სპაზმებით გამოწვეული დისკომფორტი
როგორ ამოვიცნოთ პატარას უგუნებობისა და უმადობის მიზეზი?
- ბავშვთა ასაკში კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის საკმაოდ გავრცელებული პათოლოგიაა შეკრულობა. ამ პრობლემამ ნებისმიერ ასაკში შეიძლება იჩინოს თავი, მაგრამ ზოგიერთი მშობელი სათანადო ყურადღებას არ აქცევს ბავშვის ცხოვრების ამ მხარეს, ზოგს კი არასწორი ინფორმაცია აქვს იმის შესახებ, როგორი უნდა იყოს კუჭის მოქმედების სიხშირე. მშობელმა უნდა იცოდეს, რა არის შეკრულობა, რა იწვევს მას და როდის უნდა მიმართოს ექიმს.
ამის კვალობაზე, გასაგები გახდება, როგორ დავიცვათ შვილები ამ პრობლემისგან. თუ შეკრულობის მიზეზი არ არის ნაწლავის ამა თუ იმ ნაწილის თანდაყოლილი ანომალია (ორგანული შეკრულობა), შეკრულობას ფუნქციურს უწოდებენ. ფუნქციური შეკრულობისას სხვადასხვა ფაქტორის ზემოქმედებამ შესაძლოა ნაწლავის ამა თუ იმ ნაწილის ტონუსის მომატება გამოიწვიოს. განავლოვანი მასები შევიწროებულ ადგილას სწრაფად ვეღარ გადაადგილდება და ყალიბდება ეგრეთ წოდებული სპასტიკური შეკრულობა. ის ვლინდება მყარი, ფრაგმენტირებული (ცხვრის კურკლის მსგავსი) მასების გამოყოფით.
- რა იწვევს ფუნქციურ შეკრულობას?
- ჩვილ ასაკში ფუნქციური შეკრულობა შესაძლოა გამოიწვიოს:
- დედის არასწორმა კვების რეჟიმმა, თუ ჩვილი ბუნებრივ კვებაზეა;
- სითხის ნაკლებობამ დამატებით კვებაზე გადასვლის შემდეგ (მაგალითად, პატარას მისცეს სქელი ფაფა, მაგრამ არ მისცეს საჭირო რაოდენობის წყალი);
- სითხის ნაკლებობამ ხელოვნური კვების დროს;
- ხელოვნურ კვებაზე ნაადრევმა გადაყვანამ;
- სწრაფმა (7 დღეზე ნაკლები შუალედით) გადაყვანამ ერთი ხელოვნური ნარევიდან მეორეზე;
- არარაციონალურმა კვებამ (ბავშვი დიდი ხნის განმავლობაში იღებს დიდი რაოდენობით ცილას, ცხიმს და უჭირს მათი მონელება);
- რაქიტმა, რომლის დროსაც დაქვეითებულია ნაწლავის კუნთების - საზოგადოდ კუნთების - ტონუსი (დ ვიტამინის დანიშვნიდან 2-3 კვირის შემდეგ შეკრულობა გაივლის);
- მძიმე ორსულობისა და მშობიარობის შედეგად ცენტრალური ნერვული სისტემის დაზიანების ნარჩენმა მოვლენებმა;
- ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციის დარღვევამ (ჰიპოთირეოზი) - შეკრულობა მისი ერთ-ერთი კლინიკური გამოვლინებაა;
- რკინადეფიციტურმა ანემიამ - რკინის დეფიციტის გამო ნაწლავის მუსკულატურა ჟანგბადით სათანადოდ ვერ მარაგდება, რაც კუნთოვან სისუსტეს იწვევს;
- დისბაქტერიოზმა - ნაწლავის ნორმალური მიკროფლორის დარღვევამ, რაც ლპობის პროცესებს აძლიერებს და ნაწლავთა მოძრაობით აქტიურობას აქვეითებს;
- კვებითმა ალერგიამ (ძროხის რძის ცილის, კვერცხის, თევზის და სხვათა მიმართ), რომელიც იწვევს ნაწლავის კედლის ალერგიულ ანთებას.
შედარებით მოზრდილ ბავშვებში ფუნქციური შეკრულობის მიზეზებია:
- არარაციონალური კვება;
- ნაკლებად მოძრავი ცხოვრების წესი;
- ნაწლავური პარაზიტები;
- ერთსა და იმავე დროს - ჩვეულებრივ, დილის საათებში - დეფეკაციის ჩვევის უქონლობა.
- რას უჩივიან ბავშვები?
