რა შედეგებს მოიტანს გეგმიურ აცრებზე უარის თქმა?

• გადამდებ დაავადებათა გავრცელების რისკის ზრდა: ვაქცინაცია არის ყველაზე ეფექტური საშუალება ისეთი საშიში ინფექციური დაავადებების პრევენციისთვის, როგორიცაა წითელა, ყივანახველა, პოლიომიელიტი, ტეტანუსი და სხვა. როდესაც ბავშვები და მოზრდილები არ იცრებიან, იზრდება ამ დაავადებების გავრცელების რისკი. ამან შეიძლება გამოიწვიოს ეპიდემიები, რაც საფრთხეს უქმნის არა მხოლოდ აუცრელებს, არამედ მათაც, ვისაც ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო არ შეუძლიათ აცრა (მაგალითად, ახალშობილები ან იმუნოკომპრომეტირებული პირები).
• ავადობის და სიკვდილიანობის მაჩვენებლების ზრდა: ვაქცინებით კონტროლირებადი დაავადებები შეიძლება იყოს ძალიან მძიმე და გამოიწვიოს სერიოზული გართულებები, ინვალიდობა და ლეტალური შედეგიც კი. აცრებზე უარის თქმის შემთხვევაში, უფრო მეტი ადამიანი დაავადდება და, სამწუხაროდ, გაიზრდება როგორც ავადობის, ისე სიკვდილიანობის მაჩვენებლები.
• ჯანდაცვის სისტემაზე დატვირთვის გაზრდა: დაავადებათა გავრცელების შემთხვევაში, იზრდება ჰოსპიტალიზაციის საჭიროება, რაც მნიშვნელოვან ტვირთად აწვება ჯანდაცვის სისტემას. ეს იწვევს როგორც ფინანსურ ხარჯებს, ასევე სამედიცინო პერსონალის გადატვირთვას და სხვა პაციენტებისთვის საჭირო რესურსების შეზღუდვას.
• ეკონომიკური ზიანი: დაავადებები იწვევს შრომისუუნარობას, რაც აისახება როგორც ინდივიდების, ისე მთლიანად ქვეყნის ეკონომიკაზე. მშობლებს უწევთ ავადმყოფი ბავშვების მოვლა, რაც აფერხებს მათ სამსახურში სიარულს. ეპიდემიებმა შეიძლება გამოიწვიოს სავაჭრო და ტურისტული შეზღუდვები.
• ნდობის ჩამოშლა საზოგადოებრივი ჯანდაცვისადმი: როდესაც ადამიანები უარს ამბობენ ვაქცინაციაზე არასწორი ინფორმაციის გამო, ეს ძირს უთხრის საზოგადოებრივ ჯანდაცვის სისტემას და სამედიცინო მეცნიერების მიღწევებს. ეს ქმნის ნიადაგს სხვადასხვა სახის დეზინფორმაციის გავრცელებისთვის და ამცირებს საზოგადოების მზაობას, ენდოს მეცნიერულად დადასტურებულ ფაქტებს.

რა პრობლემის წინაშე დგას საზოგადოება არასწორი ინფორმაციების გავრცელების გამო?

