ორთეზები ორთოპედიული კორსეტი და ბანდაჟი
მსგავსი ნაწარმი სხეულის სხვადასხვა ნაწილისთვის იქმნება. ორთეზებია: კორსეტები, აპარატები, სპეციალური ფეხსაცმელი, საფენები, ღაბაშები და ბანდაჟები. თუ ექიმმა მსგავსი ნაწარმის ტარების რეკომენდაცია მოგცათ, ყველას აჯობებს, დასაწყისშივე კარგად გაერკვეთ იმაში, თუ რა სახისანი არსებობენ, როგორ მოქმედებენ, რა განსხვავებაა მათ შორის და სხეულის რომელი ნაწილისთვისაა შესაფერი.
კორსეტი
ორთოპედიული კორსეტი სამედიცინო ორთოპედიული სარტყელია, დამზადებული ჰაერგამტარი, ელასტიკური ქსოვილისგან, სპეციალური მყარი ჩანართებით და მომჭიმავი ქამრებით, რომელიც გამოიყენება ხერხემლის გამრუდების, დაავადებებისა და ტრავმებისას.
კორსეტის მყარი ჩანართები პლასტმასის ან ლითონის ნაწარმია, სიმყარის მიხედვით განირჩევა ლითონური, რეგულირებადი ხერხემლის ფორმის მიხედვით, რომელიც დამატებით მორგებას საჭიროებს და არარეგულირებადი, დრეკადი, რომელსაც დამატებითი მორგება არ სჭირდება.
კორსეტის ფუნქციებია:
- ხერხემლის სვეტის სტაბილიზება;
- ზურგის გრძელი კუნთების ტონუსის დაქვეითებისას ხერხემლის სვეტის ფიზიოლოგიურად სწორ მდგომარეობაში დაფიქსირება;
- ხერხემლის სხვადასხვა განყოფილებას შორის დატვირთვის გადანაწილება;
- ხერხემლის სვეტის დეფორმაციის გამოსწორება;
- ორსულობის პერიოდში ნაყოფის სწორი მდებარეობის შენაჩუნება და ხერხემალზე დატვირთვის თანაბრად გადანაწილება.
კორსეტთა ტიპები
ორთოპედიული კორსეტები განირჩევა სიმყარისა და ხერხემლის განყოფილების მიხედვით.
სიმყარის მიხედვით არსებობს მყარი და ნახევრად მყარი კორსეტები, ხოლო ხერხემლის განყოფილების მიხედვით: გულმკერდ-წელის, წელ-გავის, ცალკე განირჩევა სპეციალური სათბურა ქამარი და პნევმოკორსეტი.
მყარი კორსეტები
მათი ტარების რეკომენდაციას გასცემს ექიმი რეაბილიტოლოგი ტრავმის ან გადატანილი ოპერაციის შემდგომ ადრეულ ეტაპზე, რათა:
- დაკომპენსირდეს ხერხემლის დაზიანებული სეგმენტის საყრდენი ფუნქცია;
- თავიდან იქნეს აცილებული მალების მოსალოდნელი დაზიანება;
- სარეაბილიტაციო პერიოდის შესამცირებლად.
ნახევრად მყარი კორსეტები
გამოყენება რეკომენდებულია:
- რადიკულიტით, ოსტეოქონდროზით, მალათაშუა დისკების თიაქრით, სპონდილოზით გამოწვეული ზურგის ტკივილისას;
- მძიმე ფიზიკური შრომის პირობებში ზურგის კუნთების გასამაგრებლად;
- სპორტული დატვირთვებისას, საჭესთან ხანგრძლივად ყოფნისას ხერხემლის სწორ მდგომარეობაში დასაფიქსირებლად.
ამ ტიპის კორსეტები:
- ხერხემლის წელისა და გავის განყოფილების გარეგან ფიქსაციას უზრუნველყოფენ;
- ახდენენ ხერხემლის დაზიანებული განყოფილების განტვირთვას;
- კუნთებს გადაჭარბებული დატვირთვისგან იცავენ;
- გააჩნიათ მსუბუქად გამოხატული თბური და მიკრომასაჟის ეფექტი.
გულმკერდ-წელის კორსეტი
ფუნქციებია:
- ამაგრებს გულმკერდის ქვედა და წელ-გავის სეგმენტს;
- ამცირებს ტკივილს;
- კუნთებზე დატვირთვას გადაანაწილებს;
გამოყენება რეკომენდებულია:
- ხერხემლის შესაბამისი სეგმენტის ტრავმის ან ჩატარებული ოპერაციის შემდგომ;
- ისეთი დაავადებების მკურნალობისა და პროფილატიკისთვის, როგორებიცაა ოსტეოქონდროზი, ოსტეოპოროზი, ოსტეოქონდროპათიები.
