ნევრალგია
პირველი ბარათის ავტორს ალბათ ნეკნთაშუა ნევრალგიის დიაგნოზი დაუსვეს, მეორეს კი, თუ მისი წერილის მიხედვით ვიმსჯელებთ, ე. წ. გვირაბის სინდრომი უნდა ჰქონდეს. ორივე პათოლოგია ნევრალგიების ჯგუფს მიეკუთვნება. გარდა ამისა, ხშირად მოგვმართავენ შეკითხვით სამწვერა ნერვის შესახებ, ამიტომ დღეს საზოგადოდ ნევრალგიებზე გესაუბრებით. ნევრალგია არის პერიფერიული ნერვების დაავადება, რომელიც ნერვის გასწვრივ ძლიერი, შეტევითი ტკივილით მიმდინარეობს.
იმის მიხედვით, ნერვული სისტემის რომელ ნაწილში აღმოცენდება ტკივილი, განასხვავებენ ნევრალგიის სხვადასხვა სახეს, მათ შორის - სამწვერა ნერვის ნევრალგიას, ნეკნთაშუა ნერვის ნევრალგიას, კეფის ნერვის ნევრალგიას. ყველაზე მეტად სამწვერა ნერვის ნევრალგიაა გავრცელებული. იგი 10 000-დან 50 კაცს აწუხებს, უმეტესად 40 წელს გადაცილებულ ქალებში გვხვდება. ნევრალგია ვითარდება ტრავმის, გადატანილი ინფექციის, გაციების, სხვადასხვა ქრონიკული პათოლოგიის შედეგად. ზოგჯერ მიზეზის დადგენა შეუძლებელია. მკურნალობის დაწყებამდე ნევრალგიის მიზეზი უნდა გაირკვეს. თვითმკუ-რნალობა და ტკივილის ტაბლეტებით გაყუჩება გამოსავალი არ არის. ნევრალგიის ნიღაბს შესაძლოა უამრავი დაავადება ეფარებოდეს, ამიტომ საჭიროა საგულდაგულო გამოკვლევა და სათანადო მკურნალობის ჩატარება. ტკივილის სინდრომის მოსახსნელად ტკივილგამაყუჩებელ და ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატებს იყენებენ. ძლიერი შეტევისას ზოგჯერ ნარკოტიკულ საშუალებებსა და ნერვული ტოტის ბლოკადას მიმართავენ. მკურნალობის ტრადიციული მეთოდია ფიზიოთერაპია. ზოგჯერ ქირურგიული ჩარევაც ხდება საჭირო. სამწვერა ნერვის ნევრალგია. სამწვერა ნერვზეა დამოკიდებული სახის, პირის ღრუს, ცხვირისა და თვალის კაკლის ტკივილის, სითბო-სიცივისა და შეხების შეგრძნება. მის ნევრალგიას ახასიათებს ტკივილი ნერვის ინერვაციის არეში. სამწვერა ნერვის ნევრალგია სხვა პათოლოგიებისგან იმით განსხვავდება, რომ ამ დროს ნერვის ფუნქცია არ ირღვევა, პათოლოგიური ტკივილი არავითარ საფრთხეზე არ მიუთითებს, თუმცა იმდენად აუტანელია, რომ ადამიანს ცხოვრების ჩვეულებრივ რიტმს ურღვევს. ტკივილის მიზეზი უცნობია, თუმცა არსებობს რამდენიმე თეორია: მექანიკური, სისხლძარღვოვანი და სხვა. სამწვერა ნერვის ნევრალგიას ახასიათებს შეტევითი ტკივილი სახის იმ ნაწილში, რომელსაც დაზიანებული ტოტი ემსახურება. მისი მთავარი ნიშანია მოულოდნელი შეტევების კასკადი, რომლებიც რამდენიმე წამიდან ნახევარ წუთამდე გრძელდება და მოულოდნელადვე წყდება. შეტევების სიხშირე სხვადასხვა ავადმყოფს სხვადასხვაგვარი აქვს. ზოგჯერ ერთი მეორეს ისე სწრაფად მიჰყვება, რომ ავადმყოფი ერთ ხანგრძლივ შეტევად აღიქვამს. შეტევები ზოგჯერ სპონტანურად აღმოცენდება, ზოგჯერ კი მის პროვოცირებას იწვევს ჭამა, ლაპარაკი, პირის ბანა, პირის პარსვა, კბილების გამოხეხვა. ავადმყოფმა ეს იცის და ერიდება ამ პროცედურებს. ასიდან დაახლოებით 70 შემთხვევაში სახეზე აღინიშნება ე.წ. ჩახმახოვანი ზონები. ეს არის 5-თეთრიანის ზომის უბნები კანზე ან პირის ღრუში. ამ უბნებზე ოდნავ შეხებასაც კი ტკივილის შეტევა მოჰყვება.
