ტყემალი და ალუჩა
ხის სიმაღლე 3-10მ-ს აღწევს, ზოგჯერ ხისმაგვარი ბუჩქია. საქართველოში უძველესი დროიდან თითქმის ყველგანაა გავრცელებული, ზღვის დონიდან 1600-1800 მ-მდე. ამჟამად დარაიონებული ჯიშებია გულდედავა, გაზაფხულის მერცხალი, წითელი დროშა, ქუთაისი, რიონი, ხვავიანი და სხვა.
ტყემალს ქართულ სამზარეულოში მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს. ტყემლისგან მზადდება საუკეთესო ხარისხის წვენი, კომპოტი, მურაბა, სანელებელი, ტყლაპი და სახელგანთქმული საწებელი, რომელიც ქართული სუფრის ერთ-ერთი უნიკალური ატრიბუტია.
კულტურული ტყემლის ნაყოფი შეიცავს (%-ობით): შაქრებს 4-10, მჟავებს 1,5-4, პექტინს 0,3-1,5, C ვიტამინსა და A პროვიტამინს.
ტყემალი მეტად სასარგებლოა ადამიანის ჯანმრთელობისთვის. მასში ჭარბადაა ასკორბინის მჟავა, რის გამოც გამოიყენება ავიტამინოზის პროფილაქტიკისა და მკურნალობისთვის. მისი რეგულარული გამოყენება დადებითად მოქმედებს იმუნიტეტზე.
- მის შემადგენლობაში შედის კალიუმი, რომელიც ხელს უწყობს გულის ნორმალურ მუშაობას.
- შაქრის მცირე რაოდენობის გამო მისი მიღება შაქრიანი დიაბეტით დაავადებულებსაც თამამად შეუძლიათ.
- ტყემალი შესანიშნავი ბუნებრივი ანტიოქსიდანტია. გამოიყენება ორგანიზმის გაწმენდისა და გაახალგაზრდავებისთვის. ეს ხილი დაბალკალორიულია და მისი მიღება ნებადართულია დიეტაზე ყოფნის დროსაც.
- ტყემალი კარგი მსუბუქი გამხსნელი საშუალებაა, გამოიყენება რესპირატორული, კუჭის დაავადებების დროსაც. ტყემლის რეგულარული მიღება ორგანიზმს რადიაციისა და დასხივების მოქმედებისგან იცავს.
- ტყემალი ძალიან სასარგებლოა კოსმეტიკური მიზნებისთვის. მისი ნაყენი შესანიშნავია დასაბანადაც – ის კანის ცხიმიანობას ებრძვის. ხილის ნაყოფის რბილობის გამოყენება შეიძლება ნიღბის სახით, ეს ნაყენი სახეს გამონაყარისგან წმენდს. ნაყოფისა და დაქუცმაცებული კურკის ნარევი შესანიშნავია სახის კანის, ყელისა და დეკოლტეს ზონის გასაახალგაზრდავებლად.
- ხალხურ მედიცინაში გამოიყენება ტყემლის ყვავილიც. ყვავილზე დამზადებული ნაყენი მამაკაცებს ეხმარება პროსტატის მკურნალობასა და ერექციის გაუმჯობესებაში. ტყემლის მურაბით, როგორც სიცხის დამწევი და ამოსახველებელი საშუალებით, მკურნალობენ ინფექციურ და ვირუსულ დაავადებებს.
- სასარგებლოა ალუჩისა და ტყემლის ნახარშები და კომპოტები, ისინი აძლიერებენ მადას და აუმჯობესებენ საჭმლის მონელებას. განსაკუთრებით სასარგებლოა გასტრიტებისა და მომატებული მჟავიანობისას.
ოფიციალური მედიცინა რაციონში ალუჩისა და ტყემლის ჩართვას განსაკუთრებით ურჩევს ორსულ და მეძუძურ ქალებს, ბავშვებს, ხნიერ ადამიანებს, რადგან ის ორგანიზმის ვიტამინებით, მინარალებითა და სხვა სასარგებლო ნივთიერებებით მომარაგების ფასდაუდებელი საშუალებაა.
რადგანაც ტყემლის შემადგენლობაში ამიგდალინის მჟავა შედის, მისი გამოყენება შეიძლება ბრონქული ასთმის შეტევის დროს.
