როგორ უნდა მოვიქცეთ ანაფილაქსიური შოკის დროს
ანაფილაქსიური შოკისას მაქსიმალურად სწრაფადაა აუცილებელი ადრენალინის (ეპინეფრინის) ინექცია, ამავე დროს დაუყოვნებლივ უნდა დარეკოთ ნომერზე 112 და გამოიძახოთ სასწრაფო დახმარების ბრიგადა. მკურნალობის გარეშე ანაფილაქსიური შოკი პაციენტის სიკვდილით მთავრდება. ეპინეფრინის (ადრენალინის) ინექციით სიმპტომები შეიძლება წუთების განმავლობაში უკუგანვითარდეს. თუ ეს არ ხდება, ნახევარი საათის განმავლობაში აუცილებელი ხდება ადრენალინის განმეორებითი ინექცია. ანტიჰისტამინური საშუალებები (ტაბლეტები და ამპულები, რომელთაც პაციენტები ჩვეულებრივი ალერგიული რეაქციების დროს იყენებენ) ანაფილაქსიური რეაქციის დროს არაეფექტურია და შესაბამისად ჩვენებაც არ არის.
საბედნიეროდ, ანაფილაქსიური შოკი იშვიათია და სწორი პირველი დახმარებით შესაძლებელი ხდება პაციენტს სიცოცხლე შეუნარჩუნდეს. ეს საგანგაშო მდგომარეობა რომ არ აღმოცენდეს, ნებისმიერი მედიკამენტური მკურნალობის დაწყებამდე ექიმს უნდა მიეწოდოს ინფორმაცია ალერგიის გამომწვევი ყველა ფაქტორის შესახებ. დაგვეთანხმებით, სამედიცინო ინფორმაციის დამახსოვრება ყოველთვის იოლი არ არის. აღნიშნული პრობლემის გადასაწყვეტად საზღვარგარეთ სხვადასხვა საშუალება გამონახეს - სპეციალური სამაჯური, გულსაბამი ან ბარათი, რომლებიც ალერგიის შესახებ ინფორმაციას შეიცავს. ჩვენ შეგვიძლია შესაბამისი ინფორმაცია დავწეროთ და დოკუმენტებთან ერთად ვიქონიოთ. ეს აუცილებელია - ანაფილაქსიური რეაქციის ერთი შემთხვევის შემდეგ მისი გამომწვევი მედიკამენტის მიღებით კიდევ უფრო იზრდება შემთხვევის განმეორების რისკი. დიდია ანაფილაქსიის რისკი მაშინაც, თუ პაციენს აქვს ბრონქული ასთმა ან მასთან გენეტიკურად დაკავშირებულ პირებს ჰქონდათ ანაფილაქსია.
ანაფილაქსიური შოკის სიმპტომები
ანაფილაქსიური შოკის პირველი სიმპტომები შეიძლება ჩვეულებრივი ალერგიის მსგავსი იყოს და გამოვლინდეს ცხვირიდან წყლისებრი გამონადენით ან კანზე გამონაყარითა და ქავილით, თუმცა მალევე ვითარდება სხვადასხვა სიმპტომი. ხშირად ისინი ერთდროულად აღინიშნება. ეს სიმპტომებია:
- ხველა, ხიხინი, გულმკერდში ტკივილი, შებოჭვა, ზეწოლა;
- თავბრუ, ცნობიერების კარგვა, სისუსტე;
- ნაჭინჭრი, კანზე გამონაყარი, ქავილი, კანის შეშუპება, სიწითლე;
- ცემინება, ცხვირის გაჭედვა;
- ქოშინი, ამოსუნთქვის გაძნელება, ხშირი სუნთქვა;
- ტუჩების, ენის, ცხვირის შეშუპება, ყლაპვის გაძნელება, ყელში გაჭედვის შეგრძნება;
- გულისრევა, ფაღარათი, მუცლის ტკივილი;
- სუსტი, მცირე ავსების პულსი, რომელიც ქრება, არტერიული წნევა ეცემა.
პაციენტთა ნაწილი მიუთითებს, რომ სიმპტომთა სრულ გამოვლენამდე ჰქონდათ „დაკარგვის“ შეგრძნება.