• დეზინფორმაციის ზრდა და მისი სწრაფი გავრცელება: სოციალური მედიისა და ინტერნეტის განვითარებამ ხელი შეუწყო არასწორი და ხშირად კონსპირაციულ თეორიებზე დაფუძნებული ინფორმაციის სწრაფ გავრცელებას ვაქცინების შესახებ. ადამიანებს უჭირთ სანდო წყაროების გარჩევა არასანდო წყაროებისგან.
• მეცნიერული ფაქტების უგულებელყოფა: არასწორი ინფორმაცია ხშირად ეფუძნება ემოციურ არგუმენტებს და შიშებს, რაც აბნევს საზოგადოებას და აიძულებს მათ უგულებელყონ მეცნიერულად დადასტურებული ფაქტები ვაქცინების უსაფრთხოებისა და ეფექტურობის შესახებ.
• საზოგადოების პოლარიზაცია: ვაქცინაციის საკითხი ხშირად ხდება დაპირისპირების საგანი, რაც იწვევს საზოგადოების პოლარიზაციას მომხრეებსა და მოწინააღმდეგეებს შორის. ეს ართულებს კონსტრუქციულ დიალოგს და ხელს უშლის საერთო მიზნის მიღწევას - საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვას.
• ნდობის კრიზისი სამედიცინო პროფესიონალების მიმართ: დეზინფორმაციამ შეიძლება გამოიწვიოს ნდობის დაკარგვა ექიმებისა და სხვა სამედიცინო პროფესიონალების მიმართ, რომლებიც რეკომენდაციას უწევენ ვაქცინაციას. ეს ართულებს მათ მუშაობას და ამცირებს პაციენტების მზაობას, მიიღონ სამედიცინო რჩევები.

რა უნდა გაკეთდეს?

ამ პრობლემების დასაძლევად საჭიროა კომპლექსური მიდგომა, რომელიც მოიცავს:

• საზოგადოების განათლებას: სანდო და მეცნიერულად დაფუძნებული ინფორმაციის მიწოდებას ვაქცინების მნიშვნელობის, უსაფრთხოებისა და ეფექტურობის შესახებ.
• დეზინფორმაციასთან ბრძოლას: ფაქტების გადამოწმებას და არასწორი ინფორმაციის გავრცელების შეზღუდვას.
• სამედიცინო პროფესიონალების როლის გაძლიერებას: ექიმებსა და სხვა სამედიცინო პერსონალს უნდა ჰქონდეთ საკმარისი რესურსი და ცოდნა, რათა ეფექტურად უპასუხონ პაციენტების შეკითხვებს და დაარწმუნონ ისინი ვაქცინაციის აუცილებლობაში.
• სახელმწიფოს მხარდაჭერას: ეფექტური საზოგადოებრივი ჯანდაცვის პროგრამების განხორციელებას და ვაქცინაციის ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფას.

რამდენად აქტუალურია პრობლემა საქართველოში?

• აცრების მოცვის მაჩვენებელი: მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში ვაქცინაციის ეროვნული კალენდარი არსებობს და აცრები ძირითადად ხელმისაწვდომია, ბოლო წლებში შეინიშნება გარკვეული ტიპის აცრების მოცვის მაჩვენებლის შემცირების ტენდენცია. ეს განსაკუთრებით შესამჩნევი გახდა COVID-19 პანდემიის პერიოდში, როდესაც ვაქცინაციის შესახებ გავრცელებულმა ურთიერთსაწინააღმდეგო ინფორმაციამ და საზოგადოების ნაწილში გაჩენილმა უნდობლობამ გავლენა იქონია სხვა გეგმიურ აცრებზეც.
• არასწორი ინფორმაციის გავრცელება: სოციალურ ქსელებში და ზოგიერთ ვებსაიტზე აქტიურად ვრცელდება არასანდო და ხშირად მცდარი ინფორმაცია ვაქცინების უსაფრთხოებისა და ეფექტურობის შესახებ. ეს ინფორმაცია ხშირად აშინებს მშობლებს და აბნევს მათ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში.
• მშობლების ყოყმანი: გამოკითხვები და სამედიცინო პერსონალის დაკვირვებები აჩვენებს, რომ მშობლების გარკვეული ნაწილი ყოყმანობს ან საერთოდ უარს ამბობს შვილებისთვის გეგმიური აცრების ჩატარებაზე. ამის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი სწორედ არასწორი ინფორმაცია და ვაქცინების მიმართ არსებული შიშებია.
• გაზრდილი რისკი: აცრების მოცვის შემცირება ზრდის ვაქცინებით კონტროლირებადი დაავადებების გავრცელების რისკს. მიუხედავად იმისა, რომ ამ ეტაპზე ეპიდემიური აფეთქებები მასშტაბური არ არის, არსებობს პოტენციალი, რომ მომავალში მდგომარეობა გაუარესდეს, თუ არ იქნება მიღებული სათანადო ზომები.
• ჯანდაცვის პროფესიონალების გამოწვევები: სამედიცინო პერსონალს უწევს დიდი ძალისხმევის დახარჯვა მშობლებთან სასაუბროდ და მათ დასარწმუნებლად ვაქცინაციის მნიშვნელობაში. დეზინფორმაციის ფონზე, ექიმებს უჭირთ ობიექტური და მეცნიერულად დაფუძნებული ინფორმაციის მიწოდება.

