დერმატოლოგიური დაავადებები
როგორ ავიცილოთ თავიდან მათი გამწვავება და როგორ მოვიქცეთ გამწვავების შემთხვევაში? ამ და სხვა კითხვებზე სამკურნალო-დიაგნოსტიკური ცენტრის "პანაცეას" ექიმი დერმატოლოგი ლია ჯერვალიძე გვიპასუხებს.
- ქალბატონო ლია, კანის სნეულებით ქრონიკულად მოავადეები გაზაფხულის დამდეგს არცთუ იშვიათად თავად იტარებენ გამწვავების პროფილაქტიკას ანტიჰისტამინური პრეპარატებით. რამდენად მართებულია ეს?
- დერმატოლოგიური დაავადებების გამწვავების ანტიჰისტამინებით პროფილაქტიკა, თუ გამწვავების არც ერთი ნიშანი ჯერ არ გამოვლენილა, დაუშვებელია. მათი მიღებისგან თავის შეკავებას გირჩევთ გამწვავების პირველ დღეებშიც. ამ დროს, უპირველეს ყოვლისა, საჭიროა ელიმინაციური ღონისძიებების ჩატარება, ანუ უნდა ვერიდოთ იმ ფაქტორს, რომელიც ჩვენში ალერგიას იწვევს, ხოლო თუ ელიმინაციური ღონისძიებები უშედეგო აღმოჩნდა, შეიძლება მედიკამენტური თერაპიის დაწყებაც. გამწვავების პირველ დღეებში შეიძლება ჩვეული ანტიჰისტამინური (ანტიალერგიული) საშუალების მიღება.
უნდა გვახსოვდეს, რომ არსებობს პირველი, მეორე და მესამე თაობის პრეპარატები. პირველი თაობის ანტიჰისტამინებს ჯერ კიდევ არ დაუკარგავთ მნიშვნელობა. მაგალითად, ალერგიული დერმატიტით დაავადებულებს აგზნებადობა და უძილობა ახასიათებთ, ამიტომ პირველი თაობის ანტიჰისტამინების საძილე ეფექტი, რომელიც მათ ნაკლად ეთვლებათ, ამ შემთხვევაში გამოსადეგიც კია. თუმცა ამავე საძილე ეფექტის გამო მათი მიღება არ შეიძლება მათთვის, ვისაც ავტომობილის მართვა და გონებრივი მუშაობა უწევს. მათ უმჯობესია მეორე და მესამე თაობის პრეპარატები მიიღონ.
თუ ანტიჰისტამინურ პრეპარატს საგრძნობი ეფექტი არ აღმოაჩნდა და კანისმხრივი ალერგიული რეაქციები გაძლიერდა, საჭიროა სპეციალისტთან ვიზიტი, რათა მან შესაფერისი საფენები, ემულსიები და კანის დამარბილებელი საშუალებები შეგირჩიოთ. საზოგადოდ, ალერგოდერმატოზებით ქრონიკულად მოავადეებს კანი გამწვავების გარეშეც მშრალი, უხეში და აქერცლილი აქვთ, ამიტომ კანის აღმდგენი და დამარბილებელი საშუალებები, ისეთები, რომლებიც კანს დაანოტივებს, დაარბილებს და დააცხიმიანებს, რემისიის პერიოდშიც უნდა იხმარონ და გამწვავებას არ დაელოდონ. მრავალი ჩვენგანი არ ელოდება გამწვავებას და თავის დაცვას სტეროიდული მალამოებით თუ სხვა სახის ჰორმონული პრეპარატებით ცდილობს, რაც დაუშვებელია. მათი გამოყენება მხოლოდ ექიმის ნებართვით შეიძლება და ისიც მაშინ, როდესაც თვალსაჩინოა კანის სერიოზული და ღრმა დაზიანება. სხვა შემთხვევაში უმჯობესია ფონს არასტეროიდული პრეპარატებითა და სხვა ადგილობრივი საშუალებებით გახვიდეთ.
გაზაფხულის დამდეგს თავი უნდა არიდოთ სტრესს, ნერვულ და ფსიქიკურ გადაძაბვას, აღიდგინოთ სულიერი სიმშვიდე და წონასწორობა, უარი თქვათ ალკოჰოლსა და სიგარეტზე, დაიცვათ დღის რეჟიმი, გაიკაჟოთ ორგანიზმი. ხშირად ისეირნეთ სუფთა ჰაერზე, ერიდეთ ცხარე და სანელებლებით შეკაზმულ საკვებს.
- ალერგიული დერმატოლოგიური დაავადებების გამწვავების მკურნალობისა და პროფილაქტიკის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაწილი სამკურნალო კვებაა. რას ისახავს მიზნად დიეტა ფსორიაზის დროს და როგორი უნდა იყოს იგი?
