მარიკა დვალი

როცა ტერფის აგებულება ირღვევა, მთელი სხეული, უპირველესად კი ხერხემალი, მუდმივად განიცდის დატვირთვის გაზრდილ ზემოქმედებას, რაც დღის განმავლობაში უჩვეულო დაღლისა და სხვადასხვა დარღვევის მიზეზი შეიძლება გახდეს. დღეს კარგად ვართ გათვითცნობიერებული ამ საკითხში და ისიც ვიცით, რომ მსგავს სიტუაციაში სუპინატორი გვეხმარება ტერფის ნორმალური ფუნქციონირების აღდგენასა და სხეულის შემდგომი დეფორმაციის თავიდან აცილებაში.

რა არის სუპინატორი

ტერფის ბიომექანიკასთან დაკავშირებული დაავადებებისა და პრობლემების არიდებისთვის რეკომენდებულია, ფეხსაცმელს ჰქონდეს ჩასაფენი. სუპინატორი ამ ჩასაფენის ის ნაწილია, რომლის დანიშნულებაცაა ტერფის შიგნითა ნაწილის დაჭერა-აწევა. ჩასაფენი და მისი ერთ-ერთი ნაწილი – სუპინატორი – ჩვეულებრივი ფეხსაცმლის ქვედა ნაწილის აუცილებელი კომპონენტებია. სპეციალისტები აღნიშნავენ, რომ ხშირად, შეცდომით, სუპინატორს მთლიანად ჩასაფენს უწოდებენ და არა მის ნაწილს.

გარდა ჩვეულებრივი სუპინატორისა, რომელიც უზრუნველყოფს სხეულის დამატებით ამორტიზაციას და ტერფის კომფორტს, არსებობს ორთოპედიული სუპინატორი. ორთოპედიული სუპინატორი ტერფს აძლევს სწორ მდებარეობას, ამცირებს მის ტკივილსა და დისკომფორტს. ორთოპედიული სუპინატორი ეფექტურია ტერფის, ხერხემლისა და საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემის სხვადასხვა პათოლოგიის კორექციისა და პროფილაქტიკისათვის. კონკრეტული პაციენტის საჭიროების მიხედვით ის შესაძლოა მოთავსდეს ჩასაფენის წინა, შუა ან უკანა ნაწილში.

ვისთვის არის რეკომენდებული ორთოპედიული სუპინატორი

სუპინატორიანი ჩასაფენების გამოყენებით შესაძლებელია პროფილაქტიკური და სამკურნალო ეფექტების მიღება. მათი ტარებისას შესაძლებელია მოძრაობისას სხეულის ამორტიზაცია, ხერხემალსა და სახსრებზე დატვირთვის სწორი გადანაწილება, დეფორმაციების კომპენსირება. სუპინატორები უზრუნველყოფენ ტერფების ნორმალურ მდებარეობას, ხელს უწყობენ სისხლის მიმოქცევის ნორმალიზაციას.

ორთოპედიული სუპინატორი (უფრო ზუსტად, სუპინატორიანი ჩასაფენი) რეკომენდებულია იმ პაციენტთათვის, რომელთაც დარღვეული აქვთ ტერფის ნორმალური ანატომიური აგებულება. ეს შეიძლება იყოს ბრტყელტერფიანობა, ტერფის მაღალი თაღი, პირველი თითის ვალგუსური დეფორმაცია, ქუსლის დეზი, აქილევსის მყესის დაზიანება და ტერფის სხვადასხვა პათოლოგია, კიდურების განსხვავებული სიგრძე.

უშუალოდ ტერფის ანატომიის ცვლილების გარდა, ორთოპედიული სუპინატორი ეფექტურია მთელი რიგი მდგომარეობების დროს. მათ შორის აღსანიშნავია:

• სპორტული და პროფესიული დატვირთვა;
• ორსულობა;
• სკოლიოზი;
• ვენური უკმარისობა;
• ლიმფოსტაზი;
• რევმატოლოგიური დაავადებები;
• დიაბეტური ტერფი;
• ხერხემლის დეფორმაციები.

