მარიკა დვალი

თითქოს ერთმანეთს ეჯიბრებიან, ვინ უფრო მეტ სულისშემძვრელ სიუჟეტს გვაჩვენებს უბედურ შემთხვევაზე, სტიქიაზე, აფეთქებაზე, მანიაკის თავდასხმაზე, მკვლელობაზე...

მგრძნობიარე ადამიანებს კი ყოველივე ამის ცქერისას თმა ყალყზე უდგებათ. აქტიური ტელემაყურებლებისა და რადიომსმენელების საყურადღებოდ უნდა ითქვას, რომ მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებისთვის მსგავსი სიუჟეტების მრავალგზის გადაცემა მხოლოდ აუდიტორიის ყურადღების მიპყრობის გზაა. რაც უფრო დიდ ინტერესს იწვევს ამა თუ იმ საინფორმაციო გადაცემის რეპორტაჟი, მეორე დღეს მით უფრო მეტი ხალხი უყურებს მას სენსაციის მოლოდინში. ეს მომგებიანია არხისთვის, მაგრამ არა ხალხისთვის...

• პანიკის გარეშე

რა თქმა უნდა, შიშის გარეშე ცხოვრება შეუძლებელია. შიში ნორმალური მოვლენაა. ის ჩვენი დარაჯია, რომელიც გვეხმარება, თავიდან ავიცილოთ რეალური საფრთხე. მის გარეშე ადამიანთა მოდგმა კარგა ხანია გადაშენდებოდა. თუმცა მეტისმეტად ძლიერი შიში, რომელიც თავდაცვის მიზანს აჭარბებს, ბავშვისთვისაც და მისი მშობლებისთვისაც დამღუპველია. საზოგადოდ, ემოცია გადამდებია, შიში კი - განსაკუთრებით.

დააკვირდით, ვისი შვილები არიან მეტისმეტად მშიშრები. ჩვეულებრივ, იმ მშობლებისა, რომელთაც თვითონ ეშინიათ ყველაფრის. პატარა, რომელსაც წამდაუწუმ ესმის: ”ნუ მიდიხარ!”, ”ნუ მიძვრები!”, ”ჩამოვარდები!”, ”იტკენ!”, ”დაიმტვრევი!” - თანდათან იჯერებს, რომ მას ყოველ ნაბიჯზე საფრთხე ელის და რათა უფროსებს ასიამოვნოს, სპორტულ თამაშობებზეც კი უარს ამბობს. ფსიქოლოგებმა კარგა ხანია შეამჩნიეს, რომ შიში სულაც არ არის ისეთი უვნებელი, როგორიც ერთი შეხედვით ჩანს. როცა მშობლები ბავშვთა ენურეზის, უძილობის, ლოგონევროზისა თუ სხვა ამგვარი პრობლემების გამო სპეციალისტებს მიმართავენ, პატარას ცხოვრების ანალიზის საფუძველზე ყოველთვის ვლინდება ესა თუ ის ფარული შიში.

• დამჯერია თუ არა დაშინებული ბავშვი

ზოგერთს ჰგონია, რომ დაშინებული ბავშვი უფრო ადვილი სამართავია. ეს მართალია, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ ასეთი ადამიანის მართვა შეუძლიათ არა მარტო მშობლებს, არამედ სხვებსაც, რომელთაგან ზოგიერთს შესაძლოა ბოროტი ზრახვებიც ამოძრავებდეს.

ხშირად მშობლებს უჭირთ გააცნობიერონ, რომ ბავშვის დაშინება და მისი ფრთხილ, წინდახედულ ადამიანად ჩამოყალიბება სხვადასხვა რამ არის. არ უნდა დავივიწყოთ, რომ ჩვენი პირმშო ადრე თუ გვიან მაინც შეეჯახება სირთულეს, რომელსაც თავად უნდა გაუმკლავდეს. როცა მორიგი ინფორმაციით შეშინებული დედა პატარას აფრთხილებს: ”არ გახვიდე მარტო ქუჩაში, თორემ მანიაკი დაგიჭერს!” - ის ბავშვს შიშს ასწავლის და არა წინდახედულებას. მოდით, დავფიქრდეთ, არის ამ ფრაზაში ისეთი რამ, რაც პატარას საფრთხის დროს რეალურად დაეხმარება? რა თქმა უნდა, არაფერი, ქუჩაში მარტო გასვლა კი ბავშვს ადრე თუ გვიან მაინც მოუწევს.

• ფრთხილად, თვითშეფასება!