არასასურველია ტყემლის მიღება ინდივიდუალური აუტანლობისას, კუჭის წვენის გაზრდილი მჟავიანობის, გასტრიტისა და კუჭის წყლულის დროს. ასევე, გაითვალისწინეთ, რომ ტყემლის კურკაში არის მავნე ნივთიერებები, რამაც შესაძლოა, მოწამვლა გამოიწვიოს. გახსოვდეთ, რომ ტყემლის ნაყოფის დიდი რაოდენობით მიღება კუჭის აშლას იწვევს.
ტყემალში უამრავი სასარგებლო ნივთიერებაა: ნახშირწყლები, ორგანული მჟავები, პექტინები, C, B ჯგუფის ვიტამინები, A პროვიტამინი, ბევრია მასში კალიუმი, რკინა, მაგნიუმი, კალციუმი, ფოსფორი.
სხვათა შორის, ტყემლის ფერი მისი შემადგენლობით განისაზღვრება. მაგალითად, ყვითელში ბევრია შაქარი და ლიმონმჟავა და თითქმის არაა მთრიმლავი ნივთიერებები.
ტყემალი საქართველოში პირველი საწებელია, მის გარეშე არ არსებობს არანაირი სუფრა. ის არაფერს ჰგავს. ორიგინალური გემოს გამო ალუჩის, ალუბლის, ღოღნოშოსა და სხვა მჟავე ჯიშის ქლიავის საწებლებსაც ზოგი ტყემალს უწოდებს. შეიძლება ითქვას, რომ „ტყემალი“ აღნიშნავს არა მხოლოდ ტყემლის საწებელს, არამედ დამოუკიდებელი სიტყვაა და სხვა მცენარეებისგან მის მსგავსად მომზადებულ საწებლებსაც „ტყემალს“ ვეძახით.
უნდა აღინიშნოს ტყემლის სასარგებლო თვისებების შესახებაც – იგი მდიდარია ორგანული მჟავებით, ჰიდროკარბონატებით, მიკროელემენტებით, პექტინებითა და С, В1, В2, РР, Е ვიტამინებით. მწვანე ტყემალს წამლად უნიშნავენ ავადმყოფებს მაღალი პროთრომბინის დროს.
საერთოდ, ქართული საწებლების დიდი ნაწილი მომჟავო გემოთი გამოირჩევა. ტყემლის მსგავსად აზავებენ ალუბლისა და ალუჩის საწებლებსაც. რეცეპტები კი ერთმანეთისგან განხვავდება. ძალიან მნიშვნელოვანია საწებლის შეზავება სხვადასხვა სანელებლითა და მწვანილით. სწორედ აქ არის ტყემლის მომზადების სირთულეც. საწებლის ხარისხს განსაზღვრავს მთელი პროცესი, რომელიც იწყება პროდუქტების შერჩევა-დამუშავებით და მთავრდება შენელებით. დასავლეთ საქართველოში ტყემლის მოდუღება მთელი რიტუალია, რომლის შესრულების პატივიც წილად ხვდებათ ხოლმე გამოცდილ დიასახლისებს. ზუსტად ვერ განვსაზღვრავთ, პირველად რომელ კუთხეში მოამზადეს ტყემალი, მაგრამ მის სამშობლოდ მაინც დასავლეთ საქართველო უნდა ჩაითვალოს მასში შემავალი ცხარე წიწაკისა და სანელებლების გამო.
ტყემლის მომზადების იმდენი რეცეპტი არსებობს, რამდენიც დიასახლისია. საწებელში შემავალ პროდუქტებს, მათ რაოდენობასა და ტექნოლოგიას სწორედ ისინი განსაზღვრავენ. ახალ ტყემალს იმერეთში ასე ამზადებენ: კურკაგამაგრებულ ტყემალს დაასხამენ წყალს და მანამ ხარშავენ, სანამ ნაყოფი არ დარბილდება. ზოგი დიასახლისი ტყემალს თან ახარშავს აყვავებული ქინძის ტოტებს, ომბალოს და ცერეცოს. გაგრილებულ ტყემალს გადაწურავენ, გახეხავენ თუშფალანგზე და დაუმატებენ მისივე ნახარშ წყალთან ერთად დანაყილ ნიორს, წიწაკას, მარილსა და მწვანილს (ქინძი და ომბალო).
