ლალი ჩხიკვაძე

– ქალბატონო ნაუ, რამდენად საზიანოა ბავშვისთვის გაჯეტების გამოყენება?

– თანამედროვე ეპოქაში, როდესაც ტექნოლოგიის განვითარება დღითი დღე წინ მიიწევს, არარეალისტური იქნება შევიქმნათ მოლოდინი, რომ ბავშვები არ გაატარებენ დროს ეკრანთან. ხშირ შემთხვევაში, მშობლებს ჰგონიათ, რომ ტელეფონი ან პლანშეტი უფრო მეტი ზიანის მომტანია ბავშვებისთვის, ვიდრე ტელევიზორი, თუმცა, რეალურად მათ შორის განსხვავება არ არის. აქვე, უნდა აღვნიშნოთ, რომ ეკრანს აქვს როგორც ნეგატიური, ასევე დადებითი მხარეები, თუ ბავშვებს მის სწორად გამოყენებას ვასწავლით (ვგულისხმობ, განათლებისა და განვითარების თვალსაზრისით კომპიუტერის მოხმარებას).

მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაცია (WHO) და პედიატრთა ამერიკული აკადემია (AAP) გვთავაზობს რეკომენდაციებს, თუ რა დრო უნდა გაატაროს ბავშვმა ეკრანთან დღის განმავლობაში.

აღსანიშნავია, რომ ორ წლამდე ბავშვებთან სრულიად აკრძალულია ეკრანის გამოყენება, გარდა ვიდეო-ზარებისა (თუ მშობელი ან ოჯახის წევრი იმყოფება სხვა ქალაქში).

2-დან 5 წლამდე დღის განმავლობაში მაქსიმუმ ერთი საათით.

ხოლო 5-დან 17 წლამდე კი, დღის განმავლობაში 2 საათით არის ეკრანთან დროის გატარება რეკომენდებული, ოღონდ აქ არ ითვლება განათლებისთვის გამოყენებული დრო.

– რა მიზნით იყენებენ ხოლმე მშობლები გაჯეტებს და რა შეცდომებს უშვებენ ამ დროს?

– ხშირად, იმისთვის, რომ მშობლებმა ან მზრუნველებმა მიხედონ საქმეებს სახლის ან საკუთარი თავისთვის დრო გამონახონ, სწორედ მაშინ აწვდიან ბავშვებს გაჯეტებს. ამ დროს ეკრანის გამოყენება ნამდვილად ამართლებს, რადგან ბავშვის ყურადღება მოცულია მხოლოდ ეკრანით და ზრდასრულებს ეძლევათ ამოსუნთქვის საშუალება. ან როდესაც ბავშვი ტირის, დაწყნარების მიზნით აწვდიან ტელეფონს, რაც არ არის სწორი მიდგომა. ეკრანი არ უნდა იყოს დამამშვიდებელი საშუალება, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ბავშვი ავლენს არასასურველ ქცევას.

ბავშვებს გაჯეტების გამოყენების შესაძლებლობა უმეტესად განუსაზღვრელი დროით აქვთ, რაც არ არის სწორი. ასევე მნიშვნელოვანია, რომ ეკრანთან გატარებული დროის კონტროლი დაიცვან თავად მშობლებმაც. მაშინ, როდესაც ბავშვები ქცევათა უმეტესობას დაისწავლიან მოდელირების მეშვეობით, ანუ მაგალითს იღებენ უფროსებისგან, ვუკრძალავთ იმას, რასაც თავადვე ვაკეთებთ. წესები უნდა იყოს საერთო, როგორც ბავშვებისთვის, ასევე მშობლებისთვის.

– რა შეიძლება გამოიწვიოს ეკრანთან ხანგრძლივი დროის გატარებამ?

– მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ეკრანთან დიდი დროის გატარებამ შესაძლოა სირთულეები გამოიწვიოს როგორც კოგნიტურ, ისე სოციალურ სფეროებში.

პირველ რიგში, კვლევებით დადასტურებულია, რომ ორ წლამდე ბავშვებს შორის ეკრანი იწვევს ექსპრესიული მეტყველების შეფერხებას. ადამიანებსა და ცოცხალ კომუნიკაციას ვერასოდეს ჩაანაცვლებს ეკრანი.

ადრეულ ასაკში იწყება ყურადღების კონცენტრაციის უნარის განვითარება და გარემოს შემეცნების პროცესი, როდესაც ტვინი განსაკუთრებით მგრძნობიარეა ირგვლივ არსებული სტიმულების მიმართ. უფრო მნიშვნელოვანია ამ სტიმულების გადამუშავების პერიოდი, რომლის საშუალებასაც ეკრანი არ იძლევა. შესაბამისად, ფერხდება ამ უნარების განვითარება.

ზოგჯერ ბავშვებს სჭირდებათ იგრძნონ რაიმეს მობეზრება, რათა ისწავლონ ფრუსტრაციასთან გამ­კლავება და გააკონტროლონ სა­კუთარი იმპულსები. ტვინის მუდმივად ეკრანით სტიმულირება კი იწვევს იმას, რომ ბავშვებს უჭირთ სირთულეებთან გამკლავება მომავალში და ფერხდება შემოქმედებითი უნარების განვითარებაც, ინტერესთა სფერო მწირი ხდება, ამდენად, ბავშვებმა არ იციან, რით გაერთონ გაჯეტების გარეშე.

კვლევებით არის დადასტურებულია ისიც, რომ ეკრანი იწვევს სოციალური უნარების დასწავლის სირთულეებს და სხვა ადამიანების ემოციების განსაზღვრის შეუძლებლობას, რაც სამომავლოდ ხელს უშლის ემპათიის უნარის განვითარებას.

ხშირ შემთხვევაში, უფროსები ბავშვის გამოკვების დროს იყენებენ გაჯეტებს. ამ დროს ბავშვი სრულიად გაუაზრებლად ამუშავებს საკვებს და შესაძლოა ვერ იგრძნოს ნაყროვანება, რაც ზრდის ჭარბი წონისკენ მიდრეკილებას.

ეკრანის გამოსხივება აღაგზნებს ტვინის ნეირონებს, რაც ხელს უშლის ჩაძინების პრცესს. ეს ყოველივე კი შესაძლოა ინსომნიის წინაპირობა იყოს.

– რა რეკომენდაციებს მისცემდით მშობლებს?

– პირველ რიგში, მნიშვნელოვანია, დროის კონტროლი, რასაც კომპიუტერული დროის ბალანსის სტრატეგიას ვუწოდებთ, ეს გულისხმობს იმას, რომ მნიშვნელოვანია ისეთი დროისა და სივრცის გამოყოფა, სადაც ოჯახის წევრები ერთად გაატარებენ დროს ყოველგვარი გაჯეტების გარეშე. იქნება ეს სამაგიდო თამაშები, სხვდასხვა ფიზიკური აქტივობა თუ ერთად ვახშმობა. თუმცა, ეკრანთან დროის ერთობლივად გატარებაც არანაკლებ მნიშვნელოვანია, თუნდაც, მცირე ხნით ან ფილმის ყურება.

დაბოლოს, მნიშვნელოვანია, ბავშვებს ვასწავლოთ ეკრანის არა მხოლოდ გასართობად გამოყენება, არამედ საგანმანათლებლო მიზნით მათი მოხმარება.