ტკივილის სიძლიერეს სხვადასხვანაირად აღწერენ. ეს დამოკიდებულია ავადმყოფის ასაკზე, ფანტაზიაზე, განათლების დონეზე და ა.შ. ყველაზე ხშირად მას დენის დარტყმას ადარებენ, უწოდებენ მგლეჯავს, მჩხვლეტავს, მბურღავს. ობიექტური გასინჯვისას არავითარი ცვლილება არ ვლინდება.
სამწვერა ნერვის ნევრალგიის მკურნალობის მეთოდები მრავალფეროვანია - მედიკამენტური, ფიზიოთერაპიული და ქირურგიული, მაგრამ უებარი არც ერთი არ არის.
ნეკნთაშუა ნევრალგია. გულმკერდის არეში ტკივილის ყველაზე ხშირი მიზეზი ნეკნთაშუა სივრცეში გამავალი ნეკნთაშუა ნერვის მოჭყლეტაა. ამ შეგრძნების გულის ტკივილისგან გარჩევა ადვილია:
ნევრალგია ძლიერდება ღრმა ჩასუნთქვისა და ამოსუნთქვის დროს, იცვლება სხეულის მდებარეობის შეცვლისას, ასევე - გულმკერდის მოძრაობისას. გულის ტკივილი არც ღრმა ჩასუნთქვისა და ამოსუნთქვისას იცვლება, არც გულმკერდის მოძრაობისა თუ პოზის შეცვლისას. მას შეიძლება ახლდეს გულის რიტმის დარღვევა, არტერიული წნევის მატება ან დაცემა. როგორც წესი, გულის ტკივილს ხსნის ნირტოგლიცერინი. ნეკნთაშუა ნერვის მიჭყლეტის ან გაღიზიანების მიზეზი ნეკნთაშუა სივრცის დეფორმაციაა. ის შეიძლება გამოიწვიოს გულმკერდის არის ტრავმამ (ძველმაც კი), კუნთების მეტისმეტმა დაჭიმვამ, ხერხემლის გამრუდებამ, გულმკერდის არეში ხერხემლის თიაქარმა. ნეკნთაშუა ნევრალგია წარმატებით იკურნება. მკურნალობის ამოცანაა კუნთების, ნეკნების, მალათაშუა დისკის მხრიდან ნერვზე ზეწოლის მოხსნა. მკურნალობის ერთ-ერთ მეთოდს წარმოადგენს მანუალური თერაპია. ტკივილის ჩაცხრობის მიზნით გაღიზიანებული ან მიჭყლეტილი ნერვის არეში შეჰყავთ ანტიბიოტიკი (ინექცია ან ელექტროფორეზი). ექიმი წინასწარ ადგენს ადგილს, სადაც ნერვია მიჭყლეტილი და იქ შეჰყავს წამალი. ეფექტი ინექციიდან რამდენიმე წუთში ხდება აშკარა და სამ კვირას გრძელდება. ამ ხნის განმავლობაში ვარჯიშებითა და მანუალური თერაპიით ნერვის მიჭყლეტის მიზეზის მკურნალობა მიმდინარეობს.
კეფის ნერვის ნევრალგია. კეფის ნერვის ნევრალგიას ახასიათებს ტკივილი კეფის არეში. ის მკვეთრია, თანდათან ვრცელდება მთელ თავზე, საფეთქლებსა და თვალებზე. ტკივილი ძლიერდება თავის მიბრუნება-მობრუნებისას, კისერზე თითებით ზეწოლისას, ცემინებისა და ხველისას. ხშირად თან სდევს გულისრევის შეგრძნება და ღებინება. ნევრალგიის სამკურნალოდ მწვავე და ქვემწვავე სტადიაში ტარდება კეფის ნერვის ფიზიოთერაპია. თეძოს გარეთა კანის ნერვის ნევრალგია. ის უმეტესად მამაკაცებს ემართებათ. ხშირად მის მიზეზს წარმოადგენს საზარდულის ნაკეცში ნერვის მიჭყლეტა, რაც უფრო მეტად ემუქრებათ მსუქან ადამიანებს და ზოგიერთი პროფესიის ხალხს სამუშაოსთვის დამახასიათებელ პოზაში დიდხანს ყოფნის დროს. ქალებში თეძოს გარეთა კანის ნერვის ნევრალგია ორსულობის დროს აღმოცენდება და მშობიარობის შემდეგ ქრება. სიმპტომებიდან აღსანიშნავია პარესთეზია - თეძოს გარეთა ზედაპირის დაბუჟება, სიწითლე და წვის შეგრძნება. დგომისა და სიარულისას პარესთეზია ძლიერდება, წოლისას კი ქრება. დაავადება მძაფრად მიმდინარეობს, ტკივილს აძლიერებს სიცივე, ნესტი. არცთუ იშვიათია რემისია და თვითგანკურნება. მძიმე შემთხვევაში ჭრიან საზარდულის ნაკეცს. ენა-ხახის ნერვის ნევრალგია. ენა-ხახის ნერვის დაზიანება იწვევს პაროქსიზმულ, ძლიერ ტკივილს ნუშისებრი ჯირკვლე-ბის არეში, რომელიც ყლაპვისას ძლიერდება. ამ დროს მგრძნობელობითი ან მამოძრავებელი ფუნქციის გამოხატული დაზიანება არ აღინიშნება. მედიკამენტური მკურნალობა მეტად ეფექტურია, მაგრამ ქირურგიული ჩარევა ზოგჯერ მაინც ხდება საჭირო. ამ ნერვის დაზიანება შეიძლება გამოიწვიოს ჰერპე-სმა, კომპრესიულმა ნევროპათიამ, როდესაც ის შერწყმულია ცდომილი ნერვის დამბლასთან და გამოწვე-ულია სიმსივნური წარმონაქმნით ან ანევრიზმით.
