ტარხუნა
აქვს სწორმდგომი, გლუვი ღერო, რომლის სიმაღლე 60-125 სმ-ს აღწევს, ლანცეტა ფოთოლი, პატარა, თეთრი ყვავილები, შეკრებილი სფეროსებრ ყვავილედად. ყვავილობს ივლის-აგვისტოში, სამშობლოა მონღოლეთი და სამხრეთი ციმბირი.
გავრცელებულია მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში. საქართველოში ყველაზე უხვად მოჰყავთ თბილისის საგარეუბნო ზონაში. დიდი რაოდენობით შეიცავს ეთერზეთებს. იყენებენ მწვანილად, კულინარიაში, ლიქიორის მრეწველობაში, პარფიუმერიაში, საკონსერვო მრეწველობაში (კიტრისა და პამიდვრის დამჟავებისას).
ამრავლებენ ვეგეტატიურად, ბუჩქის დაყოფით ან კალმებით. ჩითილი ირგვება ღია გრუნტში 25სმ-ის დაშორებით. ტარხუნა ერთსა და იმავე ნაკვეთზე მოჰყავთ 10-15 წლის განმავლობაში.
შეიცავს უამრავ ვიტამინსა და მინერალს, ამიტომ ფართოდ გამოიყენება მედიცინაში, კოსმეტოლოგიასა და სამზარეულოში.
ქიმიური შემადგენლობა და სამკურნალო თვისებები
ის ითვლება სხვადასხვა ვიტამინის, ამინომჟავის, მაკრო- და მიკროელემენტის წყაროდ.
ტარხუნის სამკურნალო თვისებები ვლინდება ამ კომპონენტების არსებობის გამო. 100 გ პროდუქტი შეიცავს შემდეგ ვიტამინებს:
- C ვიტამინი- 50 მგ;
- PP ვიტამინი (ნიაცინი) – 8,95 მგ;
- B6 ვიტამინი (პირიდოქსინი) – 2,41 მგ;
- B2 ვიტამინი (რიბოფლავინი) – 1,34 მგ;
- A ვიტამინი (რეტინოლი) – 1,27 მგ;
- B9 ვიტამინი (ფოლიუმის მჟავა) – 0,27 მგ;
- B1 ვიტამინი (თიამინი) – 0,25 მგ;
- E ვიტამინი– 0,24 მგ.
ტარხუნა მდიდარია C ვიტამინით, რაც ხელს უწყობს ძვლების გამაგრებას და შემაერთებელი ქსოვილის მუშაობის ნორმალიზებას. სანელებელი შეიცავს ნიაცინის დღიური დოზის ნახევარს. ნივთიერებას აქვს მატონიზებელი მოქმედება, ვინაიდან PP ვიტამინი ააქტიურებს ასობით პროცესს ორგანიზმში.
მაკროელემენტები
ტარხუნის ყოველდღიური მოხმარება ზომიერი დოზებით ავსებს აუცილებელი მინერალების დანაკარგს. 100გ სანელებელი შეიცავს შემდეგ მაკროელემენტებს:
- კალიუმი – 3020 მგ;
- კალციუმი – 1139 მგ;
- მაგნიუმი – 347 მგ;
- ფოსფორი – 313 მგ;
- ნატრიუმი – 62 მგ;
- გოგირდი – 10,2 მგ.
საკმარისი რაოდენობის კალიუმის არსებობა ხელს უწყობს გულ-სისხლძარღვთა სისტემის, ტვინის, თირკმლებისა და ღვიძლის პრობლემების შემსუბუქებას. ამ ბალახის რეგულარული მოხმარება ითვლება ათეროსკლეროზის თავიდან აცილების საშუალებად... მაგნიუმის მიღება ხელს უწყობს ნერვული სისტემისა და არტერიული წნევის ნორმალიზებას.
მიკროელემენტები
მათ შორისაა – რკინა, თუთია, იოდი, მანგანუმი, სპილენძი. 100 გ ტარხუნის შემადგენლობა მოიცავს შემდეგ ნივთიერებებს:
- რკინა – 32,3 მგ;
- მანგანუმი – 7,97 მგ;
- თუთია – 3,9 მგ;
- სპილენძი – 0,68 მგ.
ტარხუნა შეიცავს რკინასა და მანგანუმს, რაც აღემატება დღიური ნორმის რაოდენობას. რაციონში მისი დამატება ამცირებს რკინადეფიციტური ანემიისა და ალცჰაიმერის დაავადების რისკს. ტარხუნის წყალობით შენარჩუნებულია ჰემოგლობინის ნორმალური დონე. მანგანუმი ხელს უწყობს კალციუმის შეწოვას და მონაწილეობს უმეტეს მეტაბოლურ პროცესში.