ტექნიკის განვითარებასთან ერთად, დიასახლისებმა გაიმარტივეს შრომა და ნიორსა და მწვანილს ხორცსაკეპ მანქანაში ატარებენ, თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ მწვანილსა და ნიორს მეტალთან შეხებისას უქვეითდება გემოვნური თვისებები, არომატი და ეკარგება ხასხასა ფერიც. ამიტომ უპირატესობა მაინც დანაყილ მწვანილეულს ენიჭება. ზოგიერთი ჯიშის ტყემალი შეიძლება იყოს დამწიფებული, მაგრამ მოხარშვის შემდეგ შეიძინოს განსაკუთრებული სიმჟავე, ამ შემთხვევაში ტყემლის პირველნახარშ წყალს გადაღვრიან და შემდეგ გააზავებენ ანადუღარი წყლით. ზოგჯერ კარგად დამწიფებულ ნაყოფს ჯერ ხეხავენ, შემდეგ ცოტა წყლის დამატებით წამოადუღებენ და მერე კაზმავენ სანელებლებით. საქართველოში ამ საწებელს ნიგვზითაც ამზადებენ, მაგრამ ეს ვარიანტი შესანახად არ გამოდგება. ტყემლის საწებლის ორიგინალურ რეცეპტს გვთავაზობს ბარბარე ჯორჯაძე, თუმცა ის განსხვავდება დღესდღეობით დამკვიდრებული რეცეპტისაგან. ქინძთან ერთად საწებელს ემატება რეჰანი, ოხრახუში და ქონდარი. ტყემალი იხარშება არა ქვაბში, არამედ თიხის ქოთანში და კიდევ ერთი საინტერესო დეტალი – მოხარშული და გახეხილი, მწვანილით შეზავებული ტყემალი თავიდან ისხმება ქოთანში, იხარშება საკმაო ხნის განმავლობაში და ბოლოს ემატება მარილი.
სამეგრელოში პოპულარულია ტყემლის უცხო სუნელითა და ხმელი ქინძით შეკაზმვა. ამ კუთხეში საწებელი ტრადიციულად განსაკუთრებული სიცხარით გამოირჩევა. თუ საწებლისთვის ახალ ნიორს ვხმარობთ, უნდა გავითვალისწინოთ, რომ რაოდენობით მეტი ავიღოთ, ვიდრე კარგად შემოსული, გამშრალი ნიორი. გასათვალისწინებელია ქინძის ფაქტორიც – აყვავებული ქინძი გაცილებით სურნელოვანია, ვიდრე ნორჩი მწვანილი. საუკეთესოდ ითვლება, როგორც იმერეთში იტყვიან, „კეკლებიანი ქინძი“. რაც შეეხება ომბალოს – ის ტყემლის კლასიკური რეცეპტის აუცილებელი შემადგენელი ნაწილია, პიტნის ერთ-ერთი ველური სახეობაა (Mentha pulegium), საუკეთესოდ ითვლება მაის-ივლისის ომბალო, როდესაც ის არც ძალიან ქორფაა და არც გადაბერებული.
აღმოსავლეთ საქართველოში ტყემლის საწებელს თავისებურად ამზადებენ. ტყემლის ნაყოფს ურევენ ნაკლებად მჟავე ჯიშის ქლიავთან ან ტკბილ ალუჩასთან ერთად, რიგ შემთხვევებში შაქარსაც უმატებენ. ომბალოს ნაცვლად ხშირად გამოიყენებენ ბაღის პიტნას, ხოლო ხმელ ქინძს საერთოდ არ ხმარობენ. ამჯობინებენ კარგად მოხარშულ საწებელს, ის გამოირჩევა უფრო მოტკბო გემოთი და განსხვავებული, იმერულ ვარიანტთან შედარებით ნაკლებად მკვეთრი არომატით. ქართლსა და კახეთში ალუბლის საწებელსაც ამზადებენ. ალუბლის საწებელი კეთდება მოდუღებულიც და უმადაც. აუცილებელი პირობაა, რომ ალუბალი იყოს მსხვილი და ხორციანი. მას ტყემალივით აზავებენ – ესხმება წყალი (ოღონდ გაცილებით ნაკლები) და იხარშება, შემდეგ იხეხება და ზავდება მარილით, წიწაკით, ნივრით და ახალი ქინძით. სხვა შემთხვევაში ძალიან მწიფე ალუბალი მოხარშვის გარეშე, პირდაპირ იხეხება და გაზავდება ანადუღარი წყლით, იკაზმება იმავე სანელებლებით, თუმცა ზოგიერთი დიასახლისი ცოტაოდენ ქონდარსა და ომბალოსაც უმატებს. ასეთი ალუბლის საწებლით ამზადებენ ცივ წვნიანს, უმატებენ წვრილად დაჭრილ კიტრს და მოხარშულ კვერცხს, შემდეგ კი კარგად აცივებენ.
