კორონარული არტერიების დაავადება - როგორია პრევენცია
კორონარული არტერიების დაავადებები მათ კედლებში ქოლესტეროლისა და სხვა ცხიმოვანი ნივთიერებების თანდათან დაგროვების (ათერომა, ანუ ათეროსკლეროზული ფოლაქი) შედეგია. ამ პროცესს ათეროსკლეროზი ეწოდება. ის, კორონარული არტერიების გარდა, სხვა არტერიებსაც აზიანებს. მიზეზი შეიძლება იყოს თრომბი, რომელიც გულის საკნებიდან სისხლის ნაკადით გადაადგილდება კორონარულ არტერიაში, იშვიათად კი დაავადება შეიძლება გამოიწვიოს თანდაყოლილმა დეფექტებმაც.
კორონარული არტერიების დაავადების რისკფაქტორებია:
- ხანდაზმულობის ასაკი;
- ახალგაზრდა ასაკში კორონარული არტერიების დაავადების ოჯახური
სხვა რისკფაქტორები, რომელთაც მოდიფიცირება ან მკურნალობა შესაძლებელია. ესენია:
- სისხლში დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინების მაღალი დონე;
- მაღალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინების დაბალი დონე სისხლში;
- შაქრიანი დიაბეტი;
- თამბაქოს მოხმარება;
- მაღალი სისხლის წნევა;
- სიმსუქნე;
- დაბალი ფიზიკური აქტივობა;
- კვებითი ფაქტორები
თამბაქოს მოხმარება ორჯერ და მეტად ზრდის კორონარული არტერიების დაავადების და გულის ინფარქტის განვითარების რისკს.
კვებითი რისკფაქტორებია რაციონში ბოჭკოს, C და E ვიტამინების, ფიტოქიმიური ნაერთების (შეიცავს ხილი და ბოსტნეული, ხელს უწყობს ჯანმრთელობის შენარჩუნებას) დაბალი შემცველობა. ზოგ შემთხვევაში რისკს ზრდის თევზის ქონით (ომეგა-3 უჯერი ცხიმოვანი მჟავები) ღარიბი დიეტა.
რისკფაქტორების მოდიფიკაციით შესაძლებელია კორონარული არტერიების დაავადების პრევენცია.
თამბაქოს მოხმარებისგან თავის შეკავება - თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტა ყველაზე მნიშვნელოვანია. ის პირები, რომლებიც უარს ამბობენ ამ მავნე ჩვევაზე, თამბაქოს მომხმარებლებთან შედარებით, ანახევრებენ კორონარული არტერიების დაავადების განვითარების რისკს.
დიეტა - ჯანმრთელობის შესანარჩუნებლად რეკომენდებულია ცხიმების რაოდენობის შემცირება დღიური კალორაჟის 25-35%-მდე, თუმცა ზოგი ექსპერტის მოსაზრებით კორონარული არტერიების დაავადების რისკის შესამცირებლად ცხიმები კიდევ უფრო მეტად, დღიური კალორაჟის 10%-მდე უნდა შემცირდეს. საკვები ცხიმების დაბალი შემცველობა ხელს უწყობს კორონარული არტერიების დაავადების სხვა სარისკო ფაქტორის – დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინის – ქოლესტეროლის დონის დაქვეითებას. მიღებული ცხიმების რაოდენობის გარდა, არანაკლებ მნიშვნელოვანია ცხიმის სახეობა. რეკომენდებულია ცხიმიანი თევზის, როგორიცაა ორაგული, მიღება, რომელიც დიდი რაოდენობით ომეგა-3 ცხიმების (კარგი ცხიმები) შემცველია და გაუჯერებელი ცხიმების მიღებისთვის თავის არიდება.
ყოველდღიურად ხილისა და ბოსტნეულის მიღება ამცირებს კორონარული არტერიების დაავადების რისკს. განსაკუთრებული დადებითი ეფექტი აქვს ფიტოქიმიური ნივთიერებების ერთ ჯგუფს, რომლებსაც ფლავონიდები ეწოდება (შეიცავს შავი და წითელი ყურძენი, წითელი ღვინო, შავი ჩაის ფოთლები).
მარტივი ნახშირწყლების შეზღუდვა (როგორიცაა რაფინირებული თეთრი ფქვილი, თეთრი ბრინჯი, დამუშავებული საკვები) და დაუმუშავებელი მარცვლეულის მიღება ამცირებს კორონარული არტერიების დაავადების რისკს – სიმსუქნისა და დიაბეტის განვითარების ალბათობის შემცირებით, რომლებიც, თავის მხრივ, კორონარული არტერიების დაავადების მნიშვნელოვანი რისკფაქტორებია.
საკმარისი ფიზიკური აქტივობა: ფიზიკურად აქტიურ პირებს კორონარული არტერიების დაავადების და სისხლის მაღალი წნევის განვითარების დაბალი რისკი აქვთ.