კლიმაქსი და მასთან დაკავშირებული ფსიქიკური პრობლემები
თავის მხრივ, ვეღარც ჰიპოფიზი იღებს საკვერცხეებისგან სათანადო ნიშანს და ამგვარად მთელი მენსტრუალური ციკლი ირღვევა. ეს არის კლიმაქსის დასაწყისი. 40-50 წლის ასაკში ოვულაცია (მომწიფებული ფოლიკულის გასკდომის ფაზა, რომლის დროსაც კვერცხუჯრედი საკვერცხიდან გამოდის) რეგულარულად აღარ მიმდინარეობს. არარეგულარული ხდება მენსტრუალური სისხლდენაც. შესაბამისად, მცირდება განაყოფიერების შესაძლებლობა. ამ პერიოდში ქალის ორგანიზმში სასქესო ჰორმონები (ესტროგენები) უმნიშვნელო რაოდენობით მაინც გამომუშავდება, ყვითელი სხეულის ჰორმონი კი საერთოდ აღარ წარმოიქმნება და მენსტრუაცია წყდება.
მენსტრუაციის ფიზიოლოგიურ შეწყვეტას მენოპაუზა ეწოდება. მენოპაუზის წინამორბედი ჰორმონული ძვრები შესაძლოა გამოვლინდეს დაღლილობით, უძილობით, თავის ტკივილით, მომატებული გაღიზიანებადობით, გულმკერდის ღრუსა და გულის არეში უსიამოვნო შეგრძნებებით.
ორგანიზმში ჰორმონული უკმარისობის დაწყების მაჩვენებელია გაძლიერებული ოფლდენა და ალები (ანუ ცხელების შეტევა). კლიმაქსისთვის დამახასიათებელი ეს სიმპტომები ქალის ორგანიზმში ესტროგენების დონის დაქვეითებით არის განპირობებული. ჰორმონული სტატუსის ცვლილებას ზოგჯერ თან ახლავს ტემპერატურის მომატება, სისხლძარღვთა გაფართოება, სქესობრივი ლტოლვის (ლიბიდოს) დაქვეითება და გუნება-განწყობის გაუარესება.
კლიმაქსის პერიოდში ქალები უმეტესად სიცარიელეს, გამოფიტვას გრძნობენ, მათ ცხოვრებას აზრი ეკარგება. ზოგიერთი მენსტრუაციის შეწყვეტას ქალურობის, მომხიბვლელობის დაკარგვასთან აიგივებს და ყოველივე ამას ძალზე მწვავედ აღიქვამს. ასეთ დროს ხშირად უჩნდებათ აზრი, რომ ცხოვრებამ ფუჭად ჩაიარა, ამას კი მოჰყვება დათრგუნულობა, საკუთარ თავში ჩაკეტვა და დეპრესია.
კლიმაქსური პერიოდის კრიზისებს, რომლებიც ფიზიკურ და სულიერ დარღვევებს განაპირობებს, ხშირად კლიმაქსურ დეპრესიად იხსენიებენ. კლიმაქსის პერიოდში შესაძლოა მძიმე დეპრესიამაც იჩინოს თავი. მედიკოსები ამ დეპრესიას ენდოგენურს უწოდებენ. თუმცა შინაგანი დათრგუნულობის მიზეზი ამ პერიოდში სხვადასხვა რამ შეიძლება იყოს:
- ორგანიზმში მიმდინარე ჰორმონული გარდაქმნა;
- შრომისუნარიანობის დაქვეითება;
- საკუთარი თავისადმი რწმენის შერყევა;
- ცხოვრებისეული სიტუაციების ცვლილება;
- განშორებისა და დაკარგვის შეგრძნება;
- სქესობრივი ლტოლვის (ლიბიდოს) დაქვეითება-დაკარგვა;
- უბრალოდ სიბერის განცდა.
კლიმაქსური პერიოდის დეპრესიის მთავარი ნიშნებია დაძაბულობისა და დაღლილობის შეგრძნება, მოუსვენრობა, ანჰედონია (სიხარულის, ბედიერების შეუგრძნებლობა), სურვილების გაქრობა, ტირილის სურვილი და სხვა.