ყოველი 5 ადამიანიდან ერთს პირველი რეაქციიდან 12 საათის განმავლობაში შეიძლება ჰქონდეს ანაფილაქსიის მეორე ეპიზოდი. ამ მოვლენას ორფაზიანი ანაფილაქსია ეწოდება.
როგორ მოვიქცეთ ანაფილაქსიური შოკის შემთხვევაში
- დაუყოვნებლივ უნდა დავუკავშირდეთ 112-ს და გამოვიძახოთ სასწრაფო სამედიცინო დახმარების ბრიგადა;
- თუ პაციენტს აქვს ადრენალინის (ეპინეფრინის) ინექტორი - მზა შპრიცი ადრენალინით, ის სასწრაფოდ გამოვიყენოთ;
- ეცადეთ დაამშვიდოთ პაციენტი და იქ მყოფი პირები, თავად პაციენტმაც უნდა შეინარჩუნოს სიმშვიდე;
- დააწვინეთ პაციენტი ზურგზე;
- ააწევინეთ ფეხები 30 სმ-ით, დააფარეთ თბილად;
- ღებინების ან სისხლდენისას დააწვინეთ გვერდზე;
- დარწმუნდით, რომ მას ტანსაცმელი ხელს არ უშლის სუნთქვაში.
უმჯობესია, ეპინეფრინი რაც შეიძლება ადრე გამოიყენოთ.
არ არის რეკომენდებული წამლების აბებად მიღება, სითხის დალევა, თავის წამოწევა, განსაკუთრებით - სუნთქვის გაძნელების დროს.
რატომ არის მნიშვნელოვანი სიმშვიდის შენარჩუნება
ერთი შეხედვით უცნაურია, რომ ანაფილაქსიური ალერგიული რეაქციის მქონე ადამიანს სიმშვიდის შენარჩუნებას ვთხოვთ, თუმცა ეს ძალზე მნიშვნელოვანია. ანაფილაქსია ნებისმიერ სიტუაციაში შეიძლება აღმოცენდეს და შესაძლებელია პაციენტი ამ დროს სრულად გაუთვითცნობიერებელი ადამიანების გარემოცვაში იყოს. სწორედ ამიტომაა აუცილებელი, პაციენტმა სიმშვიდე შეინარჩუნოს, მოახერხოს კონცენტრირება და ირგვლივ მყოფთ უთხრას, რომ შესაძლოა ანაფილაქსია აქვს, სთხოვოს დაუყოვნებლივ გამოიძახონ სასწრაფო, მარტო ყოფნისას კი მოახერხოს 112-თან დაკავშირება.
არანაკლებ მნიშვნელოვანია პაციენტთან მყოფი ადამიანების სიმშვიდე. ეს აუცილებელია პირველი დახმარების აღმოსაჩენად და დასარწმუნებლად, რომ ალერგენის ზემოქმედება აღარ გრძელდება. მაგალითად, პაციენტის სხეულში აღარ არის კრაზანას ნესტარი.
ადრენალინი (ეპინეფრინი)
თუ პაციენტს წარსულში ჰქონდა მძიმე ალერგიული რეაქცია, მას ექიმი ურჩევს ადრენალინის (ეპინეფრინის) სპეციალური აუტოინექტორის შეძენას. ეს არის მზა შპრიცი, რომელიც შეიცავს საინექციო პრეპარატს. ასეთი შპრიცის გამოყენებით ინექცია სწრაფად, ყოველგვარი მომზადების გარეშე შეიძლება ჩატარდეს. თუ პაციენტი იმდენად დასუსტდა, რომ ინექციას თავად ვერ იტარებს, მან როგორმე უნდა მოახერხოს, ახლოს მყოფ პირს სთხოვოს დახმარება.
უნდა გვახსოვდეს, რომ ადრენალინის ინექცია არის ანაფილაქსიური შოკის მკურნალობის მხოლოდ თავდაპირველი, საწყისი ეტაპი, რაც პაციენტის სიცოცხლის გადარჩენის საშუალებას გვაძლევს. სასწრაფო დახმარების ბრიგადის გამოძახება და პაციენტის სტაციონარში გადაყვანა ადრენალინის ინექციის მიუხედავად აუცილებელია!
