დევი დევიძე

კბილის ამოღების ჩვენებებზე, გართულებებსა და ოპერაციის შემდგომ პერიოდზე გვესაუბრება აკად. ნ ყიფშიძის სახელობის ცენტრალური საუნივერსიტეტო კლინიკის ყბა-სახის ქირურგი ლევან ცინცაძე.

- კბილის ამოღების ჩვენება პირობითად ორგვარია: სასწრაფო და გეგმური. კბილის სასწრაფოდ ამოღების აუცილებლობა წარმოიქმნება მწვავე ჩირქოვანი ანთების დროს, რომელიც ძვალზე ვრცელდება (პერიოსტიტი, ოსტეომიელიტი), ასევე - კბილის ძლიერი ტკივილის დროს, როცა ადეკვატური მკურნალობის ჩატარება შეუძლებელია.

კბილი გეგმურად შეიძლება ამოღებულ იქნეს შემდეგი ჩვენებებით:

• კბილის არხის გაუვალობა ფესვის მახლობლად არსებული ქრონიკული პერიოდონტიტის, კისტის დროს, განსაკუთრებით - ჰაიმორიტითა და ნევრალგიით გართულების შემთხვევაში;
• ჩამოშლილი კბილის შენარჩუნების შეუძლებლობა;
• პაროდონტიტის დროს კბილის მორყევის მესამე და მეოთხე ხარისხი;
• სიბრძნის კბილებისა და სხვა კბილების ატიპური მდებარეობა, როდესაც ისინი ტრავმას აყენებენ ლორწოვან გარსს, ხელს უშლიან ადამიანს ჭამასა და ლაპარაკში;
• ზეკომპლექსური და რეტენირებული კბილები, რომლებიც იწვევენ ტკივილს ან ანთებით პროცესებს (რეტენციული კისტები);
• კბილის მექანიკური დაზიანება (ფესვის მოტეხილობა);
• ყბების მოტეხილობის ხაზზე არსებული კბილები;
• ყბის სიმსივნე;
• ორთოდონტიული მკურნალობის საჭიროება;
• ორთოპედიული მკურნალობის (ცალკეული კბილები, რომლებიც პროთეზის სტაბილიზაციას უშლიან ხელს) საჭიროება.

კბილის ამოღებისგან რეკომენდებულია თავი შეიკავოთ:

• მენსტრუაციის დროს (სისხლის შედედების დაქვეითების გამო);
• ზოგიერთი მწვავე დაავადების (მიოკარდიუმის ინფარქტი, ჰიპერტონიული კრიზი, ინფექციური დაავადებები) დროს;
• ისეთი პრეპარატების მიღების ფონზე, რომლებიც სისხლის შედედებას აქვეითებენ (მაგალითად, კარდიოასპირინი);
• ორსულობის საწყის და ბოლო თვეებში.

ჰემოფილიით დაავადებულთათვის კბილის ამოღება სტაციონარში უნდა ჩატარდეს. კბილის ექსტრაქცია შეიძლება იყოს ჩვეულებრივი (მარტივი) ან გართულებული. ჩვეულებრივ, კბილის ამოსაღებად იყენებენ კბილის მაშებსა და ელევატორს, რომლითაც კბილს წინ და უკან არყევენ ან ღერძის გარშემო ატრიალებენ, სანამ პერიოდონტალური კავშირი საკმარისად არ დაირღვევა, ხოლო შემაკავებელი ალვეოლური ძვალი გაფართოვდება და დაიპრესება, რის შედეგადაც კბილის თავისუფლად ამოღება გახდება შესაძლებელი.

კბილის ამოღებამდე სტომატოლოგმა შესაძლოა რენტგენის სურათი გადაიღოს, რათა გაარკვიოს კბილის ფესვების ტოპოგრაფია (მდებარეობა). ეს განსაკუთრებით საჭიროა საღეჭი კბილების (მათ შორის - სიბრძნის კბილებისაც) - ყბის უკან არსებული კბილების, რეტენირებული და ზეკომპლექტური კბილების ამოღების დროს.

კბილის უბრალო ამოღება, ჩვეულებრივ, ადგილობრივი ანესთეზიით სრულდება. კბილის ამოღება შემდეგ ეტაპებს მოიცავს:

• ღრძილის გამოყოფა კბილის ყელიდან რასპატორის მეშვეობით;
• მაშების კბილზე დადება;
• კბილის მორყევა. ფესვების რაოდენობის მიხედვით, ხდება ან ლუქსაცია (რყევა - ტარდება რამდენიმეფესვიან კბილებზე), ან როტაცია (კბილის მოტრიალება ღერძის გარშემო - ტარდება ერთფესვიან კბილებზე);
• ალვეოლიდან კბილის ამოღება.

ხშირად მრავალფესვიან კბილს ბორმანქანის საშუალებით ნაწილებად ჭრიან. ამგვარად კბილის ფესვებს ყოფენ და სათითაოდ იღებენ. ქირურგიული ამოღება ტარდება, როცა კბილები ძნელი მისადგომია - დაფარულია ლორწოვანი გარსით ან ძვლით. ასეთია რეტენირებული და ატიპურად განლაგებული კბილები, ადრე ამოღებული კბილების ფესვების აპიკალური ნაწილები. ქირურგიული ამოღების დროს ქირურგმა შესაძლოა კბილის მფარავი რბილი ქსოვილები გაკვეთოს, ოსტეოტომით მოაცილოს კბილთან არსებული ძვლის ნაწილი. ხშირად კბილი მისი ამოღების გასაადვილებლად შეიძლება რამდენიმე ნაწილად გაიჭრას.