მშობლები ვერ ხვდებიან, რომ ფრაზები: ”არ გაბედო ქუჩაზე მარტო გადასვლა, თორემ ისეთი დაბნეული ხარ, მანქანა დაგეჯახება!” ან ”უჩემოდ ვერსად წახვალ, შენ ხომ მუდამ რაღაც გემართება!” - ბავშვის თვითშეფასების თვალსაზრისით უმძიმესი დარტყმაა. გულუბრყვილობაა ვიფიქროთ, რომ მსგავსი შეძახილი პატარას გაუღვივებს სურვილს, უკეთესი გახდეს. უფრო პირიქით. იმისათვის, რომ ბავშვი წარმატებულ, ძლიერ და საიმედო პიროვნებად იქცეს, მისთვის აუცილებელია, ხშირად ესმოდეს: ”რა მამაცი ხარ!”, ”როგორი მოხერხებული ხარ!”, ”ჩემი ჭკვიანი!”, ”დამოუკიდებელია!”, ”კეთილია!”, წარუმატებლობისას ტაქტიანად უნდა აღვნიშნოთ: ”არაფერია, ისწავლი...”, ”თანდათან ყველაფერი გამოგივა!”

• ესაუბრეთ ბავშვს

ამ მარტივ რჩევას ფსიქოლოგები თითქმის ყველა შემთხვევაში გვაძლევენ და არასოდეს ცდებიან. ცხოვრებაში მოსალოდნელი ყველა საშიში და რთული სიტუაციის წინასწარ განჭვრეტა შეუძლებელია. ბავშვმა უნდა იცოდეს, რომ გამოუვალი მდგომარეობა არ არსებობს და გამარჯვებული ის რჩება, ვინც სწორად ეძებს გამოსავალს.

ბავშვმა უნდა იცოდეს ერთი აუცილებელი წესი: არასოდეს დაელაპარაკოს უცნობებს, არავითარი მაცდუნებელი დაპირების სანაცვლოდ არ ჩაუჯდეს მანქანაში, არსად გაჰყვეს მათ. თუ უცნობი ძალის გამოყენებას შეეცდება, ბავშვმა უნდა იცოდეს, რომ ამ დროს ყვირილი, დახმარების თხოვნა და წინააღმდეგობის გაწევა სულაც არ არის უზრდელობა. სხვათა შორის, მსგავს სიტუაციებში თავის დაცვა სწორედ იმ პატარებს უჭირთ, ვისაც ხმაურს უკრძალავენ.

• შიშის საწინააღმდეგო ”აცრა”

ფსიქოლოგების აზრით, რაც უფრო მეტი ესმით ბავშვებს საშიში სიტუაციის შესახებ, მით უფრო ნაკლებად აღმოჩნდებიან მსგავს მდგომარეობაში თვითონ. ამიტომ თავი არ უნდა არიდოთ ბავშვის შეკითხვებს სხვადასხვაგვარი საფრთხის შესახებ.

თუ პატარას ცეცხლის ან წყლის ეშინია, უმჯობესია, მშობლებმა მას ამ ”საშიშროებასთან” ურთიერთობა ასწავლონ, მაგალითად, ერთად აანთონ ასანთი, სანთებელა, სანთელი, მერე კი ერთადვე ჩააქრონ.

ხშირად პატარებს წყალსაცავების სიდიდე აშინებთ. არ უნდა ვაიძულოთ ბავშვი, უცებ დაძლიოს ეს შიში.

ბავშვები, რომლებიც ხშირად დადიან მშობლებთან ერთად ქალაქგარეთ, ეჩვევიან არასტანდარტულ სიტუაციებს და მათგან გამოსავლის პოვნასაც სწავლობენ.

• თუკი მაინც გვეშინია

ბევრი მოზრდილი ადამიანი აღიარებს, რომ შიშს ვერაფერი მოუხერხა. ფსიქოლოგების მტკიცებით, მოზრდილ ადამიანს, თუ მოინდომებს, შეუძლია, ”თვალებში ჩახედოს” საკუთარ შიშს ანუ გააცნობიეროს, რისი ეშინია და გადაწყვიტოს, მართლაც ემუქრება თუ არა საფრთხე.

შიშისგან თავის დაღწევაში გვეხმარება მარტივი მეთოდი - ღრმა ჩასუნთქვა და ნელი ამოსუნთქვა. სხვათა შორის, განტვირთვის ამ ხერხს პატარები დიდებზე სწრაფად ითვისებენ. თუ ეს ყველაფერი ეფექტური არ აღმოჩნდა, ჯობს, დახმარებისთვის ფსიქოლოგს მივმართოთ.