სკოლისთვის მზად ვართ!
ვეცნობით სივრცესეზო, თანატოლებთან თამაში ბავშვს ბევრ რამეს ასწავლის, მაგრამ უკანასკნელ წლებში თანამედროვე ოჯახის ყოფა სწრაფად იცვლება. დღეს იშვიათი არ არის შემთხვევა, როდესაც პატარა კარგად კითხულობს, იცის ლექსები, ასრულებს კომპიუტერზე ელემენტარულ ოპერაციებს, მაგრამ უჭირს ცალ ფეხზე ხტომა ან სივრცეში ორიენტირება. ეს ყოველივე ჩვენი ბავშვების სწრაფად ცვალებადი ცხოვრების ბრალია. პატარები ცოტას თამაშობენ, ერთმანეთთან ნაკლებად აქვთ ურთიერთობა, ნაკლებად იკვლევენ სამყაროს... არადა სწორედ ეს "წვრილმანები" განსაზღვრავს ბავშვის აკადემიურ მოსწრებას. ბავშვის წარმატება მათემატიკაში, გეომეტრიასა და ლიტერატურაშიც კი დამოკიდებულია ტვინის იმ ნაწილების განვითარებაზე, რომლებიც სივრცით აღქმაზეა პასუხისმგებელი. თანამედროვე ბავშვებს ამ თვალსაზრისით ხშირად ექმნებათ პრობლემები - ერთმანეთში ერევათ მარჯვენა და მარცხენა, "ზემოთ" და "ქვემოთ"... ზოგიერთი სპეციალისტი ამას ბავშვების ცხოვრებისა და განვითარების დღევანდელ პირობებს უკავშირებს. ჩვენი მშობლებისა და ჩვენი თაობა სხვანაირად იზრდებოდა - ვიცოდით გზა მეზობელი ეზოსკენ, ნაყინის მაღაზიისკენ, საქანელასკენ... ეზოში თამაშისას შეუმჩნევლად ვიღებდით სივრცეში ორიენტაციის გამოცდილებას და ამაში სწორედ დაჭერობანა, დამალობანა, ომობანა და სხვა თამაშები გვეხმარებოდა. დღეს კი ყოველივე ეს კომპიუტერულმა თამაშებმა შეცვალა... როგორ დავეხმაროთ ბავშვს დანაკლისის ანაზღაურებაში?
აი რამდენიმე მარტივი რჩევა:
- სეირნობისას ესაუბრეთ პატარას, უთხარით, რომელ მხარეს უხვევთ, საით მიდიხართ, ასწავლეთ მარშრუტი, მიეცით მარტივი დავალება - მაგალითად, იყიდოს კანფეტი ან ფუნთუშა (რა თქმა უნდა, თქვენ იქვე უნდა იყოთ).
- ბავშვთან ერთად დახატეთ თქვენი მარშრუტის გეგმა.
- ნუ დაივიწყებთ ისეთ თამაშებს, რომლებიც სივრცით ორიენტაციას მოითხოვს.
ვარეგულიროთ თავად
რაც უფრო მაღალი აქვს ბავშვს თვითრეგულაცია, მით უფრო ადვილად მიეჩვევა ის სასკოლო რეჟიმს, ნაკლებად დამთრგუნველი ეჩვენება დავალებების შესრულება, ჩანთის ჩალაგება... ექვსი წლისთვის ბავშვს უნდა ჰქონდეს მიზანსწრაფული ქმედების უნარი ან ამ უნარს უნდა იმუშავებდეს. თუ ხედავთ, რომ პატარას შეუძლია, ბოლომდე მიიყვანოს წამოწყებული საქმე, მაგალითად, ააწყოს კონსტრუქტორი ან აალაგოს სათამაშოები თამაშის შემდეგ, ალბათ, სკოლაში პრობლემები არ ექნება. თუმცა აქაც არის გამონაკლისები. შესაძლოა, ბავშვი ამ მოთხოვნებს აკმაყოფილებდეს, მაგრამ საკუთარი ემოციების მართვა ან ელემენტარული ქმედებების გამეორება გაუჭირდეს. სპეციალისტები თვლიან, რომ ამის მიზეზიც თანამედროვე ოჯახის ყოფა, დღეს ურთიერთობის, ერთობლივი საქმიანობის დეფიციტია. ბავშვის ფსიქიკური ფუნქცია კი სწორედ ერთობლივი საქმიანობისას ყალიბდება - ვერც ერთი სათამაშო ვერ შეუცვლის მას მშობლებსა და და-ძმებთან ურთიერთობით მიღებულ გამოცდილებას.