როდის უნდა გამოვიყენოთ ადრენალინი (ეპინეფრინი)
ადრენალინი სწრაფად ამცირებს ანაფილაქსიის ყველაზე საშიშ სიმპტომებს - ხორხის შეშუპებას, სუნთქვის გაძნელებას ბრონქოსპაზმისა და სასუნთქი გზების შეშუპების გამო, არტერიული წნევის დაქვეითებას. ის აუცილებელი პრეპარატია ანაფილაქსიის სამკურნალოდ და სწრაფი და მაქსიმალური ეფექტის მისაღებად სიმპტომების გამოვლენის პირველი წუთებიდანვე უნდა გამოვიყენოთ.
გაითვალისწინეთ, რომ ადრენალინის გამოყენება მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება, თუ ის ექიმის მიერ არის დანიშნული, რადგანაც პრეპარატს აქვს სერიოზული გვერდითი ეფექტებიც.
რატომ არის აუცილებელი პაციენტის გადაყვანა სტაციონარში
ანაფილაქსიური შოკის დროს, სათანადოდ აღმოჩენილი პირველი დახმარების მიუხედავად, აუცილებელია პაციენტის გადაყვანა სტაციონარში. მიზეზი მარტივია - როგორც აღვნიშნეთ, ანაფილაქსიურ რეაქციას შეიძლება ორფაზიანი მიმდინარეობა ჰქონდეს. ამიტომაა აუცილებელი სამედიცინო პერსონალის მეთვალყურეობა ანაფილაქსიური შოკიდან გარკვეული დროის განმავლობაში. გარდა ამისა, საჭიროა გარკვეული მკურნალობა ურტიკარიის (ჭინჭრის ციება), ქავილისა თუ ალერგიისათვის დამახასიათებელი სხვა სიმპტომების წინააღმდეგ.
თავიდან ავიცილოთ ანაფილაქსიური შოკის განმეორებითი ეპიზოდი
ანაფილაქსიური შოკის ერთი ეპიზოდის შემდეგი მიზანია მისი განმეორების არიდება. ამისათვის საუკეთესო გზაა ანაფილაქსიის გამომწვევი მიზეზის ზემოქმედების აღკვეთა. ზოგჯერ აღნიშნულის დასადგენად შესაძლოა საჭირო გახდეს ალერგოლოგთან ვიზიტი და სპეციალური კვლევები.
საზოგადოდ კი, ანაფილაქსიის განმეორებითი ეპიზოდის ასარიდებლად, უნდა გავითვალისწინოთ მარტივად შესასრულებელი შემდეგი რეკომენდაციები:
- საკვებით გამოწვეული ანაფილაქსიისას ყოველთვის უნდა დავრწმუნდეთ, რომ ჩვენთვის ახალი კერძი არ შეიცავს აღნიშნულ კომპონენტს;
- მწერის ნაკბენზე ალერგიისას ზაფხულში, ბუნებაში ყოფნის დროს, გამოიყენეთ დამცავი პირბადე, ხელთათმანები, რეპელენტები. არასოდეს შეეხოთ კრაზანებს, ფუტკრებს, არ სცადოთ მათი გასრესა, რადგანაც ამ დროს შესაძლებელია დანესტვრა. თუ კრაზანები ან ფუტკრები დაინახეთ, ეცადეთ, სწრაფად მოშორდეთ მათ სამყოფელს.
- მედიკამენტური ალერგიისას აუცილებლად გააფრთხილეთ ყველა ექიმი ნებისმიერი მკურნალობის დანიშვნის წინ. მედიკამენტის სახელწოდება რომ არ დაგავიწყდეთ, დაწერეთ ის ფურცელზე და ატარეთ პირადობის მოწმობასთან ერთად.
- თუ ანაფილაქსიის გამომწვევი ფაქტორის ზემოქმედების არიდება შეუძლებელია, თან იქონიეთ ადრენალინის (ეპინეფრინის) ინექტორი. არ დაგავიწყდეთ მისი ვარგისიანობის ვადის პერიოდული შემოწმება.