ქართული საწებლები ძირითადად გამოიყენება შემწვარ და მოხარშულ ხორცსა და თევზთან. საქართველოში ოდითგანვე არსებობდა მათი შენახვის სხვადასხვა წესი. კერძოდ, გახეხილ ტყემალს ძალიან დიდხანს ადუღებდნენ და მიიღებდნენ მომჟავო-მოტკბო მასას, რომელიც დიდხანს ძლებდა და მთელი ზამთრის განმავლობაში ინახებოდა, მას კვაწარახს უწოდებენ. კვაწარახი გამოიყენებოდა არა მხოლოდ საწებლად, არამედ სამკურნალოდაც და ხმარობდნენ ყელის ტკივილის დროს. ტყემლის საწებელს სხვაგვარადაც ინახავდნენ – კარგად აადუღებდნენ მწვანილთან ერთად, ჩაასხამდნენ ბოთლებში, ზემოდან მოასხამდნენ ცოტა ზეთს და უკეთებდნენ საცობს. ქაფქაფა ტყემლის საწებლით პირამდე ავსებდნენ მინის ბოთლებს, უკეთებდნენ საცობს და გარშემო ამოქოლავდნენ დამდნარი სანთლით, რომელიც გაცივების შემდეგ მინის ჭურჭელს უნარჩუნებდა ჰერმეტულობას. XX საუკუნის 50-იანი წლებიდან დიასახლისებმა გაიმარტივეს შრომა – ტყემალს უმატებდნენ მცირე რაოდენობით ასპირინს, რაც ხელს უწყობდა პროდუქტის დიდი ხნით შენახვას. 60-იან წლებში „კონსერვომანიის“ გავლენით დაიწყეს ტყემლის საწებლის გასტერილება მინის ქილებში და მოხუფვა. ამ დროს განსაკუთრებულ მოდად იქცა მთელ-მთელი ნაყოფის გასტერილება. ზამთრობით ასე შენახულ ტყემალს ხეხავდნენ და ხმელი მწვანილით აზავებდნენ. უმატებდნენ ჩაქაფულსაც.
ახალი ტყემლის საწებელი
საჭირო მასალა: 2 კგ უმწიფარი ტყემალი, 2 კონა აყვავებული ქინძი, 2 კონა ომბალო, 1 კონა ცერეცო, 1 თავი ნიორი, წიწაკა და მარილი – გემოვნებით.
მომზადება: უმწიფარი და კურკაგამაგრებული ტყემალი გავრეცხოთ, ყუნწები დავაცალოთ. მოვათავსოთ მომინანქრებულ ან უჟანგავი ფოლადის ქვაბში 1 კონა აყვავებულ ქინძთან და 1 კონა ომბალოსთან ერთად, მოვაყენოთ წყალი და დავდგათ ცეცხლზე. ადუღების შემდეგ, როგორც კი ჩარბილდება, გადმოვწუროთ თუშფალანგზე ისე, რომ გადანაწური წყალი არ გადავაქციოთ. გავხეხოთ ტყემალი და თანდათანობით ვამატოთ მისივე ნახარში. გახეხილ მასას დავუმატოთ დანაყილი ნიორი, ცხარე მწვანე წიწაკა, ქინძი, ომბალო და ცერეცო. შევაზაოთ მარილით.
გასათვალისწინებელია: ცხარე მწვანე წიწაკა შეიძლება შეიცვალოს დაფქული წითელი წიწაკით. ჩასახარში მწვანილები ქვაბში მოვათავსოთ ღეროებიანად, ხოლო ნედლად სახმარი – გამოვარჩიოთ ფოთლები და ნაზი ყლორტები, წვრილად დავჭრათ და დავნაყოთ. მწვანე ტყემალი დიდი რაოდენობით შეიცავს პექტინს და გახეხვის შემდეგ შეიძლება იქცეს სქელ, ჟელესმაგვარ მასად. ამ შემთხვევაში შეგვიძლია დავუმატოთ ანადუღარი წყალი სასურველი კონსისტენციის მიღებამდე. საბოლოოდ, ტყემალი საკუთარი გემოვნებით უნდა შევანელოთ ნივრით, მწვანილით და სხვა სანელებლებით.
