რა უნდა იცოდნენ ფრინველების მოყვარულებმა
ძაღლებისა და კატების მსგავსად, თუთიყუშებიც დიდი პოპულარობითა და სიყვარულით სარგებლობენ. ოთხფეხა ცხოველის ყოლას ბევრი სწორედაც ფრინველის ყოლას ამჯობინებს, სიამოვნებით თანაცხოვრობს და უვლის არჩეულ ფრთოსანს. თუმცა არც ფრინველის ყოლა და მოვლაა მარტივი საქმე. მასაც თავისებური მოვლა-პატრონობა, შესაბამისი მზრუნველობა და ყურადღება სჭირდება.
სამწუხაროდ, სხვა ცოცხალი არსებებივით ფრინველებიც ავადობენ; ასეთ დროს მკურნალი ექიმის პოვნა და მისი რეკომენდაციები პატრონებისთვის უმთავრესია. მინდა გითხრათ, რომ ფრინველთა „სპეციალისტის“ პოვნა მეტად რთული საქმე გამოდგა, კატისა და ძაღლის მკურნალი ბევრი ვეტერინარი აღმოჩნდა, აი, ფრინველთა მდგომარეობაზე პასუხისმგებლობის ამღები კი – ძლივს მოვიძიეთ.
ფრინველთა პრობლემებზე გვესაუბრება საქართველოს აგრარული უნივერსიტეტის ვეტერინარი მაგისტრანტი, ახალგაზრდა ასაკში უკვე დიდი პრაქტიკული გამოცდილების მქონე პროფესიონალი სანდრო ბაგათელია.
შეგახსენებთ, რომ ბატონ სანდროს გავლილი აქვს:
- 2020 წელს, წვრილი ცხოველების ნევროლოგიის კურსები ექიმ ანდრეი ალბულის ლექტორობით;
- 2021 წელს, მტაცებელი ფრინველების რეაბილიტაციის კურსები ვარშავის ზოოპარკში;
- 2021 წელს, ქალაქ ვარშავაში ფრინველების ენდოსკოპიური ქირურგიის კურსები ექიმ აგნეშკა ცზუკოვსკას ლექტორობით;
- 2022 წელს, წვრილი ცხოველების ორთოპედიული ქირურგიის, ელიზაროვის აპარატით წინამხრისა და წვივის რეკონსტრუქციის მასტერკლასი დმიტრი ბერეჟნოის ლექტორობით.
თავის პროფესიაზე უსაზღვოდ შეყვარებული სანდრო ბაგათელია ერთდროულად მოღვაწეობს თბილისის ზოოპარკის მტაცებელი ფრინველების თავშესაფარსა და ვეტერინარულ კლინიკა „ვეტექსში“.
ის, ამავდროულად, კომპანიების, „კოლხურისა“ და „კოლხურივეტის“, წარმომადგენელია.
– ბატონო სანდრო, დღეს განსაკუთრებით მოდურია თუთიყუშების ყოლა, მშობლები ბავშვებს ხშირად წიწილებითაც ახარებენ. უქმნიან თუ არა ისინი ადამიანს ინფექციის გადადების საფრთხეს?
– ადამიანი სოციალური არსებაა, რაც იმას გულისხმობს, რომ ის მუდამ ეძებს ვინმეს, ვისთანაც კონტაქტი ექნება ემოციათა გასაზიარებლად. სანამ თანამედროვე სამყარომდე მოვიდოდით, ადამიანი აშინაურებდა და იჩვევდა ცხოველებს, რათა უფრო მარტივი გამხდარიყო საკვების მოპოვება. დღესდღეობით ცხოველს, რომელიც საკვების მოსაპოვებლად, ფაქტობრივად, აღარ გამოიყენება, შემდეგი დანიშნულება აქვს: ჰობი, სპორტი და ოჯახის წევრობა. ეს ჩამონათვალი ერთურთს არ გამორიცხავს, რადგან ადამიანს შეიძლება ცხოველი ჰყავდეს ოჯახში, იყენებდეს მას სპორტისთვისაც და ჰობისთვისაც, მაგალითად, ბაზიერობისთვის, რაც მტაცებელი ფრინველებით ნადირობას გულისხმობს. ასევე საკმაოდ პოპულარულია სხვადასხვა ფრინველის ყოლა კომპანიონ ცხოველად. ეს შეიძლება იყოს სხვადასხვა სახეობის თუთიყუში და ეგზოტიკური ფრინველები. მათ ძალიან კარგად შეუძლიათ ადამიანთან მეგობრობა.