ამ კრიტიკულ პერიოდში სამკურნალოდ დანიშნულ ჰორმონებს ქალი, ჩვეულებრივ, კარგად იტანს სედაციურ და ანტიდეპრესიულ პრეპარატებთან ერთად. აღნიშნული საშუალებები, წესისამებრ, საუკეთესოდ ავსებენ ერთმანეთს. ისიც საყურადღებოა, რომ გუნება-განწყობის გასაუმჯობესებლად, დათრგუნულობის აღმოსაფხვრელად ხშირად მხოლოდ ჰორმონებიც საკმარისია. ფსიქოტროპული საშუალებებით მკურნალობის საკითხს ყოველთვის ექიმი წყვეტს, მათი თვითნებურად მიღება არ შეიძლება.
კლიმაქსის პერიოდში ქალის ორგანიზმში ესტროგენების ნაკლებობა უძილობას იწვევს ან აძლიერებს. ირღვევა ძილის ნორმალური რიტმი, ღრმა ძილის ფაზები შედარებით იშვიათია ან საერთოდ გამოვარდნილია ძილის მიმდინარეობიდან. ისიც აღსანიშნავია, რომ ღამღამობით ალები და მომატებული ოფლიანობა ისედაც არღვევს ძილის ფიზიოლოგიურ მიმდინარეობას. ყოველივე ეს, რა თქმა უნდა, უარყოფითად აისახება ორგანიზმის ზოგად მდგომარეობაზე, შრომისუნარიანობაზე, სასიცოცხლო ტონუსსა და განწყობაზე. სედაციური და საძილე საშუალებები კარგად მოქმედებს, მაგრამ დროებითია, ვინაიდან უძილობის მთავარ მიზეზს - ორგანიზმში ესტროგენების ნაკლებობას - ვერ აღმოფხვრის, ამიტომ ძილის დარღვევის შემთხვევაში, ნაცვლად ამა თუ იმ მედიკამენტით თვითმკურნალობისა, უმჯობესია, ქალმა მიმართოს ექიმს და მის მიერ რეკომენდებული ესტროგენშემცველი პრეპარატები მიიღოს - ამ შემთხვევაში სედაციური საშუალებების გამოყენება აღარ დასჭირდება.
დასასრულს, რამდენიმე რეცეპტი ხალხური მედიცინის საუნჯიდან, რომლებიც კლიმაქსის თანმხლებ ნევროზულ მდგომარეობას შეგიმსუბუქებთ.
ჩვეულებრივი თავშავა
აიღეთ 2 სადილის კოვზი ბალახი, მოათავსეთ თერმოსში, დაასხით 2 ჩაის ჭიქა მდუღარე წყალი და ერთი საათი გააჩერეთ. გაყავით სამ ულუფად და მიიღეთ დღის განმავლობაში, ჭამამდე 20-30 წუთით ადრე.
შეგიძლიათ მოამზადოთ თავშავას სპირტიანი ნაყენიც: 10 გრამ ნედლეულს დაასხით 150 მლ 70%-იანი ეთილის სპირტი. გააჩერეთ 7-10 დღე-ღამე სიბნელეში, ოთახის ტემპერატურაზე. მიიღეთ 30-40 წვეთი დღეში 3-4-ჯერ.
ორივე ნაყენი დამამშვიდებლად მოქმედებს ცენტრალურ ნერვულ სისტემაზე და რეკომენდებულია კლიმაქსურ პერიოდში ნევროზული ჩივილების დროს.
მაყვალი
მაყვლის ნაყოფი და მისი ნაყენი (ჩაისმაგვარი) საუკეთესო დამამშვიდებელი საშუალებაა კლიმაქსურ პერიოდში ნერვული აშლილობის დროს.
ჭარხალი
მიირთვით ჭარხლის წვენი თაფლთან ერთად, განზავებული პროპორციით 1:2, დღეში 2-3-ჯერ, 1/3 ჭიქა. რეკომენდებულია კლიმაქსურ პერიოდში გაღიზიანებადობის, მომატებული ნევროზულობისა და თავის ტკივილის დროს.