ამავე დროს, აღვნიშნავთ, რომ არსებობს სუპინატორები ყოველდღიური მოხმარებისთვის. მათ გამოყენებას სპეციალისტები რეკომენდაციას უწევენ, როცა ადამიანს ხშირად ეღლება ფეხი ან ზედმეტად აქტიური ცხოვრების წესი აქვს. ასეთი სუპინატორების მოთავსება შესაძლებელია ჩვეულებრივ ფეხსაცმელში. არსებული მონაცემების თანახმად, ის აუმჯობესებს სისხლის მიმოქცევას ვენებში და აქრობს ფეხებში სიმძიმის შეგრძნებას, არის ანტიალერგიული და დაფარულია სპეციალური მასალით, რომელიც ატარებს ჰაერს და თავიდან აგვაცილებს ტერფის არასასიამოვნო სუნს.

სუპინატორთა ნაირსახეობები

როგორც ვხედავთ, სუპინატორები (ჩასაფენები სუპინატორით) სხვადასხვა მდგომარეობის დროს გამოიყენება. განსხვავებული დანიშნულების მიხედვით არსებობს სუპინატორისა და ჩასაფენის ნაირსახეობები.

კონსტრუქციის მიხედვით სუპინატორი შეიძლება იყოს:

• რბილი (კარკასის გარეშე) – მზადდება საამორტიზაციო მასალებისაგან, მათი დანიშნულებაა სახსრებზე დატვირთვის შემცირება;
• მაგარი, ხისტი (კარკასიანი) – გამოიყენება ტერფის ფიზიოლოგიური მდებარეობის აღსადგენად, ხერხემლის ქვედა ნაწილისა და ფეხების ტკივილის მოსახსნელად.

ფუნქციის მიხედვით განასხვავებენ პროფილაქტიკურ და მაკორეგირებელ სუპინატორებს (ჩასაფენებს). პროფილაქტიკური სუპინატორები გამოიყენება დაავადების აღმოცენების მაღალი რისკისას ან მის საწყის ეტაპზე, ხოლო მაკორეგირებელი – უკვე არსებული დარღვევებისას. პროფილაქტიკური და მაკორეგირებელი სუპინატორები განსხვავდება კონსტრუქციული აგებულების და გამოყენებული მასალის მიხედვით.

განტვირთვისათვის განკუთვნილი ჩასაფენი უზრუნველყოფს დატვირთვის გადანაწილებას ტერფის პრობლემური ადგილებიდან სხვა წერტილებისაკენ, ამცირებს ტკივილს. ასეთი ჩასაფენი გამოიყენება კოჟრებისა და მტკივნეული წერტილების განტვირთვისთვის. განტვირთვისათვის განკუთვნილი ჩასაფენი შეიძლება დამზადდეს სხვადასხვა სიხისტის მასალისაგან, ამოფენდეს ტერფის თაღების ადგილს, ჰქონდეს ჩაღრმავებები ტერფის ზეწოლის ადგილებზე.

მაკორეგირებელი ჩასაფენის კონსტრუქციაში გამოყენებულია დამჭერები (ბალიშისებრი შემაღლებები), მაღალი ძირი, პრონატორები (ტერფის გარე ნაწილის ამწევი შემაღლება). მასალა შეირჩევა დარღვევის სიმძიმის გათვალისწინებით. ასეთი ჩასაფენის დანიშნულებაა ტერფის ბიომექანიკური დატვირთვის გათანაბრება, სტრუქტურისა და მდებარეობის გამოსწორება. ასეთი ჩასაფენები გამოიყენება ტერფების ვარუსული და ვალგუსური დეფორმაციების კორექციის, ტერფის თაღის სიგრძივი და განივი თაღების „დაჭერის“, კიდურის დამოკლებისას სიგრძის კომპენსაციის მიზნით.

თანამედროვე სუპინატორები (ჩასაფენები) მზადდება ეკოლოგიური ჰიპოალერგიული მასალებისაგან, რაც თავიდან აგვაცილებს ალერგიას, სოკოს გამრავლებას, ტერფის კანის გაღიზიანებას.

ტერფზე ზემოქმედების მიხედვით პროფილაქტიკურ და საკორექციო ჩასაფენებს სპეციფიკური კონსტრუქცია (აგებულება) აქვთ. ორთოპედიული სუპინატორები „იჭერენ“ ტერფის თაღს, ასწორებენ დეფორმაციას. როცა ტერფის თაღები ნელა ფორმირდება, ინიშნება ჩასაფენი, რომელიც ამ პროცესს უწყობს ხელს. ასეთი ჩასაფენი თაღებს მთლიანად არ ამოფენს, ტერფს მსუბუქად იჭერს, იმეორებს ჯანმრთელი ტერფის ანატომიურ მონახაზს. თაღების „დამჭერი“ ჩასაფენი ნაჩვენებია ტერფების ფუნქციური უკმარისობისას, კომბინირებული, განივი, სიგრძივი ბრტყელტერფიანობისას, ზრდიან ტერფების ამტანობას, ამცირებენ ტკივილს.