წელ-გავის კორსეტი
ფუნქციებია:
- ამაგრებს წელ-გავის სეგმენტს;
- აღადგენს და ხელს უწყობს სახსრების მოძრაობას;
- ამცირებს ტკივილს ზურგში;
- აქვეითებს ზურგის კუნთების დატვირთვას ინტენსიური ფიზიკური შრომისას;
გამოყენება რეკომენდებულია:
- ხერხემლის შესაბამის სეგმენტზე ტრავმის ან ჩატარებული ოპერაციის შემდგომ;
- ზურგის ტკივილის კონსერვატიული მკურნალობისას, რომელიც გამოწვეულია რადიკულიტით, მიოზიტით, ოსტეოქონდროზით, მალათაშუა თიაქრით, ოსტეოპოროზით;
- ტრავმებისა და ზურგის ტკივილის პროფილაქტიკისთვის აქტიური სპორტის მიმდევრებს შორის.
სათბურა ქამარი-კორსეტები
ეს მსუბუქი, თბური ეფექტის მქონე ქამრებია, რომელთა გამოყენებაც რეკომენდებულია რადიკულიტის, რევმატიზმისა და ოსტეოქონდროზისთვის დამახასიათებელი ნევროლოგიური მიზეზით გამოწვეული ზურგის ტკივილებისას. მათი დანიშნულება მიკრომასაჟი და მშრალი სითბოთი გათბობაა.
ამგვარი ქამრების დასამზადებლად გამოიყენება ძაღლის, აქლემის ბეწვი და ცხვრის მატყლი.
პნევმოკორსეტი
პნევმოკორსეტის მოქმედება ითვალისწინებს ხერხემლის წელის სეგმენტის ფიქსაციას და მისი მოძრაობის შეზღუდვას, რაც მალათაშუა დაცილებული არეების აღდგენის საშუალებას იძლევა.
კორსეტის ვერტიკალური ღრუების ჰაერით ავსებისას ისინი ფართოვდებიან და ხერხემლისთვის ერთგვარ საყრდენს ქმნიან, რამდენადაც გაფართოება ვერტიკალურია, კორსეტი შევიწროებულ მალათაშუა ხვრელებს აფიქსირებს და ხელახალი დაცილების საშუალებას არ აძლევს.
მნიშვნელოვნად ამცირებს ხერხემლის წელის სეგმენტზე დატვირთვას, ადუნებს კუნთებს, აუმჯობესებს სისხლის მიმოქცევას და ინერვაციას, შედეგად მცირდება ოსტეოქონდროზისთვის დამახასიათებელი ტკივილის სინდრომი.
იგი შესანიშნავი პროფილაქტიკური საშუალებაცაა, რამდენადაც მისი ფუნქციებია:
- ოსტეოქონდროზის პროფილაქტიკა;
- სკოლიოზის პროფილაქტიკა;
- მალათაშუა დისკის თიაქრების პროფილაქტიკა;
- ფიზიკური დატვირთვებისას მტკივნეული შეგრძნებების შემცირება.
გამოყენება რეკომენდებულია:
- ნ ტანდეგობის დარღვევისას, სკოლიოზებისას;
- ნ ოსტეოქონდროზის, სპონდილოზისა და ხერხემლის სხვა დაავადების მკურნალობისას;
- ნ ტრავმების და ოპერაციის შემდგომ რეაბილიტაციისას.
როგორ შევარჩიოთ კორსეტი?
არასწორად შერჩეულმა კორსეტმა, შესაძლოა, პრობლემის გაღრმავებას შეუწყოს ხელი, ამიტომ მის შერჩევას საკმაოდ დიდი პასუხისმგებლობით უნდა მოვეკიდოთ.
ზომა – ეს ყველაზე მნიშვნელოვანი კრიტერიუმია. კორსეტი მკაცრად, საჭირო ზომის მიხედვით უნდა შეირჩეს და მჭიდროდ უნდა ეკვროდეს სხეულს. გასათვალისწინებელია თეძოს გარშემოწერილობა და წელის ზომა. ტანდეგობის დარღვევისას კორსეტები შეირჩევა ტანსაცმლის ზომის მიხედვით.
საჭირო სიმყარე – ასევე მნიშვნელოვანი კრიტერიუმია, კორსეტის სიმყარეს განსაზღვრავს დაავადება და მისი მიმდინარეობის ხარისხი, კონკრეტული მოდელი სასურველია შეირჩეს სპეციალისტთან კონსულტაციის და სათანადო კვლევების შემდგომ.