აუცილებელი ამინომჟავები
100 გ მცენარე შეიცავს დაახლოებით 0,118 გ არსებულ ამინომჟავებს. ტარხუნა შეიცავს ამ ჯგუფის ასეთ ორგანულ ნივთიერებებს:
- ვალინი – 0,07 გ;
- ლეიცინი – 0,01 გ;
- ლიზინი – 0,01 გ;
- ფენილალანინი – 0,008 გ;
- ტრეონინი და იზოლეიცინი – 0,006 გ თითო;
- ჰისტიდინი – 0,005 გ;
- მეთიონინი – 0,02 გ.
ტარხუნა არის სანელებელი აუცილებელი ამინომჟავების დაბალი შემცველობით... მათი რაოდენობა ამ ბალახში არის დღიური დოზის დაახლოებით 0,5%.
აუცილებელი ამინომჟავები
100 გ ცხარე მწვანილი შეიცავს 0,097 გ ამ ნივთიერებებს. ტარხუნის მიღებისას ორგანიზმში შემოდის შემდეგი ამინომჟავები:
- ასპარტის მჟავა – 0,024 გ;
- გლუტამინის მჟავა – 0,018 გ;
- პროლინი – 0,017 გ;
- ალანინი და არგინინი – 0,008 გ თითოეული;
- გლიცინი, სერინი, ტიროზინი – 0,007 გ თითოეული.
ტარხუნა შეიცავს არასაჭირო ამინომჟავების დღიური ნორმის მხოლოდ 0,2%-ს.
მწვანილთა შემადგენლობაში შედის 295 კკალ, ამიტომ ტარხუნა ითვლება დაბალკალორიულ პროდუქტად... სანელებელი შეიცავს 50,2 გ ნახშირწყლებს, რაც ყოველდღიური ნორმის 38%-ს შეადგენს. ის შეიცავს ნაკლებ ცილებსა და ცხიმებს – შესაბამისად, 22,8 გ-სა და 7,2 გ-ს.
ენერგეტიკული ღირებულება 100 გ-ზე
ცილების, ცხიმებისა და ნახშირწყლების დაჟანგვისას გამოიყოფა 24,8 კკალ 100 გ-ზე. პროტეინი შეადგენს 1,5 გ-ს, ხოლო ნახშირწყლები – დაახლოებით 5 გ-ს. ბოჭკოს რაოდენობა არ აღემატება 7,4 გ-ს.
გამოყენების ჩვენებები
ახალ ან გამხმარ ტარხუნას აქვს სამკურნალო თვისებები, ამიტომ მას იყენებენ მედიცინაში. ის ასეთ შემთხვევებში ეხმარება ისეთ დარღვევებს, როგორებიცაა:
- უძილობა;
- ნერვული მოშლა და დეპრესია;
- ათეროსკლეროზი;
- მეტეორიზმი;
- კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაავადებები;
- ნაწლავის სპაზმები;
- ართრიტი;
- რევმატიზმი;
- პნევმონია, ბრონქიტი, ტუბერკულოზი;
- ღვიძლისა და თირკმლების დაავადება;
- ცისტიტი;
- სისხლძარღვების პრობლემები;
- ავიტამინოზი.
ტარხუნა შეიცავს დიდი რაოდენობით ვიტამინებსა და მინერალებს, ამიტომ მას იყენებენ მედიცინაში. ახალი მცენარე გამოიყენება შემდეგი მიზნების მისაღწევად:
- გაუმჯობესებული მადა;
- საჭმლის მონელების ნორმალიზაცია;
- თავის ტკივილის აღმოფხვრა;
- სხეულიდან ჭარბი სითხის მოცილება;
- ბრძოლა უძილობასთან;
- ინსულტისა და ინფარქტის პრევენცია.
ბალახს აქვს ჭრილობის შეხორცების ეფექტი, ვინაიდან ის აძლიერებს სისხლძარღვების კედლებს. ტარხუნა ამცირებს ან აქრობს ანთებას და აძლიერებს იმუნიტეტს. მცენარის ფოთლების ეთერზეთები ატონიზებს სხეულს და ხელს უწყობს დეპრესიისგან თავის დაღწევას.
მითითება! ტიბეტურ მედიცინაში ტარხუნა ითვლება ტუბერკულოზის, პნევმონიისა და ბრონქიტის საწინააღმდეგო მთავარ აგენტად.
ტარხუნის წყალობით ნორმალიზდება არტერიული წნევა და მეტაბოლიზმი... ხილი და გამხმარი ღეროები გამოიყენება სხეულიდან პარაზიტების მოსაშორებლად. ახალი ტოტები ათავისუფლებს კბილის ტკივილს.
ანტიოქსიდანტები ხელს უშლის ბაქტერიების პირის ღრუში გავრცელებას, ამიტომ ექსტრაქტს იყენებენ სუნთქვის გასაუმჯობესებლად.
