ღამის შიშები
ამ ნევროზით შეპყრობილი გრძნობს თავისი ეჭვების, შიშების უსაფუძვლობას, ებრძვის ავადმყოფურ სიმპტომებს, მაგრამ ამაოდ. ადამიანები არა მარტო აკვიატებული აზრებით, არამედ მოქმედებებითაც იტანჯებიან. ამ მოქმედებებს რიტუალებს უწოდებენ. მათ ადამიანები იმისთვის ასრულებენ, რომ შეასუსტონ თავიანთი შიში და შფოთვა. ზოგ შემთხვევაში აკვიატებები ისე იპყრობენ ადამიანს, იმდენ დროს ართმევენ, რომ მისი ჩვეული ცხოვრება ირღვევა, უჭირს მუშაობა, ოჯახსა და სოციალურ გარემოსთან შეგუება.
ცალკე გამოყოფენ აკვიატებულ შიშებს - ფობიებს. ფობიები მოსახლეობის 8-9%-ს აქვს. მათი მიზეზია აღზრდისას დაშვებული შეცდომები, სტრესული სიტუაციები, ფსიქოტრავმები. აკვიატებული შიშები მრავალფეროვანია. მათ მიეკუთვნება:
* თანატოფობია - სიკვდილის შიში;
* კარდიოფობია - გულის დაავადების შიში;
* აგორაფობია - ღია სივრცეების, ხალხმრავალი ადგილების შიში;
* კლაუსტროფობია - დახურული სივრცის შიში, როცა ადამიანს ეშინია ლიფტით, მეტროთი მგზავრობის, კარის უეცარი ჩაკეტვისა;
* გიპროფობია - სიმაღლის შიში;
* ერეიტოფობია - ხალხში გაწითლების შიში;
* კანცეროფობია - სიმსივნით დაავადების შიში.
ფობიების რაოდენობამ სამედიცინო ლექსიკონებში უკვე 367-ს მიაღწია. აკვიატებულ მდგომარეობათა ნევროზით დაავადებულ ადამიანებს ხშირად აქვთ ღამის შიშები. დღისით შედარებით მშვიდად არიან, დაღამებისას კი შიში იტანთ, მეტადრე - თუ შინ მარტო რჩებიან. ხშირად ეღვიძებათ, რამდენიმე ხანს უჭირთ სიტუაციის აღქმა, შფოთავენ, ჰაერის უკმარისობას განიცდიან, გონება უბნელდებათ, გულისცემა უჩქარდებათ, უსუსურობის განცდა ეუფლებათ. თუ ამ დროს მათ გვერდით ახლობელი აღმოჩნდა ან დამამშვიდებელი საშუალება მიიღეს, თანდათან წყნარდებიან, შიში უქრებათ. ასეთ დროს საუკეთესო გამოსავალი მათი ყურადღების სხვა საგანზე გადატანაა, რათა საკუთარ შიშზე არ იყვნენ კონცენტრირებულნი.
როცა ადამიანს ღამის შიშები ხშირად აწუხებს, ის რიტუალურ ქცევებს ახორციელებს, რითაც შიშის დაძლევას და მდგომარეობიდან გამოსვლას ცდილობს. ასეთი ტიპის ავადმყოფები, როგორც ზემოთაც ვთქვით, გრძნობენ თავიანთი შიშების აბსურდულობას, უსაფუძვლობას, ცდილობენ კიდეც, წინააღმდეგობა გაუწიონ შიშის გრძნობას, იპოვონ გზა მასთან საბრძოლველად. თავიანთ განცდებს განიხილავენ როგორც სისუსტეს, უნებისყოფობას, ბრაზობენ საკუთარ თავზე თავიანთი უსუსურობის, უძლურების გამო.
შიშები (ფობიები) ხშირად მწვავდება სომატური დაავადებების, სასუნთქი ორგანოების, თირკმელების, გასტროენტეროლოგიური პრობლემების გამო. მაგალითად, სასუნთქი ორგანოების დაავადებების დროს სუნთქვის გაძნელება არღვევს ძილს და თუ ადამიანს ნევროზული დაავადებაც აქვს, აუცილებლად უჩნდება შიშის განცდა, ღამე მისთვის ნამდვილ კოშმარად იქცევა.
აკვიატებულ მდგომარეობათა ნევროზითა და შიშებით დაავადებულებს ხშირად აწუხებთ სირცხვილი. ისინი დიდხანს მალავენ თავიანთ განცდებს, რიტუალურ ქცევებს მხოლოდ მაშინ ახორციელებენ, როცა მარტონი რჩებიან, ცდილობენ, თავი აარიდონ ისეთ სიტუაციებს, სადაც ირგვლივ მყოფებს შეუძლიათ მათი ავადმყოფობის შემჩნევა. უარს ამბობენ მეგობრებთან ერთად ისეთ ადგილას გამგზავრებაზე, სადაც შესაძლოა ღამის გათევა მოუხდეთ. ღამის უცხო გარემოში გატარება მათთვის ტანჯვაა.
აკვიატებულ მდგომარეობათა ნევროზის მკურნალობა კომპლექსურია. მოიცავს ფსიქოთერაპიას, ფარმაკოთერაპიას, საერთო გამმაგრებელ თერაპიას. თითოეული მეთოდის ხვედრითი წილი შესაძლოა სხვადასხვა იყოს, მაგრამ წარმატების მისაღწევად ყველა ხერხი ერთად უნდა იქნეს გამოყენებული. ეფექტისთვის დიდი მნიშვნელობა აქვს თვითშთაგონებას.
აუცილებელია აგრეთვე ოჯახური თერაპიის ჩატარება, რომელიც მიმართულია ოჯახში არსებული ურთიერთობების კორექციისკენ.
კომპლექსურ მკურნალობაში დიდი როლი ენიჭება მედიკამენტებით მკურნალობას. ეს მედიკამენტები შეიძლება იყოს ანტიდეპრესანტები, ტრანკვილიზატორები, ფსიქოსტიმულატორები. ეფექტურია ფიზიკური მეთოდებიც: ჰიდროპროცედურები (აბაზანები, შხაპები, ცივი წყლით დაზელა, ელექტროფორეზი). ღამის შიშები საგრძნობლად შემცირდება ან საერთოდ გაქრება, თუ მოწესრიგდება ძილი, ამისთვის კი რამდენიმე რეკომენდაცია უნდა გაითვალისწინოთ:
* ძილის წინ არავითარ შემთხვევაში არ მიიღოთ კოფეინის შემცველი სასმელი ან სხვა აღმგზნები საშუალება, ერიდეთ ნიკოტინს. ნუ უყურებთ გვიანობამდე ტელევიზორს, ისეთ ფილმებს, რომლებიც უსიამოვნო განცდებს იწვევს. ამ დროს ფსიქიკა აღგზნებული რჩება და შეუძლია, ძილის დარღვევა გამოიწვიოს, ლაბილური ფსიქიკის ადამიანებში კი შიშებს წარმოშობს. საჭიროა რეჟიმის დაცვა, ერთსა და იმავე დროს დაწოლა და ადგომა. არ უნდა დაირღვეს ადამიანის ბიოლოგიური რიტმი.
ისეირნეთ სუფთა ჰაერზე, ივარჯიშეთ, დაიცავით ცხოვრების ჯანსაღი წესი და ვერავითარი შიში ვერ მოგერევათ.