სქესი – არსებობს მამაკაცისა და ქალის ორთოპედიული კორსეტები, ისინი ერთმანეთისგან განსხვავდებიან ფორმით და ზომით. ქალები ნუ იღელვებთ იმაზე, რომ კორსეტი ტანსაცმლის ქვეშ გამოჩნდება, ისინი თითქმის შეუმჩნეველია.
კორსეტის ტარების ხანგრძლივობა – შესაძლებელია თუ არა კორსეტის ტარება ყოველდღე? – 24 საათითაც რომ ატაროთ, წელის დაწვრილების და მუცლის გაქრობის იმედი ნუ გექნებათ – ფორმებს მუცლის კუნთების მუშაობა ცვლის.
მუდმივი ტარებით კი გარკვეულ რისკებს შეუქმნით ჯანმრთელობას: გართულებული სუნთქვით და გულის მუშაობით, შინაგანი ორგანოების სისხლისა და ჟანგბადის არასაკმარისი მიწოდებით და ეს უარყოფითი, ნეგატიური მოვლენების სრული ჩამონათვალი არ არის, ამიტომ ატარეთ კორსეტი ექიმის დადგენილი დროით.
საზოგადოდ, კორსეტის ტარების მაქსიმალური დრო 10 საათს არ უნდა აღემატებოდეს. საშუალო მაჩვენებელი კი 4-6 საათია. ღამით კორსეტის მოხსნა აუცილებელია.
ნაწარმის გამოყენების რეჟიმი კი ითვალისწინებს 7 დღე ტარებას და ერთდღიან შესვენებას.
ბანდაჟები
ბანდაჟი ორთეზია, რომელიც რბილ ქსოვილს შეიცავს, მას შეგვიძლია ვუწოდოთ სამედიცინო ელასტიკური ბინტი, ნახვევი გულმკერდზე, მენჯზე, სახსრებსა და კიდურების სეგმენტებზე.
ბანდაჟს, ისევე როგორც ორთეზს, შესაძლოა გააჩნდეს შესაკრავები, სამაგრები, ჩანართები, გამაძლიერებელი ელემენტები.
ბანდაჟთა ფორმები
სხეულის თუ რომელი ნაწილისთვისაა განკუთვნილი, არსებობს ბანდაჟის რამდენიმე ფორმა:
აბდომინური ბანდაჟები – იგივე ქამრები და სარტყლები – ეს აბდომინური ფორმაა, რომელიც გამოიყენება შინაგანი ორგანოებისა და მუცლის ღრუს კედლის საფიქსაციოდ, მათ მიეკუთვნება პოსტოპერაციული და თიაქრის ბანდაჟები, რომლებიც გამოიყენება როგორც ოპერაციამდე, ისე ოპერაციის შემდგომ, რათა თავიდან ავიცილოთ მუცლის ღრუში თიაქრების განვითარება.
მცირე მენჯის ღრუს ბანდაჟები – მათ შორის ყველაზე პოპულარულია მშობიარობამდე და მშობიარობისშემდგომი მოდელები ორსულებისა და მელოგინე ქალებისთვის.
ხერხემლის ბანდაჟები – იგივე კორსეტებია, რომლებიც უკვე გაგაცანით.
ზედა და ქვედა კიდურების ბანდაჟები – ყველაზე მრავალფეროვანი მოდელებია. ისინი თავსდებიან როგორც სხივ-მაჯის, ასევე თითების სახსრებზე. არსებობს მტევნის, მხრის, ტერფისა და მენჯ-ბარძაყის სახსართა ბანდაჟები.
მუხლის სახსრის ბანდაჟი – ყველასთვის კარგად ნაცნობი სამუხლეებია.
როგორ შევარჩიოთ?
ბანდაჟის ტარების გადაწყვეტილების მიღება ადვილია, კონკრეტული მოდელის შერჩევა კი – რთული, რამდენადაც მან უნდა უზრუნველყოს შესაფერისი და შესაბამისი ფიქსაცია. კონსტრუქციამ უნდა შეძლოს დაზიანებული სეგმენტის გაუტკივარებაც, მისი განტვირთვა და ტარებისას კომფორტული იყოს.
გასათვალისწინებელია ფიქსაციის ხარისხი და დაზიანებული სეგმენტისთვის საჭირო მხარდამჭერი ეფექტი.
გაითვალისწინეთ!
