როგორ გვკლავს მშობლიური ქალაქი
დღეს ქალაქის მაცხოვრებლების უმეტესობა ქრონიკულ სტრესში ცხოვრობს და სხეულს ჯერ არ უსწავლია მასთან ეფექტურად გამკლავება.
მანქანები
ითვლება, რომ მძღოლების მთავარი პრობლემა საცობებია: ისინი იწვევენ მუდმივ გაღიზიანებას. თურმე, საცობებზე მეტად, მძღოლები სხვა მძღოლებზე ნერვიულობენ. ამერიკელმა ფსიქოლოგებმა გამოკითხეს სტუდენტები, რომლებიც ქალაქში სწავლობენ და მანქანით მოგზაურობენ, რა იწვევს მათ ყველაზე დიდ სტრესს მართვის დროს. მონაწილეთა თითქმის მეოთხედმა თქვა, რომ ისინი ყოველდღიურად გრძნობდნენ გაბრაზებას სხვა მძღოლების მიმართ - და მათ შეადარეს ამით გამოწვეული სტრესის დონე შფოთვასთან მნიშვნელოვანი გამოცდის წინ.
ოდნავ ნაკლები რაოდენობის მძღოლი იმედგაცრუებულია საცობებით, საგზაო სამუშაოებით და პარკინგის ადგილის ძიებით. ქალაქში მანქანით მოგზაურობა არა მხოლოდ საზიანოა, რადგან რეგულარულ სტრესს იწვევს, და ნაკლებად ჯანსაღი ცხოვრების წესის პროვოცირებას ახდენს. უპირველეს ყოვლისა, მანქანა ამცირებს ადამიანის მობილურობას, რაც იმას ნიშნავს, რომ ის ამძიმებს ყველა პრობლემას, რომელიც დაკავშირებულია უმოძრაო ცხოვრების წესთან. კონკრეტულად, ყოველი დამატებითი საათი მანქანის მართვაში ყოველდღიურად ზრდის სიმსუქნის რისკს 6%-ით.
ავტომობილის მართვა ასევე დაკავშირებულია არაჯანსაღი ცხოვრების წესის სხვა ელემენტებთან. ისინი, ვინც ხშირად იყენებენ მანქანას, უფრო ხშირად ეწევიან, ნაკლებად ვარჯიშობენ და ცუდად სძინავთ. დღეში ერთი საათი მგზავრობა საკმარისია სტრესის დონის ასამაღლებლად.
საზოგადოებრივი ტრანსპორტი
მაშინაც კი, თუ საკუთარი მანქანიდან ავტობუსში გადადიხართ, ეს არ გიხსნით უარყოფითი შედეგებისგან. ადამიანები, რომლებიც ბევრს მოგზაურობენ საზოგადოებრივი ტრანსპორტით, უჩივიან მძიმე სტრესს, ჯანმრთელობის პრობლემებს (მათ შორის ფსიქოსომატურ პრობლემებს) და სხვებთან შედარებით უფრო ხშირად აცდენენ სამუშაოს ავადმყოფობის გამო.
მეტროთი, მატარებლით, მიკროავტობუსებითა და ავტობუსებით მგზავრობისას ადამიანებს აღიზიანებთ ის ფაქტი, რომ მგზავრობის დროის გამოთვლა უჭირთ – ამის გამო აგვიანებენ სამსახურში და ნერვიულობენ. ასევე, დამატებით სტრესს იწვევს ტრანსპორტის დროს მყოფი ხალხის სიმრავლე, დაბნეულობა ან სიცივე და ხმაური.
გზა სამუშაოსკენ
არჩეული ტრანსპორტის არჩეული ტიპის მიუხედავად - კერძო თუ საჯარო - ქალაქში ადამიანს აზიანებს სამსახურში და უკან გრძელი მოგზაურობა. იაპონელმა მეცნიერებმა გააანალიზეს ოფისის თანამშრომლების გულისცემის ცვალებადობა, რომლებიც დიდ დროს ატარებენ გზაზე. გულისცემის ცვალებადობა (HRV) არის საზომი, რომელიც ზომავს სიმპათიკური და პარასიმპათიკური ნერვული სისტემების ფუნქციონირებას. თუ HRV გადაუხვევს ნორმას, ეს ნიშნავს, რომ ადამიანის ნერვული სისტემა ვერ უმკლავდება ყოველდღიურ სტრესს.
სიმპათიკური ნერვული სისტემა პასუხისმგებელია სხეულის მობილიზებაზე, ბრძოლის ან ფრენის პასუხზე, ხოლო პარასიმპათიკური ნერვული სისტემა უზრუნველყოფს დასვენებას და აღდგენას. იაპონელ მუშებში, რომლებიც მინიმუმ საათნახევარი გაატარეს ერთ გზაზე, სიმპათიკური ნერვული სისტემის აქტივობა გაიზარდა და პარასიმპათიკური ნერვული სისტემის აქტივობა შემცირდა.