– რომელი დაავადების წყარო შეიძლება გახდეს ფრინველი?
– იმის გამო, რომ ყველა ცოცხალი ორგანიზმი ავადდება სხვადასხვა დაავადებით, საჭიროა, ვიცოდეთ ყველაზე გავრცელებული დაავადებების შესახებ, რათა დავიცვათ, პირველ რიგში, საკუთარი თავი და შემდეგ ცხოველი.
ერთ-ერთი ყველაზე საშიში დაავადება, ზოონოზური ტიპისა, ანუ რომლითაც ავადდება ფრინველიც და ადამიანიც – არის მიკობაქტერიოზი (ტუბერკულოზი). ფრინველები ავადდებიან ყველა ტიპის მიკობაქტერიით; ერთ-ერთი მათგანი ადამიანში ტუბერკულოზის გამომწვევია. მსგავსი დაავადებების დიფერენცირება ფრინველებთან, გამოკვლევების გარეშე, რთულია.
მიკობაქტერიოზით დასნებოვნულ ფრინველს ვიზუალურად აღენიშნება ნესტოების დავსება, გართულებული სუნთქვა, სუნთქვის დროს კუდის ბუმბულების მოძრაობა (რაც იმას ნიშნავს, რომ ღრმა ჩასუნთქვებს აკეთებს), ფრენის დაქვეითება, თვალის მიდამოს შეშუპება და გამონადენი, სუნთქვის დროს უცნაური ხმები. მსგავსი სიმპტომატიკის გამოვლენისას ფრინველს უტარდება რადიოლოგიური კვლევა, ფილტვებისა და საჰაერო პარკის მდგომარეობის შესაფასებლად, Pჩღ (პისიარ) კვლევა ყველა ტიპის მიკობაქტერიაზე, ან ფლორის მიკრობიოლოგიური კულტივირება.
მიკობაქტერიოზით დასნებოვნებული ფრინველი უკურნებელია და საშიშია გარემოცვისთვის; საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით, ასეთი პაციენტი ექვემდებარება ევთანაზიას.
– როგორ ავირიდოთ ამა თუ იმ ინფექციის გადადება ფრინველებისგან? რა წესები დავიცვათ, რა გავითვალისწინოთ?
– ფრინველისგან ამა თუ იმ დაავადების გადადების ასარიდებლად აუცილებელია შემდეგი ფაქტორების გათვალისწინება: ფრინველი უნდა შევიძინოთ სანდო საშენიდან, სწორად მოვაწყოთ მისი კუთხე, რადგან ტენიან და ანტისანიტარიულ გარემოში იზრდება ფრინველის დასნებოვნების რისკი. ასევე აუცილებელია პატრონის ყურადღება ფრინველის მიმართ და პროფილაქტიკური ვიზიტები ვეტერინარულ კლინიკაში.
– რას გვეტყვით სალმონელოზზე, რამდენად ხშირია ის ფრინველთა შორის?
– სალმონელოზი – ბაქტერიული ინფექციური დაავადებაა, რომლითაც ავადდება ფრინველიც და ადამიანიც. რადგან ადამიანს ხშირი კონტაქტი აქვს როგორც კომპანიონ, ასევე ფერმის ფრინველებთან, საჭიროა ინფორმაციის ფლობა აღნიშნულ დაავადებაზე. სალმონელოზი ფრინველთა შორის საკმაოდ გავრცელებული დაავადებაა; მისი კლინიკური ნიშნები მრავალფეროვანია: დაწყებული ნაწლავის ფორმით, დამთავრებული დერმატოლოგიური პრობლემებით.