- ბანდაჟი მუშაობს მხოლოდ მაშინ, როდესაც მას ატარებთ, მოხსნის წამიდან მისი ეფექტი ქრება;
- რაც უფრო სერიოზულია დაზიანება, მით ძლიერი ფიქსაცია სჭირდება მას. ტრავმებისა და დაავადებების პროფილაქტიკისთვის რეკომენდებულია რბილი, სუსტი ფიქსაციის მოდელები, დაზიანების მკურნალობისას კი საშუალო, ნახევრად მყარი, ქრონიკული პრობლემებისა და მწვავე მდგომარეობებისას კი სრული ფიქსაციის ხარისხის მქონე ნაწარმი;
- არსებობს ე.წ. რეგულირებადი ფიქსაცია – კონსტრუქცია, რომელსაც აღდგენით პროცესში შესაძლებელია მოვუმატოთ ან დავაკლოთ სიმყარის ელემენტები;
- პროფილაქტიკისთვის ნაწარმი შეგვიძლია დამოუკიდებლად შევარჩიოთ, სამკურნალო და ქრონიკული მდგომარეობისას კი რეკომენდებულია სპეციალისტის დახმარება, რაც შეეხება მწვავე მდგომარეობებს, აქ ორთოპედიული ნაწარმი მხოლოდ და მხოლოდ სპეციალისტმა უნდა შეგირჩიოთ;
- მსუბუქი და სუსტი ფიქსაციის ბანდაჟები გამოიყენება ტრავმებისა და დაავადებების პროფილაქტიკისთვის, ისინი დამზადებულია ელასტიკური ქსოვილისგან და გააჩნიათ მცირე რაოდენობის საყრდენი მექანიზმები, ან სულაც მათ გარეშეა. ისინი მაკომპრესირებლად მოქმედებენ კანსა და კუნთებზე – რბილად აფიქსირებენ სახსარს და ამცირებენ შეშუპებას, ზღუდავენ მკვეთრ მოძრაობებს და ამცირებენ ტკივილს;
- საშუალო ხარისხის ფიქსაციის მქონე ბანდაჟები გამოირჩევა მყარი მასალით, მათში გაცილებით მეტია მყარი საყრდენი ელემენტები, კონსტრუქცია შესაძლოა შეიცავდეს დრეკად ან მყარ ფირფიტოვან ჩანართებს, რომლებიც სახსრებისთვის მოძრაობის ვექტორს ქმნიან. სხვადასხვა სახის ჩანართები აძლიერებენ ბანდაჟის კომპრესიას და ფიქსაციას, გააჩნიათ მასაჟის ეფექტიც, აუმჯობესებენ სისხლის მიმოქცევას და სახსართა კვებას. ამ ტიპის ზოგიერთ მოდელს აქვს თბური ეფექტი, ასეთები დამატებით აუმჯობესებენ სახსრისა და კანის კვებას, მათი შერჩევისას კარგად უნდა დაადგინოთ, რამდენად საჭიროებს დაზიანებული სეგმენტი დამატებით სითბოს;
- ძლიერი ფიქსაციის ბანდაჟები დამზადებულია მკვრივი და ნაკლებელასტიკური ქსოვილისგან – ზოგჯერ მათ საერთოდ არ აქვთ გაწელვის უნარი, სხვადასხვა მოდელებში გამოიყენება საკმაოდ მყარი დამატებითი ფიქსაციის ელემენტები.
რა დროს გვჭირდება ორთოპედიული ბანდაჟი?
მსუბუქი და საშუალო ფიქსაციის ბანდაჟები გამოიყენება სახსრის ამოვარდნის, ღრძობის, კუნთებისა და მყესების დაჭიმვისას, როდესაც სახსარი ყრუდ გვტკივა და ტკივილი არ ქრება. ისინი იცავენ სახსრებს დატვირთვებისას – მაგალითად, პროფესიულ სპორტში, ან იმ შემთხვევაში, თუ უკვე გქონდათ გადატანილი რაიმე ტრავმა და თქვენი სახსარი დაზოგვასა და დაცვას საჭიროებს.
ძლიერი ფიქსაციის ბანდაჟები ინიშნება მაშინ, როდესაც საჭიროა სახსრის დახმარება და მოძრაობათა შეზღუდვა, თუ ეს მოძრაობა ტკივილს იწვევს.
ბანდაჟები საჭიროა როგორც ტრავმით გამოწვეული ტკვილისას, სახსართა დეფორმაციისას, ოპერაციის შემდგომ, კონსერვატიული თერაპიის საზღვრებში, ასევე სხვადასხვა დაავადების: ართროზის, ართრიტის, არასტაბილური სახსრის მკურნალობისას.