ტყლაპი მზეზე გამომშრალი ხილის ფაფის თხელი ფენაა, რომელიც უძველესი დროიდან მზადდებოდა საქართველოს ყველა კუთხეში. ყველაზე პოპულარული მაინც ქლიავისა და ტყემლის ტყლაპებია, თუმცა გავრცელებულია შინდის, მსხლის, ვაშლის, ატმისა და სხვა ხილისაგან დამზადებული ტყლაპებიც. დასავლეთ საქართველოში, კერძოდ კი, შავიზღვისპირა რაიონებში, ტყლაპს ლეღვისგანაც ამზადებენ, სამცხე-ჯავახეთში კი გამოიყენებენ თუთის ნაყოფს. მჟავე, ძირითადად ტყემლის ტყლაპი ცნობილია, როგორც სამკურნალო საშუალება ყელის ტკივილის დროს. ამასთანავე, გამოიყენება საუკეთესო საკაზმად ლობიოსა და სხვა კერძებისათვის, განსაკუთრებით ზამთრის პერიოდში. ლეღვის ტყლაპს აფხაზეთში „ალაჰარუი“ ეწოდება. მას იყენებდნენ არა მარტო საკვებად, არამედ ჭრილობების სამკურნალოდაც.
კურკოვანი მჟავე ხილის – ტყემლისა და ქლიავის – ტყლაპი მზადდება ამგვარად: მოხარშული ნაყოფი იხეხება, ისხმება ნაჭერგადაფარებულ ლასტებზე და შრება მზეზე. მოხარშული ხილის ფაფა გასაშრობად თანაბრად უნდა გადანაწილდეს. შრობის პროცესში აუცილებელია ტყლაპის ფენების რამდენჯერმე გადატრიალება. ტყლაპი გაშრობის შემდეგ ინახება მშრალ და გრილ ადგილას.
ალუჩა
ალუჩა ვარდისებრთა ოჯახის მრავალწლოვანი, ქლიავისებრი ხეხილოვანი მცენარეა, ჩვენებურად ტკბილ ტყემალს უწოდებენ.
მისი პირველი კულტურების კვალი ჯერ კიდევ უხსოვარი დროიდანაა აღმოჩენილი ამიერკავკასიის რეგიონში. ალუჩის ნაყოფი თანაბრად უყვართ ბავშვებსაც და უფროსებსაც. ალუჩა არა მხოლოდ სასიამოვნო გემოთი, უამრავი სასარგებლო თვისებითაც გამოირჩევა.
ალუჩა განსაკუთრებულად მცირე რაოდენობის შაქარს შეიცავს. სამაგიეროდ, მდიდარია ლიმონისა და ვაშლის ორგანული მჟავებით, A პროვიტამინით, B ჯგუფის, PP და E ვიტამინებით, დიდი რაოდენობით ასკორბინმჟავათი, პექტინით, ასევე მინერალებით: კალციუმით, კალიუმით, მაგნიუმით, ნატრიუმით, რკინითა და ფოსფორით. ალუჩის კვებითი ღირებულებაა: ცხიმები – 0,1 გ, ცილები – 0,2 გ, უჯრედისი – 1,8 გ, ნახშირწყლები – 7,9 გ. პროდუქტის კალორიულობა 100 გრამ ნაყოფზე 34 კილოკალორიაა.
ალუჩის ნაყოფს უმად ავიტამინოზებისა და ყაბზობის სამკურნალოდ იყენებენ, რადგან ის კუჭ-ნაწლავის მოქმედების სტიმულირებას ახდენს. მედიცინაში გამოიყენება ალუჩის არა მხოლოდ ნაყოფი, არამედ ყვავილებიც. ტყემლისა და ალუჩის ყვავილების ნაყენი სასარგებლოა ღვიძლისა და თირკმელების დაავადებისას. ის საუკეთესოა მამაკაცის სასქესო სისტემის მოშლილობის დროსაც.
