ქალის ორგანიზმის თავისებურებანი
კანი და მისი დანამატები
ქალის კანი უფრო თხელია, მიუხედავად იმისა, რომ კანქვეშა ცხიმოვანი შრე ქალებს გაცილებით დიდი აქვთ. კანის სისქის მიხედვით სხვაობა მთელი სიცოცხლე გრძელდება - 5-დან 90 წლამდე. 50 წლამდე ქალის კანი პრაქტიკულად უცვლელია, მისი გათხელება 50 წლიდან იწყება, მამაკაცებში კი კანის სისქის ტალღოვანი შემცირების ტენდენცია უკვე 12 წლიდან იჩენს თავს. ქალის კანი გაცილებით ნაკლებ კოლაგენს შეიცავს, რაც მას უფრო ნაზსა და ელასტიკურს ხდის. ქალს კანი შედარებით ბაცი აქვს, ვიდრე მამაკაცს. განსხვავებულია სხეულზე მისი განლაგების კანონზომიერებაც. საოფლე ჯირკვალთა რაოდენობა ქალსა და მამაკაცს ერთნაირი აქვთ, თუმცა განსხვავებულია მათი აქტივობა - 20-დან 69 წლამდე საოფლე სეკრეცია გაცილებით მაღალია მამაკაცებში.
კუნთოვანი ქსოვილი
ქალებში კუნთოვანი ქსოვილი სხეულის მასის 32-35%-ს შეადგენს, მამაკაცებში - 40-44%-ს. ეს განსხვავება ძირითადად ზედა კიდურების ხარჯზე იქმნება. ქვედა კიდურების კუნთები ქალებსა და მამაკაცებს თითქმის ერთნაირად აქვთ განვითარებული. სუსტი სქესის წარმომადგენლებში კუნთოვანი ქსოვილის მცირე მასა ორგანიზმში წყლის დიდი შემცველობითაც აიხსნება.
ცხიმოვანი ქსოვილი
ამით ქალები ნამდვილად ჯობნიან მამაკაცებს - ცხიმი მათი სხეულის 23%-ს შეადგენს. მამაკაცებში ეს მაჩვენებელი 18%-ია. ქალის ცხიმოვანი ქსოვილის 10-12% მკერდზე, თეძოებსა და მენჯის ზედაპირზეა განლაგებული. ცხიმი რეპროდუქციული ორგანოების და ორსულობისას ჩანასახის დასაცავად ბუნების მიერ შექმნილი სპეციფიკური იარაღია.
ძვლოვანი კორსეტი
ჩონჩხის ძვლები ქალებს შედარებით ნაკლებად აქვთ განვითარებული. მათი ძვლები მოკლე, ნაზი და თხელია, აქვს უფრო გლუვი და სრიალა ზედაპირი. სიმძიმის ცენტრი, რომელსაც უდიდესი მნიშვნელობა აქვს სხეულის სივრცეში გადაადგილებისთვის, ქალებს უფრო ქვევით აქვთ, ვიდრე მამაკაცებს, ამიტომ ქალებს უკეთ გამოსდით ისეთი ფიზიკური სავარჯიშოები, რომლებიც ქვედა კიდურებზე დაყდნობით სრულდება, ხოლო მამაკაცები უფრო მარჯვენი არიან ისეთი სავარჯიშოების შესრულებაში, რომლებიც ზედა კიდურებზე დაყრდნობას ითხოვს.
გულ-სისხლძარღვთა სისტემა
განსხვავებანი არსებობს შინაგან ორგანოთა აგებულებაშიც. ქალის გულის მოცულობა 25%-ით ნაკლებია, შესაბამისად, განსხვავებულია სისტოლური წნევის მაჩვენებელი (10-15 ხაზით ნაკლებია) და სისხლის მიმოქცევის წუთმოცულობა (ნაკლებია 0,3-0,5 ლ/წთ-ით), ამიტომ ფიზიკური დატვირთვისას გული სისხლძარღვებში გაცილებით ნაკლებ სისხლს გადაისვრის, ამის დასაბალანსებლად კი იზრდება წუთში გულის შეკუმშვების რიცხვი, ამიტომ ქალებს მაჯისცემა შედარებით სწრაფი აქვთ.
სასუნთქი სისტემა
სასუნთქი სისტემის ანალიზით ირკვევა, რომ მოსვენებისას ქალის სუნთქვის სიხშირე მეტია (20-24 წუთში), სუნთქვის სიღრმე ნაკლებია (100-150 მლ-ით), ხოლო ფილტვების ვენტილაცია - მაქსიმალური (3-5 ლ). ქალის ფილტვების სასიცოცხლო ტევადობა 1000-1500 მლ-ით ნაკლებია, ქალები ძირითადად მკერდისმიერად სუნთქავენ, მამაკაცები - მუცლისმიერად. განსხვავებათა კვალდაკვალ, ფიზიკური დატვირთვისას ქალის მაჯისცემა უფრო მეტად ხშირდება და ნაკლებად იმატებას არტერიული წნევა. დატვირთვის შემდგომ ძალების აღსადგენადაც მათ გაცილებით მეტი დრო სჭირდებათ.
