აღდგება თუ არა ნერვული უჯრედები
ადამიანის ზრდასრულ ნერვულ უჯრედებს - ნეირონებს - ნამდვილად არ შეუძლიათ გაყოფა. ამის გამო პრაქტიკულად ვერ ხორცდება ცენტრალური ნერვული სისტემის: თავის ტვინის და ზურგის ტვინის დაზიანებები.
მეცნიერებს აქამდე ვერ გაურკვევიასთ, რასთან არის ეს დაკავშირებული. მკვლევარებმა აღმოაჩინეს სხვადასხვა მოლეკულები, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან ადამიანებში და ამფიბიებში ნერვული ქსოვილის აღდგენის განსხვავებებზე. შესაძლოა, მომავალში ეს ექიმებს როგორმე დაეხმარება ადამიანების მკურნალობაში. მაგრამ ამ ბიოლოგიური უსამართლობის მიზეზი ჯერ კიდევ გაურკვეველია.
ამიტომ, ახლა სიტუაცია ასეთია: თუ ადამიანს აქვს ტვინის დაზიანება (მაგალითად, ინსულტი), აღნიშნული ადგილი არასოდეს აღდგება. განადგურებული ქსოვილები დაიშლება და თავის ადგილზე დატოვებს სითხით სავსე ღრუს - კისტას.
მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ მკვდარი უჯრედები ვერ დაბრუნდება, მეზობელ ნეირონებს შეუძლიათ მათი მუშაობის შესრულება.
ტვინი ახლდება და იწყებს სიგნალების გაგზავნას სხვა გზების საშუალებით. ინსულტის შემდეგ ადამიანს სამუდამოდ რჩება კისტა ჯანსაღი ქსოვილის ნაცვლად, მაგრამ დაკარგული ფუნქციები, როგორიცაა კიდურების მოძრაობა ან მეტყველება, მაინც შეიძლება აღდგეს. ამ პროცესს ნეიროპლასტიურობა ეწოდება. ჩვენი ტვინი პლასტილინივითაა! მისი გადაწყობა შესაძლებელია მთელი ცხოვრების მანძილზე. კერძოდ: შეცვალოს ზოგიერთი ნაწილის სტრუქტურა და მოცულობა, რაც დამოკიდებულია გარემოებებზე.
გარდა ამისა, ადამიანში ჯერ კიდევ ყალიბდება ახალი ნეირონები. მართალია, ისინი ჩნდებიან მხოლოდ ტვინის გარკვეულ ადგილებში, მაგალითად, ჰიპოკამპში. ჰიპოკამპი არის ნერვული ქსოვილის მცირე უბანი ჩვენს ტვინში.
ჰიპოკამპი მონაწილეობს ჩვენი მეხსიერების და ემოციების ფორმირებაში, გვეხმარება რელიეფის ნავიგაციაში. ცნობილია, რომ ჰიპოკამპი საგრძნობლად იზრდება ლონდონის ტაქსის მძღოლებში, რომლებსაც ეკრძალებათ ნავიგატორის გამოყენება და უზარმაზარი ქალაქის ყველა ქუჩის და შესახვევის დამახსოვრება სჭირდებათ.
ჰიპოკამპის ჯანსაღი მდგომარეობის შენარჩუნება ასევე შესაძლებელია ფიზიკური აქტივობით: ვარჯიშის დროს მასში სისხლის მიმოქცევა იზრდება და სპეციალური ცილა წარმოიქმნება, რომელიც ასტიმულირებს ტვინის უჯრედების ზრდას.
ამრიგად, ნერვული უჯრედები აღდგება და არა ერთდროულად. ბევრი ნეირონი მართლაც შეიძლება სამუდამოდ დაიკარგოს. მაგრამ ტვინის ზოგიერთ უბანში ახალი ნერვული უჯრედები ჯერ კიდევ იქმნება. და, რაც მთავარია, ტვინს შეუძლია აღადგინოს თავისი ფუნქციები ამ ახალი უჯრედების გარეშეც, უბრალოდ ძველი უჯრედების მუშაობის გადაკეთებით.