რა არასწორი ინფორმაციები ვრცელდება ვაქცინებზე - მითები და სინამდვილე?

• ვაქცინები იწვევს აუტიზმს: ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული და მავნე მითი, რომელიც წარმოიშვა 1998 წელს გამოქვეყნებული გაყალბებული კვლევის შედეგად. მრავალრიცხოვანმა შემდგომმა კვლევამ, რომელშიც მილიონობით ბავშვი მონაწილეობდა, კატეგორიულად უარყო ეს კავშირი. წამყვანმა სამედიცინო და სამეცნიერო ორგანიზაციებმა მთელს მსოფლიოში დაადასტურეს, რომ არ არსებობს არანაირი მეცნიერული მტკიცებულება ვაქცინებსა და აუტიზმს შორის კავშირისა.
• ვაქცინები შეიცავს ტოქსიკურ ნივთიერებებს (მაგალითად, ვერცხლისწყალს ან ალუმინს) საშიში დოზით: ზოგიერთ ვაქცინაში მართლაც შეიძლება იყოს კვალი გარკვეული ნივთიერებების, როგორიცაა თიომერსალი (ვერცხლისწყლის შემცველი კონსერვანტი) ან ალუმინის მარილები (რომლებიც გამოიყენება იმუნური პასუხის გასაძლიერებლად). თუმცა, ეს ნივთიერებები იმყოფება უკიდურესად მცირე დოზებში, რომლებიც საფუძვლიანად არის შესწავლილი და აღიარებულია უსაფრთხოდ ადამიანის ორგანიზმისთვის. შედარებისთვის, ადამიანი ყოველდღიურად იღებს მსგავს ან უფრო მეტ რაოდენობას ალუმინს საკვებიდან და წყლიდან. თიომერსალი კი აღარ გამოიყენება ბავშვთა უმეტეს ვაქცინაში.
• ბუნებრივი იმუნიტეტი ვაქცინით მიღებულ იმუნიტეტზე უკეთესია: მართალია, ბუნებრივი ინფექციის შედეგად მიღებული იმუნიტეტი შეიძლება იყოს ძლიერი, მაგრამ ამ გზით დაავადება ხშირად მძიმედ მიმდინარეობს და შესაძლოა გამოიწვიოს სერიოზული გართულებები, ინვალიდობა ან სიკვდილიც კი. ვაქცინაცია საშუალებას იძლევა, ორგანიზმმა გამოიმუშაოს იმუნიტეტი დაავადების გართულებების რისკის გარეშე. სხვა სიტყვებით, ვაქცინაცია უზრუნველყოფს იმუნიტეტს რისკის გარეშე.
• ბევრი ვაქცინის ერთდროულად გაკეთება გადატვირთავს ბავშვის იმუნურ სისტემას: ბავშვის იმუნური სისტემა ყოველდღიურად უმკლავდება უამრავ ანტიგენს გარემოდან. ვაქცინებში შემავალი ანტიგენების რაოდენობა უმნიშვნელოა იმასთან შედარებით, რასაც ბავშვის ორგანიზმი ყოველდღიურად ხვდება. მრავალრიცხოვანმა კვლევამ არ გამოავლინა არანაირი მტკიცებულება იმისა, რომ რამდენიმე ვაქცინის ერთდროულად გაკეთება საზიანოა იმუნური სისტემისთვის. პირიქით, ეს უზრუნველყოფს ბავშვის დაცვას რამდენიმე საშიში დაავადებისგან ერთდროულად და ამცირებს ზედმეტი ვიზიტების საჭიროებას სამედიცინო დაწესებულებაში.
• ვაქცინაცია საჭირო არ არის, რადგან ეს დაავადებები იშვიათია: ვაქცინაციის პროგრამების წარმატების შედეგად, ბევრი ინფექციური დაავადება მართლაც იშვიათად გვხვდება. თუმცა, თუ შევწყვეტთ ვაქცინაციას, ეს დაავადებები კვლავ გავრცელდება და გამოიწვევს ავადობასა და სიკვდილიანობას. ე.წ. "კოლექტიური იმუნიტეტი" (როდესაც მოსახლეობის დიდი ნაწილია აცრილი) იცავს მათაც, ვისაც ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო არ შეუძლია აცრა.