გვირაბის სინდრომი
პერიფერიული ნერვული სისტემის დაზიანების კიდევ ერთი სახეობაა გვირაბის სინდრომი - მდგომარეობა, როდესაც ნერვის ტოტი მაჯის არხში იჭყლიტება. ეს ამ არხის შემომფარგვლელი მყესებისა და იოგების, ასევე - თვით ნერვის გასქელების შედეგია. მიზეზი გახლავთ ხანგრძლივი ერთგვაროვანი სამუშაო, რომლის გამოც მაჯა დიდხანს ფიქსირდება უხერხულ მდგომარეობაში (მაგალითად, საჭის მართვისას, კომპიუტერთან თაგვით მუშაობისას). გვირაბის სინდრომი ტკივილით, სპაზმით და მაჯაში მგრძნობელობის დაქვეითებით მიმდინარეობს. გვირაბის სინდრომს ახასიათებს მტევნის (უმეტესად - მარჯვენას) ტკივილი. დიაგნოზს ნევროლოგი პაციენტის გასინჯვისა და გამოკითხვის შედეგად სვამს. კვლევის ინსტრუმენტული მეთოდებიდან გამოიყენება ელექტრომიოგრაფია, რომლის მეშვეობითაც შეიძლება დადგინდეს წინამხრის კუნთის დაზიანების ხარისხი. მკურნალობა ითვალისწინებს მაჯის არეში კორტიკოსტეროიდების შეყვანას, სისხლის მიმოქცევის გასაუმჯობესებელი პრეპარატების, ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების მიღებას, სპეციალური მაჯის ბანდაჟის ტარებას. მედიკამენტური თერაპიის უეფექტობის შემთხვევაში მიმართავენ ქირურგიულ ჩარევას. გვირაბის სინდრომის პროფილაქტიკისა და ეფექტური მკურნალობისთვის აუცილებელია, პაციენტმა უზრუნველყოს მუშაობის სათანადო პირობები, ხშირად შეწყვიტოს მუშაობა და აკეთოს ხელის ვარჯიშები.
1. დაფერთხეთ ხელები;
2. 10-ჯერ შეკარით მუშტი;
3. ამოძრავეთ ხელები მაჯაში;
4. დააწექით ერთი ხელისგულით მეორე ხელის თითებს.
ამ ვარჯიშების წყალობით გაიუმჯობესებთ კუნთებში სისხლის მიმოქცევას და თავს უკეთ იგრძნობთ.
ასევე გასათვალისწინებელია:
- კლავიატურასთან მუშაობისას იდაყვში ხელის მოხრის კუთხე უნდა შეადგენდეს 90 გრადუსს;
- თაგვით მუშაობის დროს მტევანი უნდა იდოს სწორად და მაგიდის კიდიდან რაც შეიძლება მოშორებით.
- სკამს (სავარძელს) უნდა ჰქონდეს სახელურები. ასევე სასურველია დამატებითი საყრდენის არსებობა მაჯისთვის (მაუსის ხალიჩა, სპეციალური ფორმის კლავიატურა ან კომპიუტერის მაგიდა სილიკონის ბალიშით).
თუ ხელით ხანგრძლივი და ერთგვაროვანი სამუშაოს შესრულება გიხდებათ, ატარეთ მაჯისთვის განკუთვნილი სპეციალური ბანდაჟი.