- ქრონიკულ სისუსტეს, მოდუნებას, თავის ტკივილს, ადვილად დაღლას, ძილის დარღვევას, იოლად ღიზიანდებიან, ხდებიან უმართავნი - უმიზეზოდ ტირიან, კარგავენ მადას. ყოველივე ეს შედეგია ორგანიზმის ინტოქსიკაციისა - ნაწლავებში შეყოვნებული განავლოვანი მასებიდან მავნე ნივთიერებები სისხლში გადადის და ორგანიზმს წამლავს.
- რა გართულებაა მოსალოდნელი, თუ მშობლებმა დროულად არ მიაქციეს ყურადღება აღნიშნულ ჩივილებს?
- ყველაზე ხშირი გართულებაა ნაწლავის მიკროფლორის დარღვევის გამო მონელებისა და შეწოვის პროცესების მოშლა, ნაწლავის ანთებითი პროცესები, ჭინთვების გამო სწორი ნაწლავის ნახეთქის გაჩენა (რაზეც მეტყველებს ალისფერი სისხლი განავალზე), სწორი ნაწლავის გამოვარდნა, ინვაგინაცია. უნდა ითქვას, რომ სწორი ნაწლავის გამოვარდნა და ინვაგინაცია ვითარდება ნაწლავთა გახშირებული მოქმედების დროსაც, რომელიც ნაწლავური ინფექციებით (შიგელოზი) არის გამოწვეული. ინვაგინაცია უეცრად ვითარდება, ახასიათებს მუცლის შეტევითი ტკივილი, განავლოვანი მასის შემცირება ან სრული არარსებობა. განავალი შედგება მხოლოდ ლორწოსა და სისხლისგან. ნაწლავთა პალპაციისას ან სწორი ნაწლავის თითით რევიზიისას ისინჯება ინვაგინატი - შემკვრივებული ადგილი, თითზე კი ლორწო და სისხლი რჩება.
შეტევისა და შედარებითი სიმშვიდის პერიოდები ერთმანეთს ენაცვლება. ამ ჩივილებს ერთვის პირღებინება და ბავშვი საკვებზე უარს ამბობს. დაავადების ეს პერიოდი მკურნალობისთვის გადამწყვეტია. ზოგჯერ ავადმყოფი განავალს სისხლს არ აყოლებს, მაგრამ დაავადების სწრაფი დასაწყისი, ბავშვის ზოგადი მდგომარეობა, პროგრესირებადი პირღებინება, აირებისა და განავლოვანი მასების გამოყოფის შეწყვეტა ეჭვს ფაქტობრივად აღარ ტოვებს. ინვაგინაციის დროს აუცილებელია ოპერაციული ჩარევა, თანაც რაც შეიძლება მალე - დაავადების ნიშნების გაჩენიდან არა უგვიანეს 10-14 საათის შემდეგ.
- რატომ აღებინებთ ჩვილებს?
- ჩვილის ღებინება შესაძლოა გამოწვეული იყოს როგორც ფუნქციური, ასევე ორგანული მიზეზებით. ფუნქციური მიზეზები უმთავრესად კარდიოსპაზმი და პილოროსპაზმია (გასტროდუოდენალური რეფლუქსი). კარდიოსპაზმი ვლინდება ჭამის დროს უეცარი აგზნებით, ამიტომ ღებინება არამუდმივია. სპაზმს წინ უძღვის გულისრევა, ბოყინი.
სპაზმი უმეტესად ჭამის დასაწყისში ვითარდება, შემდეგ ბავშვი ნორმალურად განაგრძობს ჭამას, თუმცა ღებინება შესაძლოა უეცრად დაეწყოს და გასტროსპაზმით გამოვლინდეს. პილოროსპაზმის საფუძველია კუჭის გასავლის (პილორუსის) ფუნქციური სპაზმი (ორგანული სტენოზირების გარეშე). წამყვანი სიმპტომია ღებინება, რომელიც ბავშვის სიცოცხლის პირველივე დღეებიდან იჩენს თავს. ღებინება ხშირია, არაუხვი, ჭამიდან 10-30 წუთის შემდეგ იწყება. სხვადასხვა სიხშირისაა და ენაცვლება ნათელი 1-2-დღიანი შუალედები. პირნაღები მასა შეიცავს შეხაჭოებულ ან შეუცვლელ რძეს. ბავშვი წონას ძნელად იმატებს. კუჭის მოქმედება ნორმალურია ან მიდრეკილია შეკრულობისკენ. შარდის დღეღამური რაოდენობა შემცირებულია, შარდვის სიხშირე იკლებს.
- რა არის სპაზმური ბრონქიტი?
- სპაზმური ბრონქიტი ანუ მწვავე ბრონქიოლიტი უმთავრესად ორ წლამდე გვხვდება, ყველაზე ხშირად კი 5-6 თვის ასაკში. მწვავე ბრონქიოლიტი, იგივე კაპილარული ბრონქიტი, სასუნთქი სისტემის მწვავე ანთებითი დაავადებაა, რომელსაც საფუძვლად ბრონქიოლებისა და წვრილი ბრონქების გენერალიზებული ობსტრუქციული დაზიანება უდევს.