კარგი იქნება, თუ ბავშვთან ურთიერთობას ამ დევიზით წარმართავთ: "მოდი, ერთად გავაკეთოთ". მართალია, ბავშვი დამოუკიდებლად უნდა საქმიანობდეს, მაგრამ დედა იქვე უნდა იყოს და საჭიროებისას ეხმარებოდეს, იდეებს აწვდიდეს... ბევრი ბავშვი სწორედ სასკოლო ასაკში ამჟღავნებს ინტერესს საკვების მომზადების მიმართ. უცნაურია, მაგრამ ეს ორივე სქესის პატარებს ახასიათებთ. ბავშვის ასეთი სწრაფვა გონივრულად უნდა გამოვიყენოთ. მაგალითად, შეიძლება ვთხოვოთ, პროდუქტები მაცივრიდან გამოიღოს, ბოსტნეული ჩადოს ქვაბში, ათქვიფოს კვერცხი... კარგი იქნება, თუ თქვენს საქმიანობას განმარტებასაც დაურთავთ. ეს დაეხმარება პატარას, აღიქვას საქმიანობის პროცესი, გაითავისოს თავისი როლი.
როცა ბავშვი ცდილობს, მონაწილეობა მიიღოს საოჯახო საქმიანობაში, საყვედური და კრიტიკა დაუშვებელია. პირიქით, უნდა წავახალისოთ, შევაქოთ.
- ითამაშეთ ბავშვთან "ემოციობანა", შეეჯიბრეთ ერთმანეთს მრისხანების, სიხარულის, მწუხარების გამოხატვაში. თან ისაუბრეთ იმაზე, როდის ეუფლება ადამიანს ეს გრძნობები.
- ითამაშეთ ისეთი თამაშები, რომელთა დროსაც აუცილებელია მრავალი მოძრაობის შესრულება, მაგალითად, ცალი ხელის ტრიალი და მეორის მუცელზე დარტყმა, ორივე ხელის მოძრაობა სხვადასხვა მხარეს, ხტუნვა სხვადასხვა ფეხზე... მსგავს კომბინაციებს ნებისმიერი მშობელი ადვილად მოიგონებს.
როგორ მოვიქცეთ?
ფაქტია, თანამედროვე ბავშვები უფრო ნაკლებს თამაშობენ, ვიდრე მათი ასაკის პატარები ოცი წლის წინათ. მათი ურთიერთობა უფრო "საქმიანია" - ენების სწავლა, ცურვა, სიმღერა, ცეკვა... სპეციალისტები კი დაჟინებით იმეორებენ, რომ ეს ყოველივე თამაშს ვერ შეცვლის. პედაგოგებისა და ფსიქოლოგების აზრი პარადოქსულია - თუ გსურთ, თქვენი პატარა სერიოზულ, პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონე მოსწავლედ ჩამოყალიბდეს, მას აუცილებლად უნდა მისცეთ საშუალება, სკოლამდელ პერიოდში თამაშით იჯეროს გული. მოიწვიეთ სახლში მისი თანატოლები, შეუწყვეთ ხელი, რომ ითამაშონ დედაშვილობანა, ექიმობანა, მასწავლებლობანა, მაღაზიობანა... დაეხმარეთ წესების დაცვაში, თქვენც ითამაშეთ და მიიღეთ სიამოვნება ბავშვებთან ურთიერთობით.
