დამჯერი ბავშვის განსაცდელი
ბავშვები პარადოქსული არსებები არიან. ისინი ერთდროულად ურთიერთსაპირისპირო მიმართულებით მიისწრაფვიან: სწყურიათ დამოუკიდებლობა და ამავე დროს სურთ, იყვნენ გამგონენი. ესმით, რომ თუ უფროსებს დაუჯერებენ, ეს მათ საშუალებას მისცემს, თავიდან აიცილონ კონფლიქტები უფროსებთან და შესაძლოა, ამისთვის ჯილდოც დაიმსახურონ. საბედნიეროდ, ბავშვები საოცრად მოქნილი არსებები არიან:
მათი უმრავლესობა საკმაოდ ეშმაკია და ახერხებს, ერთმანეთს შეუთავსოს ურთიერთსაპირისპირო ტენდენციები ანუ უფროსებს არ ეკამათოს, არ ეჩხუბოს და ამავე დროს თავისუფლებაც შეინარჩუნოს. ისინი პოულობენ შუალედს სრულ კონფრონტაციასა და სრულ მორჩილებას შორის. მაგრამ ეს ყველას არ გამოსდის...
ყველა ბავშვისთვის სამაგალითო
არსებობენ ბავშვები - კონფორმისტები, რომლებიც ირჩევენ სრულ, უსიტყვო მორჩილებას. ჩვენ ისინი მოგვწონს, ვაქებთ მათ, ვაჯილდოებთ და სხვა ბავშვებს მაგალითად ვუსახავთ, და ვინაიდან ასეთი ბავშვი ჩვენთვის ძალიან კომფორტულია, ვერც კი ვხვდებით, რომ სინამდვილეში ასეთი ქცევა უნდა გვაღელვებდეს. ასეთი ბავშვების მთავარი ადამიანური თვისებებია სულიერი სისუსტე, თვითრწმენის უქონლობა, უნებისყოფობა, ეს კი უზარმაზარი პრობლემაა როგორც თვით ბავშვისთვის, ისე მისი მშობლებისთვისაც, თუ ისინი თავიანთი შვილის ბედნიერებაზე ფიქრობენ და არა საკუთარ კომფორტზე. როცა ბავშვი სრულ მორჩილებას უცხადებს უფროსებს, ის სულიერად ავადმყოფია.
დავუმორჩილოთ საკუთარ ნებას?
ინგლისელი ფსიქიატრი რონალდ ლენგი შიზოფრენიის მთავარ მიზეზად... ბავშვის უსიტყვო მორჩილებას მიიჩნევდა, ოღონდ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა ბავშვის ასეთ ქცევას მშობლები დადებითად აღიქვამდნენ და ახალისებდნენ. საინტერესოა, რომ მომავალი შიზოფრენიკების მშობლები სრულიადაც არ არიან დესპოტები, ისინი არ სჯიან, არ სცემენ და არ ლანძღავენ შვილებს, უბრალოდ, გამუდმებით ახალისებენ მათ უსიტყვო მორჩილებას და დამჯერი ბავშვებით ამაყობენ. ისინი მხოლოდ მაშინ არიან კმაყოფილნი თავიანთი "ანგელოზებით", როცა ისინი მათ ჩრდილებს წარმოადგენენ, საკუთარი არაფერი გააჩნიათ და უსიტყვოდ ემორჩილებიან უფროსების ნებას.
რა თქმა უნდა, ყველა დამჯერი და მორჩილი ბავშვი ფსიქიკურად არ ავადდება, თუმცა მისი განვითარება, განსაკუთრებით - ყველაზე მთავარი, პიროვნული, - ფერხდება. გამოდის, რომ სრული მორჩილებისკენ მიდრეკილება სერიოზული პედაგოგიური პრობლემაა. როგორ უნდა მოგვარდეს ის? როგორ ვასწავლოთ ბავშვს, არ დაგვიჯეროს? უპირველეს ყოვლისა, ბავშვმა უნდა გააცნობიეროს: ის, რაც მას სიამოვნებს, არ უნდა იყოს მორჩილების შედეგი.
მნიშვნელოვანია მათი აზრიც
ბავშვებს მოსწონთ უზრუნველობის შეგრძნება, მაგრამ არ ღირს გავათავისუფლოთ ისინი გადაწყვეტილების დამოუკიდებლად მიღების აუცილებლობისგან. სასურველია, ვიმსჯელოთ ბავშვთან ყველაფერზე, რასაც ვაკეთებთ. ეს საჭიროა, რათა ის მსჯელობას მივაჩვიოთ. მისმა აზრმა უფროსების დადებითი რეაქცია უნდა გამოიწვიოს, თუმცა ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მისი "რჩევებით" ვიხელმძღვანელოთ.
იმსჯელეთ, წახვიდეთ თუ არა სასეირნოდ წვიმაში; თუ წახვალთ, რა ჩაიცვათ. ბავშვი გთავაზობთ, ფეხშიშველმა იტყაპუნოს: "ასე ხომ უფრო გავერთობით!" ასეთი "კონსტრუქციული წინადადება", ცხადია, არ მიიღება, მაგრამ უნდა აჩვენოთ ბავშვს, რომ მოგწონთ, კმაყოფილი ხართ იმით, რომ ის საკუთარ აზრს გამოთქვამს. სასეირნოდ წასვლა გადაწყვიტეთ? ბავშვსაც ჰკითხეთ აზრი - რას ჩაიცვამს, რომელ სათამაშოებს წამოიღებს თან. ამა თუ იმ საკითხის განხილვა, მსჯელობა - ეს არის შესაძლებლობა, მიხვიდეთ საერთო გადაწყვეტილებამდე, რომელიც ხელს გაძლევთ თქვენც და მასაც. ამისკენ უნდა მიისწრაფოდეთ. მაშინ აღარ იქნება წინააღმდეგობა უფროსების გადაწყვეტილებასა და ბავშვის სურვილს შორის.
როცა ბავშვი სავსებით დამჯერია, ის სხვის გადაწყვეტილებას ემორჩილება; თუ გადაწყვეტილება მარტო სხვისი არ არის და მისიც არის - პრობლემა იხსნება.
თუ გსურთ გაიგოთ, რას აკეთებს ბავშვი საბავშვო ბაღში და როგორ ექცევიან მას, ეთამაშეთ "საბავშვობაღობანა". სათამაშოები ბაღის აღსაზრდელები იყვნენ, ხოლო თქვენი პატარა - მასწავლებელი. შესთავაზეთ სხვადასხვა სიტუაცია: ბავშვი შეგხვდეთ როგორც მასწავლებელი, "დაგამშვიდოთ", როცა გაჭირვეულდებით... თქვენთვის ბევრი რამ ცხადი გახდება. კარგია "დედაშვილობანაც", სადაც მშობელი ბავშვის როლს შეასრულებს, ხოლო ბავშვი - დედისას ან მამისას. ამგვარად პატარა "მოგითხრობთ", როგორ ხედავს თავის ოჯახს, რაზე ოცნებობს და რისი ეშინია, რას შეცვლიდა და-ძმასთან ურთიერთობაში. სიტუაციების ასეთი მოდელირება სათანადო დასკვნების გამოტანაში დაგეხმარებათ.