ალუჩის ცოცხალი წვენი ჩინებულია გაციებისა და გრიპოზული მოვლენების დროს, ოფლის მომდენი და ხველის საწინააღმდეგო საშუალების სახით. უჯრედისისა და პექტინების დიდი შემცველობის წყალობით ის ორგანიზმიდან რადიონუკლიდების გამოდევნას უწყობს ხელს, ანუ ჩვენს ორგანიზმში დაგროვებულ მავნე, რადიაციულ გამოსხივებას სპობს. ალუჩის წვენი ჩინებული მატონიზებელი საშუალებაა, შესანიშნავად უმკლავდება წყურვილის გრძნობას, მკურნალობს ჰიპოვიტამინოზებს (ვიტამინების ნაკლებობა) და მუცლის ღრუს დაავადებებს. კალიუმის მაღალი შემცველობა ალუჩას გულის დაავადებებისთვის საოცრად სასარგებლო პროდუქტად აქცევს – ეს მინერალი თავიდან გვაცილებს არითმიას და ამკვრივებს გულის კუნთს. ალუჩა სასარგებლოდ მოქმედებს ნერვული სისტემის მდგომარეობაზე, გააჩნია დამამშვიდებელი და მომადუნებელი მოქმედება. თუ წნევა აგეწიათ და თავი აგტკივდათ, მიირთვით დაახლოებით 200 გრამი ალუჩა და 40-50 წუთში თქვენი მდგომარეობა დასტაბილურდება.
A და C ვიტამინები უძლიერესი ანტიოქსიდანტებია – ისინი ანელებენ დაბერების პროცესს, ორგანიზმს იცავენ გარე ნეგატიური ფაქტორებისგან, აუმჯობესებენ კანის მდგომარეობას.
ალუჩის კურკისგან ხარისხიანი ზეთი მიიღება, რომელიც თავისი თვისებებით ნუშის ზეთს წააგავს. ის გლიკოზიდ ამიგდალინს შეიცავს, ფერმენტ ემულსინისა და წყლის წყალობით ბენზოალდეჰიდად, გლუკოზად და სინილის მჟავად იქცევა. ალუჩის კურკის ზეთი ფართოდ გამოიყენება კოსმეტოლოგიასა და პარფიუმერიაში, ასევე სამედიცინო საპნის წარმოებაში. ალუჩის კურკის ნაჭუჭებით გააქტიურებულ ნახშირს ამზადებენ, რომელიც საკვები პროდუქტების მრეწველობაში გამწმენდ საშუალებად გამოიყენება (მაგალითად, არაყი, შაქარი).
სასარგებლოა ალუჩისა და ტყემლის ნახარშები და კომპოტებიც: ისინი აძლიერებს მადას და აუმჯობესებს საჭმლის მონელებას. განსაკუთრებით კი ფასობს გასტრიტებისა და მომატებული მჟავიანობისას. ალუჩისა და ტყემლისგან მზადდება გემრიელი მურაბები, საწებლები, ხილფაფები.
ოფიციალური მედიცინა ალუჩისა და ტყემლის რაციონში ჩართვას განსაკუთრებით ურჩევს ორსულ და მეძუძურ ქალებს, ბავშვებს, ხნიერ ადამიანებს, რადგან ის ორგანიზმის ვიტამინებით, მინერალებითა და სხვა სასარგებლო ნივთიერებებით მომარაგების ფასდაუდებელი საშუალებაა. ალუჩა გამოიყენება ღვიძლისა და ნაღველგამომყოფი გზების დაავადებებისას. შაქრის დაბალი შემცველობის წყალობით მას ნივთიერებათა ცვლის დარღვევის დროსაც იყენებენ. სასარგებლოა პათოლოგიური სიმსუქნით და შაქრიანი დიაბეტით დაავადებულთა კვებაშიც.
უკუჩვენებები
უმად ალუჩის მიღება უკუნაჩვენებია ინდივიდუალური აუტანლობისას, ასევე მუცლის ღრუს იმ დაავადებების დროს, რომლებიც კუჭის წვენის მომატებულ გამომუშავებას უკავშირდება. ალუჩისა და ტყემლის მიღება არც მათთვის არის რეკომენდებული, ვისაც გასტროდუოდენური მიდამოსა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაზიანება აქვს. დასახელებული პროდუქტის სამკურნალოდ გამოყენების შემთხვევაში, უმჯობესი იქნება, მიმართოთ სპეციალისტს.