---

გართულებები

• ინფექცია. ალვეოლიტი ან მშრალი კბილბუდე საკმაოდ ხშირად წარმოიშობა ამოღების წესების, ექიმის რეკომენდაციების დაუცველობისას ან კბილის ნაწილობრივი ამოღების შემთხვევაში. ვითარდება, ჩვეულებრივ, კბილის ამოღებიდან მე-3-4 დღეს.
• ხანგრძლივი სისხლდენა. მოსალოდნელია ჰიპერტონიული დაავადების, მენსტრუაციის ან ჰემოფილიის დროს. ხანგრძლივ სისხლდენას შესაძლოა ალვეოლიტი მოჰყვეს. ექიმს ყოველთვის აქვს სისხლდენის შესაჩერებელი სხვადასხვა საშუალება.
• მეზობელი კბილის მორყევა ან ამოვარდნა. მოსალოდნელია მაშინ, როცა ექიმი, რომელიც ელევატორს ხმარობს, საყრდენად იყენებს მეზობელ (ცალკე დარჩენილ) კბილს.
• ქვედა ყბის მოტეხილობა. იშვიათია და მოსალოდნელია მეშვიდე-მერვე კბილების ამოღებისას.
• ქვედა ყბის ამოვარდნილობა.
• ფესვის გადავარდნა ჰაიმორის ღრუში. ამ დროს ნაჩვენებია ჰაიმორის ღრუს გაკვეთა.
• პირისა და ჰაიმორის ღრუებს შორის კავშირი. ხდება ზედა ყბის პნევმატური ტიპის შემთხვევაში, როცა მეხუთე-მეექვსე-მეშვიდე ზედა კბილების ფესვები ჰაიმორის ღრუშია. ამ დროს პირის ლორწოვანი გარსის პლასტიკა უნდა გაკეთდეს.

რეკომენდაციები კბილის ამოღების შემდეგ:

• არ არის რეკომენდებული აქტიური ფიზიკური შრომა.
• არ არის რეკომენდებული საკვების მიღება 2-3 საათის განმავლობაში, ღეჭვა ამოღებული კბილის მხარეს, ცხელი საკვებისა და სასმლის მიღება.
• ძლიერი სისხლდენის შემთხვევაში აუცილებელია მიმართოთ ექიმს.
• ტკივილგამაყუჩებელმა ინექციამ შესაძლოა რეაქციები შეანელოს, ამიტომ არ გირჩევთ - უახლოესი თორმეტი საათის განმავლობაში მაინც - საჭესთან დაჯდომას.
• ვიდრე მოქმედებს ტკივილგამაყუჩებელი პრეპარატი, ნუ მიიღებთ ცხელ საკვებსა და სასმელს - შეიძლება ისე დაიწვათ, რომ ვერაფერი შეამჩნიოთ.
• კბილის ამოღების შემდეგ ექიმი აუცილებლად დაადებს ჭრილობაზე ტამპონს სისხლდენის შესაჩერებლად. თუ ექიმმა რაიმე განსაკუთრებული დარიგება არ მოგცათ, მაშინ ტამპონი შეიძლება ერთი საათის შემდეგ გადააგდოთ. თუ ჭრილობიდან სისხლდენა გრძელდება, შეგიძლიათ ჭრილობაზე სტერილური ტამპონი მიიდოთ, უკეთესია - დააჭიროთ. თუ სისხლდენა ამის შემდეგაც არ შეჩერდა, ორი საათის განმავლობაში მაინც, აუცილებლად მიმართეთ ექიმს.
• ჩირქოვანი პროცესის არსებობისას ერთი დღის შემდეგ შეშუპებისა და ტკივილის მოსახსნელად პირის ღრუში დღეში რამდენჯერმე გამოივლეთ თბილი, ოდნავ მარილგარეული წყალი, გაურთულებელ შემთხვევებში კი სავლებებს ნუ გამოიყენებთ, თუ ექიმმა ეს საგანგებოდ არ გირჩიათ.
• კბილები ჩვეულებრივ გაიხეხეთ, ოღონდ ერიდეთ ჭრილობას.
• მიირთვით რბილი საკვები, მაგალითად, ჟელე, პუდინგი, წვნიანები. მყარ საკვებზე თანდათან გადადით.
• ზურგზე ნუ დაწვებით - სხეულის ასეთი მდგომარეობა სისხლდენას უწყობს ხელს. თავქვეშ ბალიში ამოიდეთ.
• ტკივილი და შეშუპება ნებისმიერი ოპერაციული ჩარევის დროს ნორმალურია. შეშუპება, წესისამებრ, მეორე დღეს უფროა გამოხატული, შემდეგ თანდათანობით იკლებს. პირველი სამი დღის განმავლობაში შეშუპებულ ადგილას შეგიძლიათ ცივი საფენები დაიდოთ. ეს ამცირებს შეშუპებას და ტკივილგამაყუჩებელივით მოქმედებს. შეიძლება გამოიყენოთ პარკში ან სათბურაში ჩაყრილი ყინული, რომელიც ლოყაზე მიდებამდე პირსახოცში უნდა გაახვიოთ. თხუთმეტი წუთი სიცივე - თხუთმეტი წუთი შესვენება!
• ოპერაციული ჩარევის პირველი სამი დღის განმავლობაში დაზოგეთ თავი. არანაირი სპორტი, არანაირი დატვირთვა, არანაირი სოლარიუმი!
• სიგარეტს ნუ მოსწევთ.
• თუ კბილის ამოღებიდან მესამე დღეს მოულოდნელად ტკივილმა იჩინა თავი ან ისევ დაიწყო შეშუპება, ეს საკმაო საფუძველია იმისთვის, რომ ექიმთან დაუყოვნებლივ მიხვიდეთ.