაძლებლობების ამაღლებისაკენ, ემოციური დარღვევების გამოსწორებისაკენ, სწორი ქცევისა და სტრესის ფორმირების ფაქტორებზე რეაქციის განვითარებისაკენ.
ბრონქული ასთმის მქონე პაციენტები ხშირად არიან ჩაკეტილები, უნდობლები, ახასიათებთ შფოთვა, უარყოფითი ემოციების სიჭარბე. დაავადებულთა დამცავი მექანიზმებია:
- უარყოფა;
- გამოდევნა;
- რეგრესია.
საჭიროა:
- სუნთქვის ვარჯიშები;
- აუტოგენური ვარჯიში;
- ფუნქციურ მოდუნებაზე ვარჯიში.
განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ოჯახში ფსიქოლოგიურ ატმოსფეროს. უთუოდ უნდა გადაიხედოს ფსიქოლოგიური კლიმატი, რომელიც ჩამოყალიბდა მოზრდილებსა და ბავშვებს, ასევე მეუღლეებს შორის. ოჯახური ურთიერთობები უნდა განთავისუფლდეს დაძაბული ატმოსფეროს, კონფლიქტებისა და უთანხმოებისაგან. ჯანსაღი ოჯახი არა მხოლოდ გონებრივი, არამედ ფიზიოლოგიური ჯანმრთელობის საწინდარია.