საპნის ბუშტი
ყველა რატომელას დედას როდი შესწევს უნარი, ბავშვის სამეცნიერო-საბუნებისმეტყველო კითხვებს მარტივად და გასაგებად უპასუხოს. ფიზიკოსის ან ქიმიკოსის განათლება არ დაგჭირდებათ, მაგრამ ურიგო არ იქნება, პერიოდულად გაიხენოთ ანბანური ჭეშმარიტებანი, რომელთაც ჯერ კიდევ სასკოლო ასაკში გავეცანით.
რა არის საპნის ბუშტი?
თანამედროვე ენციკლოპედიური ლექსიკონების თანახმად, საპნის ბუშტი ის ბუშტუკია, რომელიც შეიძლება საპნის ქაფისგან ჩალის ღეროთი გავბეროთ. საპნის ბუშტის კედლებს ქმნის საპნის ქაფის ორ შრეს შორის მოთავსებული წყალი. ამ შრეების ურთიერთქმედება განაპირობებს იმას, რომ თუ ჭიქაში ჩასხმულ წყალს ერთი თავისუფალი ზედაპირი აქვს და მასზე საპნის მოლეკულების ერთი შრე წარმოიქმნება, საპნის ბუშტში თავისუფალ აპკს ორი ზედაპირი აქვს. სწორედ ეს აპკია საპნის ბუშტის "საშენი მასალა". ყოველგვარ სითხეს განსაზღვრული ზედაპირული დაჭიმულობა აქვს. საპონი ამცირებს წყლის ზედაპირულ დაჭიმულობას, რის წყალობითაც ორმხრივ საპნით გარშემორტყმული წყლის შრე სფერულ ფორმას იღებს და გარკვეული ხნის განმავლობაში ჰაერში ფარფატებს.
რატომ იღებს წყალში გახსნილი საპონი სფეროს ფორმას?
ზედაპირული დაჭიმულობის ძალა არის ის ფაქტორი, რომელიც განაპირობებს წყალში გახსნილი საპნის სფეროდ ქცევას, რადგან ამ ძალის ზემოქმედებით სითხის ფართობი მცირდება, სფეროს კი პატარა ზედაპირის ფართობი აქვს.
რატომ აქვს საპნის ბუშტს უცნაური ელფერი?
საპნის ბუშტზე დაცემული სინათლის სხივის ნაწილი მისი გარე ზედაპირიდან აირეკლება, ნაწილი კი შიგნითა ზედაპირამდე აღწევს. სწორედ ამიტომ მიიღება ნაირ-ნაირი ელფერი. გარდა ამისა, საპნის ბუშტის მოცულობა თანდათან მცირდება და ამის წყალობით ფერებიც იცვლება. აპკის უფრო სქელი ფენა თეთრი სინათლიდან წითელ კომპონენტს შთანთქავს, რის შედეგადაც ნარინჯისფერ-ლურჯ-მწვანე შეფერილობას იღებს, თხელი ფენა კი ჯერ ყვითელს შთანთქავს, მერე - მწვანესა და ლურჯს, რის გამოც ვიღებთ ჯერ ლურჯ, შემდეგ მეწამულ და ოქროსფერ შეფერილობას. როცა ბავშვი ბუშტების გაბერვას ისწავლის, შეგვიძლია, მხიარული თამაშებიც მოვიგონოთ. მაგალითად, შეჯიბრება საპნის ბუშტების გაბერვაში - შეიძლება, შევადაროთ ბუშტების რაოდენობა, ზომა, ფრენის მანძილი. თამაშის დასასრულს არ დაგავიწყდეთ პატარას შექება. პატარას შეიძლება მოვუყვეთ, რომ საპნის ბუშტებში საყვარელი ზღაპრის პერსონაჟები იმალებიან და მათ გასათავისუფლებლად ბუშტის გახეთქვა შევთავაზოთ. ბუშტი შეიძლება დავიჭიროთ არა მარტო ხელით, არამედ ფეხით, თავით, მუცლით... ეს ხელს უწყობს კოორდინაციის განვითარებას და მშვენიერი ფიზიკური ვარჯიშიც არის. საპნის ქაფმა ბავშვს თვალები რომ არ აუწვას, შეგიძლიათ, აკვალანგისტის ნიღაბი ან საცურაო სათვალე გაუკეთოთ და ამაზეც ბევრი იცინოთ. გაბერეთ ბუშტი ბუშტში: ჯერ დიდი ბუშტი გაბერეთ, შემდეგ მასში ნელა გაუყარეთ კოქტეილის ჩხირი და ფრთხილად ჩაბერეთ. თუ გინდათ, ბუშტი ხელში აიღოთ, ხელი წინასწარ დაისველეთ საპნიანი სითხით. მაშინ ბუშტი აღარ გასკდება.
როგორ გავაკეთოთ საპნის ბუშტი?
- გამოიყენეთ საშუალებები, რომლებიც ამცირებენ ზედაპირულ დაჭიმულობას, მაგალითად, თხევადი საპონი ან საბავშვო შამპუნი.
- გამოიყენეთ საშუალებები, რომლებიც ამკვრივებენ წყალს: გლიცერინი, შაქარი (უმჯობესია, თბილ წყალში გახსნილი, ოღონდ ზომიერად, წყალი ზედმეტად წებოვანი რომ არ გახდეს).
- წყალი ჯობს გამოხდილი იყოს. ონკანის წყალი შეიცავს კალციუმის იონებს, რომლებიც საპონს ბოჭავს. გამოხდილი წყალი არ შეიცავს მინერალურ მარილებს, ორგანულ ნივთიერებებს, ამიაკს, ნახშირორჟანგს და სხვა მინერალებს.
- თუ მომზადებულ ხსნარს ცოტა ხნით თავახდილს დავტოვებთ, მისი სიმკვრივე მოიმატებს, თუმცა ზედმეტად თუ გამკვრივდა, ბუშტი აღარ გაიბერება.
- მიღებულ ნარევს ზედაპირიდან ბუშტუკები და ქაფი ფრთხილად უნდა მოვაცილოთ ან დავიცადოთ მათ გაქრობამდე.
დასასრულ, უნდა ვაღიაროთ, რომ ზუსტი რეცეპტი არ არსებობს. ჯობს იმუშაოთ ცდისა და შეცდომის მეთოდით.