ნერვული სისტემა
დადგენილია, რომ სწრაფი რეაქციებით მამაკაცები სჯობიან ქალებს, სამაგიეროდ ქალები მეტად წინდახედულნი და მოხერხებულნი არიან. ისინი გამოსავალს გაცილებით ნაკლები ენერგიის ფასად პოულობენ. მაღალია მათი აზროვნების კოეფიციენტი დაძაბულ, ექსტრემალურ სიტუაციებში. გაღიზიანებადობა და ტკივილის შეგრძნების ზღურბლი ქალებს გაცილებით მაღალი აქვთ. უმაღლეს ნერვულ მოქმედებებზე საუბრისას უნდა აღვნიშნოთ ისიც, რომ ქალები გაცილებით ემოციურნი, ფეთქებადნი და მგრძნობიარენი არიან. განსხვავდებიან რიტმის განსაკუთრებული შეგრძნებითა და მოძრაობათა გრაციოზულობით. გასაკვირი არ არის, მხატვრული ტანვარჯიში, სინქრონული ცურვა და რიტმული ტანვარჯიში დღემდე ქალთა სპორტად რომ მიიჩნევა.
ამტანობა
ქალები მამაკაცებს ფიზიკური ძალით ნამდვილად ჩამოუვარდებიან, თუმცა მათზე გაცილებით გამძლენი და ამტანნი არიან. უკეთ შეუძლიათ მოდუნება და, შესაბამისად, კონცენტრირება, მობილიზება. მათ გაცილებით ხანგრძლივი დატვირთვების ატანაც უფრო უადვილდებათ. ამის მაგალითად საკმარისია მშობიარობის დატვირთვა ვახსენოთ. დადგენილია, რომ ენერგია, რომელსაც ხარჯავს ქალი მშობიარობისას, 10 000 ჯოულს შეადგენს. ასეთი ფენომენალური დატვირთვის ატანა არც ერთ, თუნდაც სუპერმძიმე წონის ძალოსანს არ შეუძლია.
ქალის ცხოვრების პერიოდები
ქალის ცხოვრებაში გარკვეული ასაკობრივი ანატომიურ-ფუნქციური თავისებურების მქონე 4 პერიოდი განირჩევა:
1. ბავშვობა. იწყება დაბადებიდან და გრძელდება 7-8 წლამდე. მას ნეიტრალურ ან მოსვენების პერიოდს უწოდებენ, თუმცა რეპროდუქციულ სისტემაში გარკვეული ცვლილებები ამ დროსაც კი მიმდინარეობს;
2. სქესობრივი მომწიფება. ის დაახლოებით 10 წელი გრძელდება. მოიცავს 8-17 წელს. ეს პერიოდი, თავის მხრივ, ორად იყოფა - პრეპუბერტატულ (7-9) და პუბერტატულ (14-17) მონაკვეთებად. პრეპუბერტატული პერიოდი მთავრდება პირველი მენსტრუაციით (მენარქე); პუბერტატულ პერიოდში მენსტუალური ციკლი ოვულაციურ ხასიათს იღებს. ამ დროს გოგონას სიმაღლეში ზრდა ნელდება და საბოლოოდ ფორმირდება ქალურად მისი მენჯი.
3. სქესობრივი სიმწიფის პერიოდი. ეს არის რეპროდუქციული ხანა, რომელიც დაახლოებით 30-35 წელი გრძელდება. ის ქალის მეტად აქტიური პერიოდია.
4. კლიმაქსური პერიოდი. იყოფა პრემენოპაუზად - 45 წლიდან მენოპაუზის დაწყებამდე, მენოპაუზად (მენსტრუალური ციკლის შეწყვეტა, უმეტესად - 50 წლის ასაკში) და პოსტმენოპაუზად (იწყება მენოპაუზის შემდეგ და გრძელდება სიკვდილამდე).
მენსტრუალური ციკლი
ყველა ჯანმრთელ, არაორსულ ქალს სასქესო გზებიდან მცირე და ხანმოკლე სისხლდენა ახასიათებს, რომელიც მენსტრუაციის სახელით არის ცნობილი. სწორედ მენსტრუალური ციკლი ასახავს, თუ როგორ მუშაობს რეპროდუქციული სისტემა და საკუთრივ საკვერცხეები. ციკლის ხანგრძლივობა განისაზღვრება მენსტრუაციის პირველი დღიდან მომდევნო სისხლდენის დაწყებამდე და საშუალოდ 21-36 დღეს შეადგენს, ყველაზე ხშირად კი ციკლის ხანგრძლივობა 28 დღეა. თვით მენსტრუაცია 3-6 დღემდე გრძელდება. მენსტრუალური ციკლის დროს ცვლილებები ერთნაირად მიმდინარეობს როგორც საკვერცხეში, ისე საშვილოსნოში, ამიტომ მასში განირჩევა ცალკე საკვერცხისა და ცალკე საშვილოსნოს ციკლი, რომელიც ამ ორ განსხვავებულ ორგანოში მიმდინარე ფიზიოლოგიურ ცვლილებებს მოიცავს. საკვერცხის ციკლი დაკავშირებულია საკვერცხეში კვერხუჯრედის მომწიფებასთან. მეორე ციკლს საშვილოსნოსას იმიტომ უწოდებენ, რომ ამ დროს სასქესო ჰორმონთა გავლენით ცვლილებებს უშუალოდ საშვილოსნო განიცდის.