ეს ნიშნავს, რომ ადამიანები, რომლებიც დიდ დროს ატარებენ გზაზე, მუდმივ დაძაბულობაში არიან და სრულად ვერ დუნდებიან.
ხანგრძლივი მოგზაურობა საზიანოა არა მხოლოდ იმიტომ, რომ ისინი იწვევს ზედმეტ სტრესს და ნერვული სისტემის გადატვირთვას. დრო, რომელსაც ადამიანი ატარებს გზაზე, უფრო სასარგებლო აქტივობებს „აშორებს“. მოგზაურობის ყოველი დამატებითი საათი 6%-ით ამცირებს თქვენს ჯანმრთელობაზე დახარჯულ დროს. ძილი და სპორტი ყველაზე მეტად ზარალდება: მოგზაურობისთვის საჭირო დროის დაახლოებით 30-35% ძილზე მოდის, 15-20% ფიზიკურ აქტივობაზე. ანუ ორსაათიანი მგზავრობა სამსახურში და სახლში ნიშნავს მინუს 40 წუთს საწოლში და ნახევარსაათიან ვარჯიშს.
ხმაური
ქალაქის მაცხოვრებლები მუდმივად აწყდებიან სხვადასხვა სახის ხმაურს - ქუჩებში, ტრანსპორტში, ხალხმრავალ სავაჭრო და ბიზნეს ცენტრებში, ღია ოფისებსა და რესტორნებში.
აშშ-ის შრომის უსაფრთხოებისა და ჯანმრთელობის ეროვნული ინსტიტუტის კვლევის თანახმად, თუ ადამიანი ყოველდღიურად რვა საათის განმავლობაში განიცდის 85 დეციბელ (დბ) ხმაურს, ეს უარყოფითად აისახება მის კეთილდღეობაზე. აშშ-ს გარემოს დაცვის სააგენტო არ გვირჩევს დარჩენას ისეთ ადგილებში, სადაც ხმაურის დონე 80 დბ-ზე მეტია დღეში 2,5 საათზე მეტი ხნის განმავლობაში.
ჰაერის დაბინძურება
რა თქმა უნდა, ქალაქის მაცხოვრებლებისთვის ერთ-ერთი მთავარი რისკფაქტორია ჰაერი, რომელსაც ისინი სუნთქავენ. დაბინძურებული ჰაერის სუნთქვა მოწევას ჰგავს. მაგალითად, პეკინში ცუდ (გამონაბოლქვის თვალსაზრისით) დღეს, ჰაერის სუნთქვა ტოლფასია კოლოფ სიგარეტზე მეტის მოწევას. საშუალოდ, ჩინეთის ჰაერი შეესაბამება 2,5 სიგარეტს დღეში, ჰაერი ევროკავშირში - 1,5 სიგარეტს დღეში, აშშ-ში - სამ სიგარეტს კვირაში.
2012 წელს მსოფლიოში 3,7 მილიონი ადამიანი დაიღუპა ჰაერის დაბინძურების გამო. ჰაერის დაბინძურება ზრდის ქალაქის მაცხოვრებლების სიკვდილის რისკს ფილტვის კიბოთი და ფილტვების ქრონიკული ობსტრუქციული დაავადებით.
მეცნიერები თვლიან, რომ მთავარი შედეგი იმისა, რომ ადამიანი რეგულარულად სუნთქავს დაბინძურებულ ჰაერს, არის ათეროსკლეროზი. კერძოდ, ეს იწვევს გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების განვითარებას, ინფარქტისა და ინსულტის განვითარებას. აზიაში, განსაკუთრებით ჩინეთში, ბევრმა ადამიანმა უკვე დაიწყო სპეციალური ნიღბების ტარება, რომელიც ხელს უწყობს ჰაერის გაფილტვრას და დაბინძურებისგან დაცვას.
არქიტექტურა
ქალაქის არქიტექტურული გარეგნობა გავლენას ახდენს სტრესის დონეზე. მრავალი კვლევა აჩვენებს, რომ მოსაწყენი, შენობები უარყოფითად აისახება ჩვენს ცხოვრებაზე. კერძოდ, იზრდება სტრესის ჰორმონის კორტიზოლის დონე, რომლის დაგროვება გავლენას ახდენს იმავე გულ-სისხლძარღვთა სისტემის მდგომარეობაზე. ასევე დადასტურდა, რომ ქალაქური გარემოსგან მიღებული შთაბეჭდილება თავის ტვინში ბიოქიმიურ პროცესებზე მოქმედებს.