საყურადღებოა კომპანიონ ფრინველთა ზოგადი მდგომარეობა, იგულისხმება საბაზიერო და დეკორატიული ფრინველები, მტაცებელი ფრინველები, თუთიყუშები. თუ ვატყობთ, რომ ფრინველს აქვს დიარეა, ღებინება, კანის ნეკროზული კერები, აუცილებლად უნდა მივაკითხოთ ვეტერინარს. სალმონელას დიაგნოსტირება კლინიკაში ხდება განავლისა და ჩიჩახვის ღრუს ნაცხის მიკრობიოლოგიური კულტივირებით. კულტივირების შემდეგ ვეტერინარი ასკვნის, რამდენად აგრესიული ფორმაა და რომელი ანტიბიოტიკით არის შესაძლებელი მკურნალობა.
რაც შეეხება ფერმის ფრინველებს, რომლებიც საკვებად გამოიყენება, ვეტერინარებისა და კულინარების მკაცრი მოთხოვნაა, ფრინველის ხორცი და კვერცხი კარგად დამუშავდეს თერმულად, რადგან, თუ ფრინველი დასნებოვნებული იყო სალმონელათი, სათანადო თერმული დამუშავებით ის საკვებად უვნებელი ხდება.
– რა შემთხვევაში გადაედება ადამიანს ესა თუ ის პათოლოგია დასახელებული ფრინველებისგან?
– კომპანიონი ფრინველები, რომლებიც ჩვენს გარემოში ცხოვრობენ, გამოირჩევიან ცნობისმოყვარეობით. ისინი იქექებიან ყველგან, სადაც კი ნისკარტი მიუწვდებათ, ამიტომ მათი ჰელმინთებით დასნებოვნების შესაძლებლობაც დიდია, შესაბამისად, პარაზიტული დაავადებებიც საკმაოდ გავრცელებულია.
ფრინველი, ნორმალურ მდგომარეობაში, ნისკარტით ისწორებს ბუმბულებს, რა დროსაც პირის ღრუ ეხება სხეულს. თუ ფრინველს ჰყავს პარაზიტები, ამ დროს ისინი ხვდებიან მის ბუმბულებზე. ფრინველის მოფერებისას მეპატრონესაც მარტივად შეიძლება გადაედოს პარაზიტები. ჰელმინთოზის დროს ფრინველს აღენიშნება დიარეა, კახექსიურობა, მუცლის მიდამოს შებერილობა.
კომპანიონი ფრინველები ჰელმინთებზე პროფილაქტიკისთვის წელიწადში ორჯერ მუშავდებიან, პრეპარატს არჩევს ვეტერინარი ექიმი.
– როგორც სპეციალისტი, რას ურჩევთ შინაური თუ კომპანიონი ფრინველების მოყვარულებსა და პატრონებს?
– კომპანიონი, ფერმის ფრინველისა და მეპატრონის ავადმყოფობის რისკები რომ მინიმუმამდე დავიყვანოთ, აუცილებელია, ფრინველებს მოვუწყოთ სათანადო საცხოვრებელი პირობები, ფრინველები არ უნდა იყვნენ ანტისანიტარიულ და ნესტიან გარემოში, აუცილებელია, მათ გალიასთან ან ვოლიერთან მზის სხივებს ჰქონდეს კონტაქტი, წელიწადში, სულ მცირე, ორჯერ საჭიროა პროფილაქტიკური ვიზიტი ვეტერინარულ კლინიკაში, ჰელმინთებზე პროფილაქტიკური დამუშავება წელიწადში ორჯერ და დროული რეაგირება ნებისმიერ სიმპტომზე.