სასქესო ჰორმონები
ყველაფერი ქალური ქალის სასქესო ჰორმონებს უკავშირდება. ეს ჰორმონები ესტროგენები და პროგესტერონია. ესტროგენი ყველაზე ქალური ჰორმონია. რაკი ორგანიზმში მისი რამდენიმე სახეობა არსებობს, მას ხშირად მრავლობით რიცხვშიც იხსენიებენ. საკვერცხეში ესტროგენების გამომუშავება იწყება სქესობრივი მომწიფების შემდეგ და კლიმაქსურ პერიოდამდე გრძელდება. ერთ-ერთი პირველი ნიშანი იმისა, რომ ორგანიზმში ესტროგენების გამომუშავება დაიწყო, მეორეული სასქესო ნიშნების წარმოქმნაა - ისინი გოგონებს ჰორმონების გავლენით უვითარდებათ. ზრდასრული ქალის ორგანიზმში ესტროგენებს რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფუნქცია აკისრიათ:
- პასუხს აგებენ მენსტრუაციული ციკლის ნორმალურ მიმდინარეობაზე;
- ხელს უწყობენ სასქესო ორგანოების, განსაკუთრებით კი საშვილოსნოს ზრდასა და განვითარებას, გავლენას ახდენენ ნივთიერებათა ცვლაზე;
- ესტროგენების გავლენა სხეულის სხვა ნაწილებზეც ვრცელდება: ისინი სისხლძარღვთა კედლებს ქოლესტერინული ფოლაქების წარმოქმნისა და ათეროსკლეროზისგან იცავენ;
- არეგულირებენ წყალმარილოვან ცვლას;
- ზრდიან კანის სიმკვრივეს და ხელს უწყობენ მის დატენიანებას, ასტიმულირებენ კანის ცხიმისა და საოფლე ჯირკვლების მუშაობას;
- ხელს უწყობენ ძვლის სიმყარეს, მათში კალციუმის და ფოსფორის საჭირო შემცველობის შენარჩუნებას და ძვლოვანი ქსოვილის რეგენერაციას, ამიტომაც არის, კლიმაქსურ პერიოდში სასქესო ჰორმონების დეფიციტი ხშირად მოტეხილობებისა და ოსტეოპოროზის მიზეზად რომ იქცევა.
ესტროგენების შემცველობა სისხლში მეტად ცვალებადია და მენსტრუალური ციკლის ფაზაზეა დამოკიდებული. პროგესტერონის გამომუშავება მას შემდეგ იწყება, რაც კვერცხუჯრედი ფოლიკულიდან გამოვა და ყვითელი სხეული განვითარდება. თუ ეს არ მოხდა, არც პროგესტერონი წარმოიქმნება. პროგესტერონის ფუნქციები ასეთია:
- ხელს უწყობს ორსულობის ნორმალურ წარმართვას, მონაწილეობს საშვილოსნოს ენდომეტრიუმის ციკლურ ცვლილებებში, განაყოფიერებულ კვერცხუჯრედს საშვილოსნოში იმპლანტაციისთვის ამზადებს და ჩანერგვაში ეხმარება;
- ესტროგენებთან ერთად დიდ როლს ასრულებს ორსულობისას სარძევე ჯირკვლების მომზადებასა და მშობიარობის შემდეგ ძუძუთი კვების ფუნქციის განხორციელებაში;
- ცნობილია მისი გავლენა სხვა სისტემებზეც: ის ნაწილობრივ ამცირებს შიმშილისა და წყურვილის გრძნობას, მოქმედებს სუსტი სქესის ემოციურ მდგომარეობაზე, ამუხრუჭებს მათ აქტიურ ქმედებებს;
- მისივე დახმარებით რეგულირდება (უმეტესად - რამდენიმე გრადუსით იმატებს) სხეულის ტემპერატურა.
დაავადებებისადმი მიდრეკილება
ქალებში ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული პრობლემები უმთავრესად ჭარბ წონას, საყრდენ-მამოძრავებელ აპარატს, გულ-სისხლძარღვთა პათოლოგიებსა და გინეკოლოგიურ დაავადებებს უკავშირდება. მათ გაცილებით ხშირად ემართებათ ვირუსული და რესპირატორული ინფექციები, ცხვირის დანამატი წიაღების ანთება.