რა სარგებლობა მოაქვს ფიტონციდებს
ის მხოლოდ უსიამოვნო სუნს კი არ აქრობს, არამედ ოთახში არსებულ მიკრობებსაც სპობს. ეს მეთოდი უძველესი დროიდან გამოიყენება, თუმცა მისი მოქმედების მექანიზმი მხოლოდ XX საუკუნეში, ფიტონციდების აღმოჩენისას გაიშიფრა. დღეს ფიტონციდების გამოსაკვლევად და შესასწავლად ცალკე სამეცნიერო მიმართულებაც კია ჩამოყალიბებული. ბოტანიკოსები, ქიმიკოსები, მიკრობიოლოგები და მედიკოსები ამ ნივთიერებებს ინტენსიურად შეისწავლიან. ცნობილია, რომ ზოგიერთ მცენარეს ანტიმიკრობული მოქმედება აქვს. ამ თვისებას მათ მფრინავი ნივთიერებების - ფიტონციდების - შემცველობა აძლევს. ფიტონციდებს მცენარის ყველა ნაწილი გამოყოფს: ყვავილი, ფოთოლი, ფესვი... ამ ნივთიერებათა წყალობით მცენარეები ფაქტობრივად თვითონვე იცავენ საკუთარ ჯანმრთელობას, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, საკუთარ სტერილიზაციას თავიანთივე ცხოველმყოფელობის პროდუქტებით ახდენენ. ფიტონციდები მათი იმუნიტეტია.
რა სარგებლობა მოაქვთ ადამიანისთვის ფიტონციდებს?
ფიტონციდები ამაღლებენ ორგანიზმის იმუნიტეტს, რაც ასე მნიშვნელოვანია ინფექციურ დაავადებებთან საბრძოლველად. მათი ერთ-ერთი თავისებურება მოქმედების სპეციფიკურობაა: ამ "ბუნებრივ ანტიბიოტიკებს" მიკროსკოპული დოზითაც კი შეუძლიათ განსაზღვრულ მიკროორგანიზმთა ზრდისა და გამრავლების შეჩერება. ამავე დროს, სხვა მიკროორგანიზმთა ზრდა-განვითარების სტიმულირების უნარიც შესწევთ. ამ თვისებათა წყალობით ფიტონციდები დიდ როლს ასრულებენ ჰაერის, წყლისა და ნიადაგის მიკროფლორის შემადგენლობის რეგულაციაში.
განასხვავებენ ფიტონციდების მფრინავ და არამფრინავ ფრაქციებს. პირველი მცენარის მიწისზედა ნაწილებიდან ატმოსფეროში გამოიყოფა, მიწისქვეშა ნაწილებიდან - ნიადაგში, ხოლო წყალმცენარეებიდან - წყალში. არამფრინავი ფრაქციები მცენარეების ქსოვილთა შიდა წვენში შედის. ციტოპლაზმასა და უჯრედშორის სითხეში არსებული ფიტონციდები წყალშია გახსნილი, ადვილად გამოიყოფა ჰაერში და, ფაქტობრივად, მფრინავ ფრაქციას წარმოადგენს. ამაში ადვილად დარწმუნდებით ხახვის, ნივრის, მდოგვის, პირშუშხას, ლიმონის, მანდარინის, შოთხვისა და სხვა მცენარეთა მაგალითზე.
ფიტონციდები და ჰაერი
ფიტონციდები შესანიშნავად წმენდენ ჰაერს. მათი მფრინავი ფრაქციები ჰაერის ფიზიკურ-ქიმიური შემადგენლობის ბრწყინვალე რეგულატორები გახლავთ. კერძოდ, ისინი ზრდიან უარყოფითი იონების შემცველობას, რომლებიც კეთილისმყოფელ გავლენას ახდენენ ადამიანის ორგანიზმზე და ამცირებენ მავნე დადებითი იონების რაოდენობას (მაგალითად, ტყის ჰაერში უარყოფით იონთა შემცველობა 7-10-ჯერ უფრო მაღალია, ვიდრე ქალაქის ჰაერში). გარდა ამისა, ფიტონციდები ზრდიან ჟანგბადის ბიოლოგიურ აქტივობას, ხელს უწყობენ მტვრის ნაწილაკების დალექვას, ამცირებენ ჰაერის დაბინძურების ელექტრულ მაჩვენებელს და უვნებელყოფენ მასში არსებულ მიკროორგანიზმებს. ამ გზით ფიტონციდები დიდ როლს ასრულებენ დაავადებათა პროფილაქტიკაში.
ზოგიერთი მცენარის ფიტონციდები "აფრთხობენ" მწერებსა და მღრღნელებს, რომლებსაც დაავადებათა გამომწვევები გადააქვთ. თანამედროვე მეცნიერებამ ზუსტად განსაზღვრა ჰაერის შემადგენლობა. დღეს უკვე საყოველთაოდ არის ცნობილი, რომ ჰაერის ღირებულება მხოლოდ ჟანგბადის, ნახშირორჟანგის, აზოტისა და სხვა აირების პროცენტული შემცველობითა და თანაფარდობით არ განისაზღვრება. სუფთა, ჯანსაღ ჰაერში მნიშვნელოვანი ოდენობით შედის უარყოფითი იონები, ფიტონციდები და სხვა ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებები. სწორედ მათ შემცველობაზეა დამოკიდებული ადამიანის თვითშეგრძნება, განწყობა, შრომისუნარიანობა და, ზოგადად, ჯანმრთელობა.
მაგალითად, თუ ოთახში ნემსიწვერა გაქვთ, ძალიან კარგია - ამ მცენარის მიერ გამოფრქვეული ფიტონციდები ჰაერის დეზინფექციასა და დეზოდორირებას ახდენენ, რაც, თავის მხრივ, აუმჯობესებს ნივთიერებათა ცვლის პროცესს და ამცირებს სასუნთქი სისტემის დაავადებათა აღმოცენების რისკს; ბეგონიას ფიტონციდები ოთახში 43%-ით ამცირებენ მიკრობების რაოდენობას, ხოლო ქრიზანთემასი - 66%-ით. იმ შენობაში, სადაც აწყვია ციტრუსები, ხარობს როზმარინი, მირტი, ჰაერი გაცილებით სუფთაა. სადღეისოდ უკვე მეცნიერულად არის დასაბუთებული, რომ ფიტონციდების მფრინავი ფრაქციები ფილტვებიდან საკმაოდ კარგად აითვისება და ორგანიზმს, ვიტამინებისა და ჰორმონების მსგავსად, აუცილებელ ნივთიერებებს აწვდის.
გარდა ამისა, ფიტონციდებს ორგანიზმი ბიოლოგიური კომპლექსების შენებისთვისაც იყენებს. ჯერ კიდევ უძველეს იოგებს სწამდათ, რომ ჰაერში არსებობდა ადამიანის ორგანიზმისთვის მეტად მნიშვნელოვანი კომპონენტები, რომლებსაც ისინი "ენერგიებს" (პრანას) უწოდებდნენ. თანამედროვე მეცნიერებამ დაადასტურა, რომ ერთ-ერთი ასეთი პრანა ფიტონციდებია.