ჯანმრთელობის დაცვის საერთაშორისო ორგანიზაციის ექსპერტთა კომიტეტმა სასუნთქი გზების ობსტრუქცია განსაზღვრა როგორც სასუნთქი გზების შევიწროება ან ოკლუზია (დახშობა). ის შესაძლოა იყოს ბრონქის სანათურში ექსუდატის დაგროვების, კედლის შესქელების, ბრონქული კუნთების შეკუმშვის, ფილტვის რეტრაქციის ძალის შემცირების, სასუნთქი გზების დესტრუქციის (რღვევის) და/ან სასუნთქი გზების კომპრესიის შედეგი. ამ პროცესებს კი ბავშვის ორგანიზმში მოხვედრილი ვირუსები, უმთავრესად ღშ (რესპირატორულ-სინციტიური) ვირუსები იწვევენ.
მწვავე ბრონქიოლიტის პირველი ნიშნები სურდოს (რინიტის ან ნაზოფარინგიტის) ნიშნებს ჰგავს. შემდეგ, მე-3-4 დღეს, ავადმყოფის მდგომარეობა მძიმდება, თავს იჩენს მოდუნება, უმადობა, ძილის დარღვევა. ხველა და ქოშინი სწრაფად პროგრესირებს. სუნთქვის სიხშირე წუთში 70-90-ს აღწევს, ამოსუნთქვა გაძნელებულია, სუნთქვაში მონაწილეობს დამხმარე კუნთები - აღინიშნება ნეკნთაშუა არეების, ლავიწის ზედა და ქვედა ფოსოების ჩაზნექა, ნესტოების ბერვა. გამოხატულია ზოგადი სიფითრე, ცხვირ-ტუჩის არის ციანოზი. ხველა მშრალია, სპაზმური, სუნთქვა - ხმაურიანი, ისმის ხიხინი. სუნთქვის უკმარისობასთან ერთად იმატებს მოუსვენრობა, მაჯისცემა აჩქარებულია, დამახასიათებელ ცვლილებებს ავლენს ფილტვების მოსმენა (აუსკულტაცია და პერკუსია).
- როგორ უნდა მოიქცნენ მშობლები ამ დროს?
- ვურჩევ, ნუ დაელოდებიან სუნთქვის გაძნელების სტადიას, მშრალი ხველის შემჩნევისთანავე მიმართონ ბავშვის პირად ექიმს. მდგომარეობის სიმძიმის დროული შეფასება და სწორად შერჩეული მკურნალობის ტაქტიკა გამოჯანმრთელების საწინდარია.
მწვავე ბრონქიოლიტის სპეციფიკური მკურნალობა არ არსებობს. დაავადების დასაწყისში იყენებენ იმ საშუალებებს, რომლებსაც ყველა სხვა ვირუსული ინფექციის დროს. ანტიბიოტიკი გამოიყენება მხოლოდ გვიან სტადიაში, გართულებული ფორმის ან მეორეული ბაქტერიული ინფექციის შემთხვევაში.
ობსტრუქციული სინდრომის განვითარებისას მკურნალობის ძირითადი მიმართულებაა ინტენსიური თერაპია და გართულებათა პროფილაქტიკა, ამიტომ მწვავე ბრონქიოლიტის მკურნალობა სტაციონარში უნდა ჩატარდეს. ვინაიდან ობსტრუქციის ძირითადი შედეგია ფილტვის ვენტილაციის დარღვევა და ჟანგბადის ნაკლებობა,
მკურნალობის ძირითადი პრინციპია ოპტიმალური ოქსიგენოთერაპია (ჟანგბადის მიწოდება სველი წესით). ასევე ეფექტურია ინჰალაციები და სიმპტომური საშუალებები.
მინდა, კიდევ ერთხელ შეგახსენოთ, რომ ვირუსული ინფექცია იწვევს ბრონქიოლებისა და წვრილი ბრონქების ლორწოვანი გარსების ანთებით ცვლილებებს (ინფილტრაციას) და არა "ბრონქის სპაზმს". ანთება მექანიკური ობსტრუქციის მნიშვნელოვანი ფაქტორია. უფრო მეტიც - ობსტრუქციის წარმოშობაში ანთებითი პროცესი დომინირებს. ამით აიხსნება ადრეული ასაკის ბავშვებში ობსტრუქციული სინდრომის დროს გლუკოკორტიკოიდების (ჰორმონების) დადებითი ეფექტი და ბრონქოდილატატორების (გამაფართოებლების) უეფექტობა.