- ფსორიაზის დროს დიეტის ერთ-ერთი მთავარი მიზანი ნივთიერებათა ცვლის მოწესრიგებაა. იგი მედიკამენტური მკურნალობის პარალელურად ინიშნება როგორც დაავადების მწვავე ფაზაში, ასევე შესაძლო გამწვავების პერიოდში - გაზაფხულსა და შემოდგომაზე. გამწვავების პერიოდში დიეტური მკურნალობა 2-3 კვირა გრძელდება. ირჩევა კვების რეჟიმი და რაციონი, რომელიც საჭმლის მომნელებელ სისტემას მექანიკურად და ქიმიურად ასუფთავებს და მაქსიმალურად ზოგავს ღვიძლსა და ნაწლავებს.
კვების რაციონი აუცილებლად უნდა შეიცავდეს სრულფასოვან ცილებსა და ნახშირწყლებს, სამაგიეროდ სასურველია ცხიმების მაქსიმალურად შემცირება. მათი სადღეღამისო ოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს 50 გრამს. სრულფასოვანი ცილებით რაციონი უმჯობესია რძის პროდუქტების ხარჯზე გამდიდრდეს, განსაკუთრებით ხაჭოთი, ხოლო ვიტამინებით - ხილის, ბოსტნეულის, კენკრისა და მათი წვენების ხარჯზე. რაც შეეხება ადვილად ასათვისებელ ნახშირწყლებს: შაქარს, თაფლს, მურაბას, - მათი რაოდენობაც უნდა შემცირდეს. კვირაში ერთი-ორჯერ მიზანშეწონილია განტვირთვის დღის მოწყობა. სასურველია, რაციონში ჩართოთ ზღვის პროდუქტები: ზღვის კომბოსტო, კალმარი, ნაკლებცხიმიანი თევზი. ეს განსაკუთრებით სასარგებლოა, თუ ფსორიაზს გულ-სისხლძარღვთა რომელიმე დაავადება ერთვის.
- ფსორიაზი ხშირად იწვევს ართროზსა და პოლიართრიტს. ასეთ დროს თუ იცვლება პაციენტის კვების რეჟიმი?
- თუ ფსორიაზის პათოლოგიურ პროცესში სახსრებიც არის ჩათრეული, რაციონში ჩვეულებრივზე მეტად იკლებს ნახშირწყლების შემცველობა (200-250 გ), რაც დღეში დაახლოებით 30 გრამი შაქრის მიღებას გულისხმობს; 70-80 გრამამდე იზღუდება ცილები; ერთ ლიტრამდე მცირდება სითხის დღიური ულუფა. სასურველია, კერძი უმარილოდ მიირთვან. ხორცი და თევზი მხოლოდ მოხარშული შეიძლება, მათი ნახარში და ბულიონი იკრძალება.
სასურველია რაციონის ვიტამინებით გამდიდრება, განსაკუთრებით - C და P ვიტამინებით. მათ უხვად შეიცავს ასკილი, ქაცვი, ასფურცელას ნახარში.
მენიუში კალიუმით მდიდარი პროდუქტები უნდა ჭარბობდეს, განსაკუთრებით მაშინ, როცა პაციენტი ძირითადი დაავადების სამკურნალოდ ჰორმონთერაპიას იტარებს. სჯობს, კალიუმის შემცველი პროდუქტების რაოდენობა რძის პროდუქტების შემცირების ხარჯზე გაიზარდოს.
აკრძალულია ალკოჰოლის შემცველი ნებისმიერი სასმელი.
- განტვირთვის თერაპია ახსენეთ. რას გულისხმობს იგი?
- განტვირთვის თერაპიას უმთავრესად მაშინ მიმართავენ, როდესაც დაავადება მძიმედ მიმდინარეობს და ჩვეულებრივი სქემით მკურნალობას არ ემორჩილება. განტვირთვითი თერაპია ორ - განტვირთვისა და აღდგენის - პერიოდს მოიცავს. თითოეული პერიოდი 10-12 დღე გრძელდება. ეს წიდებისა და ტოქსინებისგან ორგანიზმის გაწმენდის ერთ-ერთი გზაა, მაგრამ მხოლოდ ექიმის მეთვალყურეობით და მკაცრი კონტროლით უნდა ჩატარდეს.
- რაციონალური კვება ეგზემითა და დერმატიტით დაავადებულთათვისაც არანაკლებ მნიშვნელოვანია...
- ეგზემის დროს აუცილებელია მთელი ორგანიზმის გაწმენდა: ნაწლავებისა, ღვიძლისა, თირკმელებისა და სისხლისა. დერმატიტების მკურნალობაში განსაკუთრებულ როლს ასრულებს რაციონალური გამომრიცხავი დიეტა - ინდივიდუალური გამღიზიანებლების გამორიცხვა საკვები რაციონიდან. იზღუდება შაქარი, მარილიანი და ცხარე საკვები, ფქვილის ნაწარმი, სახამებლის შემცველი პროდუქტები, აგრეთვე შებოლილი და შემწვარი ხორცი. ნუ მიეძალებით ცხიმიან თევზს, ღორისა და ფრინველის ხორცს.