განივი ბრტყელტერფიანობის კორექციისათვის განკუთვნილ ჩასაფენს აუცილებლად უნდა ჰქონდეს ქუსლის კორექტორი, თითების განმაცალკევებელი. სიგრძივი დეფორმაციისას სუპინატორი უფრო მაღალი უნდა იყოს. ხშირად ასეთ ჩასაფენში დამატებულია სოლი, რაც ზრდის ტერფის დახრის კუთხეს. ვალგუსური დეფორმაციისას გამოსაყენებელ ჩასაფენს აქვს მაგარი კარკასი, დამჭერი, მაღალი ძირი, პრონატორი.

მასალები ჩასაფენისა და სუპინატორისათვის

ჩასაფენი და სუპინატორი შესაძლებელია დამზადდეს მასალის დაწნეხის ან ჩამოსხმის გზით. მასალად კი შეიძლება გამოიყენებოდეს:

• ლატექსი ან ქაფი;
• ხაოებიანი ქსოვილი;
• შალი;
• ფლისი;
• სილიკონი;
• ნატურალური ტყავი;
• ნუბუკი;
• მუხა;
• ტენის მშთანთქმელი ქსოვილი;
• ბამბის ქსოვილი;
• მიკრობოჭკო;
• თერმოპლასტიკი.

ზაფხულში ტენის მშთანთქმელი ქსოვილის ჩასაფენის გამოყენება ჯობს, რაც გადახურებას აგვაცილებს. ზამთრისათვის რეკომენდებულია რბილი სუპინატორები ალუმინის ამრეკლავი შრით. გელისაგან დამზადებული ჩასაფენი ერთ-ერთი ყველაზე კომფორტულია, რადგანაც ტერფის ფორმას იღებს. პოლიეთილენის, ღრუბლისებრი რეზინის, პოლიმერული მასალების ნაწარმი ექსპლუატაციისას მოხერხებულობით გამოირჩევა.

ორთოპედიული სუპინატორების დადებითი და უარყოფითი მხარეები

ორთოპედიულ ჩასაფენებს (სუპინატორებს) სხვადასხვა სპეციალისტი პაციენტს ურჩევს სხვადასხვა მიზეზით გამოწვეული ქვედა კიდურების ტკივილის ინტენსივობის შესამცირებლად. სუპინატორების წყალობით შესაძებელია დღის განმავლობაში ზურგის, მუხლების, კოჭ-წვივის მნიშვნელოვანი დისკომფორტისა და ტკივილის აღმოცენების არიდება.

ჩასაფენისა და სუპინატორის დადებითი ეფექტებია:

• ამორტიზაციის გაუმჯობესება, ტერფზე დარტყმითი დატვირთვის შთანთქმა;
• წნევის სწორი გადანაწილება, სახსრების დატვირთვის შემცირება;
• სიგრძივი და განივი თაღების „დაჭერა“;
• ხერხემლის დატვირთვის შემცირება;
• დასუსტებული იოგების გაძლიერება;
• ტანდეგობის აღდგენა;
• მოძრაობისას ტერფის მდებარეობის სტაბილიზაცია.

ასეთი შთამბეჭდავი ჩამონათვალის მიუხედავად, გარკვეულ შემთხვევაში არსებობს პოტენციური არასასურველი ეფექტიც. უპირველეს ყოვლისა, დამზიანებელი შეიძლება იყოს არასწორად შერჩეული ჩასაფენი (სუპინატორი), რომლის ზომაც არ არის მორგებული ან არ შეესაბამება ტერფის ინდივიდუალურ თავისებურებებს. სარგებლის ნაცვლად სუპინატორის ზემოქმედება მავნე შეიძლება იყოს არასწორად შერჩეული ფეხსაცმლისას ან 8 წლამდე ბავშვისათვის მზა სუპინატორის გამოყენებისას. სტანდარტული, მზა ჩასაფენის გამოყენება დასაშვებია მხოლოდ ზრდასრული ადამიანისათვის და მხოლოდ პროფილაქტიკური მიზნით.