რა არის მართალი ვაქცინების შესახებ?

• გეგმიური ვაქცინები უსაფრთხო და ეფექტურია: ისინი გადიან მრავალწლიან კვლევებსა და მკაცრ შემოწმებას, სანამ ლიცენზიას მიიღებენ და გამოყენებაში შევლენ. მათი ეფექტურობა დადასტურებულია მილიონობით ადამიანის გამოცდილებით მთელს მსოფლიოში.
• ვაქცინაცია იცავს ბავშვებსა და მოზრდილებს საშიში დაავადებებისგან: ის ხელს უშლის დაავადების განვითარებას, ამსუბუქებს მის მიმდინარეობას და ამცირებს გართულებებისა და სიკვდილის რისკს.
• ვაქცინაცია ხელს უწყობს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვას: როდესაც ადამიანების უმეტესობა აცრილია, იქმნება "კოლექტიური იმუნიტეტი", რომელიც იცავს მათაც, ვისაც არ შეუძლია აცრა (მაგალითად, ახალშობილები ან იმუნოკომპრომეტირებული პირები).
• ვაქცინების სარგებელი მნიშვნელოვნად აღემატება პოტენციურ რისკებს: ნებისმიერ სამედიცინო ჩარევას შეიძლება ჰქონდეს გვერდითი მოვლენები, მაგრამ ვაქცინების შემთხვევაში ეს მოვლენები, როგორც წესი, მსუბუქია და ხანმოკლე (მაგალითად, სიწითლე ან მცირე ტემპერატურა ინექციის ადგილას). სერიოზული გვერდითი მოვლენები ძალზე იშვიათია.
• ვაქცინაცია ეფუძნება მყარ სამეცნიერო მტკიცებულებებს: გადაწყვეტილება ვაქცინაციის პროგრამების შესახებ მიიღება წამყვანი სამედიცინო და სამეცნიერო ორგანიზაციების მიერ, რომლებიც ეყრდნობიან უახლეს და სანდო კვლევებს.

მნიშვნელოვანია, რომ ვაქცინების შესახებ ინფორმაცია მიიღოთ სანდო წყაროებიდან, როგორიცაა თქვენი ექიმი, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია (WHO), დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრი (CDC) და საქართველოს დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრი (NCDC). ნუ ენდობით არასანდო ინტერნეტ წყაროებსა და სოციალურ ქსელებში გავრცელებულ დაუდასტურებელ ინფორმაციას.

თუ თქვენ გაქვთ რაიმე შეკითხვა ვაქცინაციასთან დაკავშირებით, გირჩევთ, გაესაუბროთ თქვენს ექიმს, რომელიც მოგაწვდით კომპეტენტურ და სანდო ინფორმაციას.