დროებით გიჯობთ თავი შეიკავოთ შოკოლადის, კაკაოს, კვერცხის, ნიგვზის, ფორთოხლის, მანდარინის, მარწყვის და საზოგადოდ ალერგიის გამომწვევი საკვების მიღებისგან.
- გაზაფხულის დამდეგს აქტიურდება როგორც სიცივის, ისე მზის ალერგიის სიმპტომები. ამ შემთხვევაში როგორ მოვიქცეთ?
- სიცივის ალერგიის საფუძველი იმუნიტეტის დასუსტებაა, ამიტომ ტრადიციული ანტიალერგიული პრეპარატები უმეტესად უეფექტოა. დაავადების დასამარცხებლად საჭიროა მისი გამომწვევის მოცილება, იმუნომასტიმულებელი და დეტოქსიკაციური თერაპია, რა თქმა უნდა, სიცივისგან შორს ყოფნა.
დაავადება რომ არ გამწვავდეს, ხელები უნდა გქონდეთ თბილად, ატაროთ მხოლოდ ბუნებრივი, ნატურალური ქსოვილისგან დამზადებული ტანსაცმელი, რადგან სინთეზური ქსოვილები ალერგიას აძლიერებს.
ნუ წაისვამთ სახეზე კოსმეტიკურ საშუალებებს, სახე სეზონური კრემით ან ვაზელინით დაიცავით.
მშრალი კანი სიცივისადმი გაცილებით მგრძნობიარეა, ამიტომ გამოიყენეთ შხაპის რბილი ქაფი ან გელი.
შინიდან გასვლამდე დალიეთ ცხელი ჩაი.
ძლიერი ქავილისას კანის გაწითლებულ უბნებზე შეგიძლიათ დაიდოთ საჭმლის სოდის წყალხსნარში დასველებული საფენი ან შეიზილოთ E ვიტამინის შემცველი ზეთოვანი ხსნარი. თუ სითხიანი ბუშტუკები გაჩნდა, სჯობს ბრილიანტის მწვანით გაიწმინდოთ. კარგია ორკბილას ნაყენით დაბანაც.
სიცივეზე ალერგიის მქონეებმა არ უნდა მიირთვან მაცივრიდან ახალგამოღებული საკვები - დაავადების გამწვავება რამდენიმე ყლუპ ცივ წყალს, რძეს, ლუდს და ნაყინსაც კი შეუძლია. მას, ვინც სიცივეზე ჭინჭრის ციებას უჩივის, ეკრძალება ცივ წყალში ბანაობა, ცივი შხაპი, ცივი წყლის პროცედურებით გაკაჟება.
- როგორ მოვიქცეთ ფოტოდერმატოზის (მზის ალერგიის) შემთხვევაში?
- მზის სხივები თავისთავად ალერგიას არ იწვევს; უბრალოდ, ჭარბი ულტრაიისფერი გამოსხივება აპროვოცირებს იმ შინაგან ფაქტორებს, რომლებიც ალერგიული რეაქციის რეალურ მიზეზს წარმოადგენენ.
გამწვავების პირველი ნიშნები მზეზე გასვლიდან რამდენიმე წუთში იჩენს თავს - ვითარდება მზისმიერი ეგზემა: კანის ქავილი, წვრილი გამონაყარი, კანისა და ლორწოვანის შეშუპება.
მსუბუქი ფორმისას უმჯობესია დროებით თავი არიდოთ მცხუნვარე მზეს. გამონაყარის დაამება შესაძლებელია კომბოსტოს ფურცლით, კიტრის თხელი ნაჭრით ან კარტოფილით. თუ გამონაყარი გაძლიერდა, აუცილებელია მალამოების, არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების გამოყენება. ჰორმონული პრეპარატები მხოლოდ ძლიერი ფორმის დროს ინიშნება, როდესაც კანი სერიოზულად არის დაზიანებული.
გამწვავების დროს უმჯობესია მიიღოთ C, E და B ჯგუფის პრეპარატები, მენიუ მათი შემცველი პროდუქტებით გაიმდიდროთ. გამწვავების პერიოდში თავი უნდა არიდოთ კოსმეტიკისა და ძლიერ არომატული საშუალებების გამოყენებას. ბევრს ჰგონია, რომ თუ ერთხელ მაინც ჰქონია მზეზე ალერგია, გარუჯვა ეკრძალება. ასე არ არის. უსაფრთხოების წესების დაცვის პირობებში მზის აბაზანების მიღება ნებადართულია. ფოტოდერმატოზით დაავადებულებში მზის შიში ჭარბობს. მრავალ მათგანს ფსიქოლოგიური პრობლემა აქვს. ასეთებმა უმჯობესია სპეციალისტს მიმართონ, გამოკვლევები ჩაიტარონ და თავად დარწმუნდნენ, რომ საგანგაშო არაფერია.