როგორ შევარჩიოთ სუპინატორი

დღეს სპეციალიზებული კლინიკები, აფთიაქები, ორთოპედიული სალონები პროფილაქტიკისთვის და საკორექციოდ ჩასაფენების ფართო ასორტი­მენტს გვთავაზობენ. მზა ნაწარმის შერჩევა დამოკიდებულია არსებულ დაავადებებსა და სუპინატორის დანიშნულებაზე. საზოგადოდ კი რეკომენდებულია:

• ტერფის უმნიშვნელო დეფორმაციისას, განივი ბრტყელტერფიანობისას უპირატესობა ენიჭება ჩასაფენს, რომელსაც აქვს ამაღლება ქუსლის არეში და ჩასაფენი ტერფის წინა ნაწილისათვის;
• სიგრძივი ბრტყელტერფიანობისას ჯობს ჩასაფენი სუპინატორით, რომელიც მაღლა სწევს თაღს და საყრდენს ქმნის კუნთებისათვის;
• ქუსლის ძვლის დეზისას საჭიროა ჩასაფენი, რომელიც აღადგენს ტერფის ამორტიზაციულ თვისებებს და მას დაიცავს დაზიანებისაგან;
• ტერფების ვალგუსული დეფორმაციისას სუპინატორი უნდა უზრუნველყოფდეს დაზიანებული სეგმენტების დაცვას, ამცირებდეს ხერხემლიას და თავად ტერფის დატვირთვას;
• ჭარბი წონის მქონე პირებისა და ორსული ქალებისათვის რეკომენდებულია სუპინატორები, რომლებიც ამცირებენ დარტყმით ძალას და არ შეიცავენ მკვრივ ორთოპედიულ ელემენტებს;
• სამოდელო ფეხსაცმლის მოყვარულებს სახსრების დატვირთვის შემცირებაში დაეხმარებათ ნატურალური ტყავისაგან დამზადებული „ნახევარი“ ჩასაფენები;
• ტერფის ვალგუსური დეფორმაციისას ოპტიმალურია, ჩასაფენი ინდივიდუალურად დამზადდეს.

მზა ჩასაფენის შეძენისას რეკომენდებულია გამოვიყენოთ ჩასაფენი მაგარი სუპინატორით, შემაღლებებით, რაც ხელს უწყობს დიდ თითებსა და განივ თაღებზე დატვირთვის დაქვეითებას. ასეთი ჩასაფენების გაძლიერებული კარკასი შესაფერისია სპორტული დატვირთვებისათვის.

ჩასაფენი უნდა შეირჩეს ფეხის და არა ფეხსაცმლის ზომის მიხედვით. შეძენიდან პირველი კვირის განმავლობაში არ არის რეკომენდებული მისი ტარება მთელი დღის განმავლობაში, საკმარისია რამდენიმე საათი. წინააღმდეგ შემთხვევაში დიდია დისკომფორტის გაძლიერების შესაძლებლობა.

როგორ მოვუაროთ ჩასაფენს

სუპინატორი ხანგრძლივად რომ გვემსახუროს, აუცილებელია მისი სათანადო მოვლა. დაუშვებელია რეცხვა მანქანაში და საშრობი მოწყობილობის, აგრესიული სარეცხი საშუალებების გამოყენება. ჰიგიენური დამუშავების წესები დამოკიდებულია საფენში გამოყენებული მასალის ხასიათზე.

• ნატურალური ტყავის ჩასაფენი უნდა გაიწმინდოს საპნიანი წყლით ან სპირტის წყალხსნარით დასველებული ნაჭრით. სპირტიანი წყალხსნარის მომზადებისას უნდა დავიცვათ პროპორცია – წყლის რაოდენობა 4-ჯერ უნდა აღემატებოდეს სპირტისას. გაწმენდისას ჩასაფენის ზედაპირი არ უნდა გაიჟღინთოს სითხით;
• ჩასაფენი ყოველ საღამოს უნდა განიავდეს ფეხსაცმლიდან ამოღების შემდეგ;
• რეზინის, სილიკონის, პოლიმერული მასალების ჩასაფენებს წყალი არ აზიანებს, ამიტომ შესაძლებელია მათი გარეცხვა რბილი სარეცხი საშუალებების გამოყენებით;
• ქსოვილისზედაპირიანი ჩასაფენი რეგულარულად უნდა გაირეცხოს ხელით და ჰაერზე გაშრეს;
• არასასიამოვნო სუნის წინააღმდეგ შესაძლებელია ზედა შრის დამუშავება სპეციალური ანტიბაქტერიული ხსნარით. ასეთი დეზინფექცია დასაშვებია კვირაში 3-4-ჯერ.