ლალი ჩხიკვაძე

ბრიტანეთის კოლუმბიის უნივერსიტეტის მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ „Z თაობის“ წარმომადგენლები (ასე უწოდებენ 1997-2012 წელს დაბადებულთა თაობას) უფრო მეტად ენდობიან ყალბ ამბებს, ვიდრე ხანდაზმული ინტერნეტ-მომხმარებლები. კვლევის შედეგები გამოქვეყნდა ჟურნალში Personality and Individual Differences (PID).

კვლევა ჩატარდა სპეციალური ინსტრუმენტის, დეზინფორმაციის მგრძნობელობის ტესტის (MIST) გამოყენებით, რომელიც ფსიქოლოგებმა შექმნეს და ხელმისაწვდომია ონლაინ რეჟიმში. მონაწილეებს სთხოვეს განეხილათ, წარმოდგენილი სათაურებიდან რომელი იყო მართალი და რომელი მცდარი. მაგალითები მოიცავდა როგორც რეალურ, ასევე ყალბ სათაურებს: „მთავრობა საგულდაგულოდ მალავს თავის მონაწილეობას 11 სექტემბრის ტერაქტში“, „ამერიკის მსხვილი გამოცემების დაახლოებით მეოთხედმა გაათავისუფლა პერსონალი 2018 წელს“.

შედეგებმა აჩვენა განსხვავება რეალურ უნარებსა და მათში ნდობას შორის. ბევრმა მონაწილემ გადაჭარბებულად შეაფასა სიმართლის სიცრუისგან გარჩევის უნარი. მეცნიერთა გასაკვირად, „Z თაობამ“ საშუალოდ უარესი შედეგები აჩვენა, ვიდრე სხვა ასაკობრივმა ჯგუფებმა.

„უფრო კონსერვატიული შეხედულებების მქონე ადამიანებს ასევე უფრო მეტად სჯეროდათ ყალბი ამბების. ულტრამემარჯვენე შეხედულებების ადამიანები განსაკუთრებით დაუცველები იყვნენ დეზინფორმაციის მიმართ. ამასთან, ისინი ზოგადად ადეკვატურად აფასებდნენ თავიანთ შესაძლებლობებს, რასაც ვერ ვიტყოდით მათზე, ვინც უფრო რადიკალურ პოზიციებს იკავებდა.“

გარდა ამისა, გაირკვა, რომ ქალები უფრო ხშირად ებმებოდნენ დეზინფორმაციის ანკესზე, ვიდრე მამაკაცები, მაგრამ უფრო მეტად იცოდნენ თავიანთი უნარების დონე. განათლებამ ასევე მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა: უმაღლესი განათლების მქონე მონაწილეებმა სხვებზე უკეთესად უმკლავდებოდნენ, მაგრამ მიდრეკილნი იყვნენ თავიანთი შესაძლებლობების გადაჭარბებით შეფასებისაკენ.

ზოგადად მიღებულია, რომ „ციფრულ თაობას“ აქვს ბუნებრივი იმუნიტეტი სიყალბეების მიმართ, მაგრამ მონაცემები საპირისპიროზე მეტყველებს. ეს აჩენს, ასაკის მიუხედავად, მედიაწიგნიერების სწავლების სისტემური მიდგომის აუცილებლობას.

აღმოჩნდა, რომ ტვინს აქვს Deepfakes-ის ამოცნობის უნარი

ამის შესახებ ავსტრალიელმა მეცნიერებმა განაცხადეს.

თუ თვითონ არ იცით, სად არის სიმართლე და სად ტყუილი, მაშინ უფრო რთულია ტვინის მოტყუება. ეს აღმოჩენა გააკეთეს ნეირობიოლოგებმა სიდნეის უნივერსიტეტიდან (ავსტრალია), რომელთა სტატია გამოქვეყნდა ჟურნალში Vision Research.

Deepfakes არის ხელოვნურად ინტელექტუალურად შექმნილი ადამიანის სახეების გამოსახულებები, რომლებიც სრულიად რეალური ჩანს, მაგრამ ეს ასე არ არის. ასეთ სურათებს ხშირად იყენებენ ადამიანების სახეების ჩასანაცვლებლად არსებულ ვიდეოებში, დეზინფორმაციის გავრცელების მიზნით.

მეცნიერებმა ჩაატარეს ორი ექსპერიმენტი. პირველში მოხალისეებს აჩვენეს რეალური ადამიანების სახეების 50 სურათი და ამდენივე ფეიქი და სთხოვეს დაედგინათ, რომელი სურათი იყო რეალური და რომელი არა.

მეორე ექსპერიმენტში მონაწილეთა სხვა ჯგუფს აჩვენეს იგივე სურათები, მაგრამ არ გააფრთხილეს, რომ სახეების ნახევარი ფეიქი იყო. დავალება იგივე იყო, მაგრამ მისი განხორციელებისას მეცნიერები ელექტროენცეფალოგრაფიის (EEG) გამოყენებით აკონტროლებდნენ მონაწილეთა ტვინის ელექტრულ აქტივობას.

• როდესაც მკვლევარებმა ორი ექსპერიმენტის შედეგები შეადარეს, აღმოჩნდა, რომ მონაწილეთა ტვინი დავალებას ბევრად უკეთ ასრულებდა, ვიდრე მათი თვალები. ეეგ-მ აჩვენა, რომ ტვინმა 54% შემთხვევაში განასხვავა სიმართლე ყალბისაგან, ხოლო თავად მონაწილეებმა შეძლეს ამის გაკეთება მხოლოდ 37% შემთხვევაში.
• მომავალში, მეცნიერები იმედოვნებენ, რომ შეიმუშავებენ ეფექტურ ტექნოლოგიას, რომელიც ფეიკების მაღალი სიზუსტით იდენტიფიცირების საშუალებას მისცემთ და ამით თავიდან ავიცილებთ დეზინფორმაციის გავრცელებას.