მშრალი ფოთლები ეხმარება მეტეორიზმის, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაავადებების, ნაწლავების სპაზმების მკურნალობას. ბალახში არსებული ინგრედიენტები თრგუნავს თრომბოციტების დაგროვებას, რაც ხელს უშლის სისხლძარღვების ბლოკირებას. ბეტა-კაროტინი ამცირებს ათეროსკლეროზის რისკს. გამხმარი ან მწვანე ტარხუნის დეკორაციები ხელს უწყობს თირკმელების მუშაობას.
ტარხუნა მარილის ალტერნატივად ითვლება უმარილო დიეტის დროს... დიდი რაოდენობით კალციუმის არსებობა სანელებლის შემადგენლობაში ხელს უწყობს ძვლების გამაგრებას, რაც დადებითად მოქმედებს კუნთოვანი სისტემის მუშაობაზე.
რა სარგებელი მოაქვს მამაკაცის ორგანიზმისთვის?
ტარხუნა ეფექტური საშუალებაა მამაკაცის ჯანმრთელობის გასაძლიერებლად. ეს აუმჯობესებს ენდოკრინული, სეკრეციის ჯირკვლების ფუნქციონირებას, რაც ზრდის პოტენციას. ტარხუნა ეხმარება შარდ-სასქესო სისტემის ნორმალურ ფუნქციონირებას. გამხმარი ან ახალი სუნელების რეგულარული მიღებით მამაკაცი აღარ განიცდის სქესობრივ დისფუნქციას.
ბალახი ხელს უწყობს კუნთის მასის ზრდას... ტარხუნის მოხმარების ეფექტი ცილოვანი დიეტის მსგავსია.
ქალებისთვის
ტარხუნის ფოთლები გამოიყენება მენსტრუაციის დროს ტკივილის აღმოსაფხვრელად. მცენარე ამცირებს მენსტრუალური ციკლის ხანგრძლივობას და მას რეგულარულად აქცევს. შარდმდენი თვისებების გამო ის ხელს უწყობს ცისტიტის განკურნებას. ტარხუნა გამოიყენება ძუძუს კიბოს პროფილაქტიკაში, რადგან ამცირებს უჯრედების მგრძნობელობას ესტროგენის მიმართ.
ტარხუნას იყენებენ კოსმეტოლოგიაში
ვიტამინები და მისი სასარგებლო ელემენტები ამცირებს ან აქრობს ნაოჭებს, ასაკობრივ ლაქებს, კანის სისუსტეს. მცენარე ატონიზებს კანს და ანიჭებს ელასტიკურობას. ეთერზეთები და მცენარეული ექსტრაქტი გვხვდება ნიღბებში, კრემებში, გელებსა და სახის გამწმენდებში. მას ხშირად იყენებენ სიცხეში კანის სიგლუვის აღსადგენად.
მნიშვნელოვანი! ცხიმიანი კანისთვის ტარხუნას არ იყენებენ. ის შესაფერისია მშრალი, ნორმალური თმისა და კანისთვის.
მცირე რაოდენობის ეთერზეთი ემატება თმის მოვლის საშუალებებს, თმის მეტი ბზინვარებისთვის. ტარხუნა აშორებს თავის კანს ჭუჭყს, მაგრამ არ აშრობს მას.
ბავშვებისთვის
ტარხუნა სასარგებლოა ბავშვის ორგანიზმისთვის, ვინაიდან მას აქვს მატონიზებელი მოქმედება. მშრალი ან ახალი ფოთლების საფუძველზე მიღებული ნაყენი ზრდის იმუნიტეტს. საკვებში მწვანე ტოტები ხელს უწყობს მადისა და საჭმლის მონელების გაუმჯობესებას... ის არეგულირებს ბავშვის განავლის გამოყოფას და ნაწლავების სპაზმური მოვლენების აღმოფხვრას. ეთერზეთები, რომლებიც ტარხუნას სიმწარეს ანიჭებს, ხელს უწყობს სხეულიდან ჭიების მოცილებას. მცენარეები სასარგებლოა ვიტამინის დეფიციტის საწინააღმდეგოდ.
შეიძლება მცენარე საზიანო იყოს?
მცენარის ჭარბი დოზირება ზიანს აყენებს ჯანმრთელობას, ვინაიდან ტარხუნა შეიცავს შხამს. მედიკამენტის სახით მისი რეგულარული გამოყენება იწვევს ორგანოთა მუშაობის დარღვევას. ჩაისა და ტარხუნის ნაყენებს სვამენ არა უმეტეს 30 დღისა.
არსებობს რაიმე გვერდითი მოვლენა?
დიდი რაოდენობით ტარხუნის გამოყენებამ შეიძლება გამოიწვიოს თავბრუსხვევა, ღებინება, გულისრევა და დიარეა, ზოგიერთ შემთხვევაში – გონების დაკარგვა ან კრუნჩხვები. ადამიანს აქვს ნერვული სისტემის ჰალუცინაციები და დეპრესია.
რა არის უკუჩვენებები?
ტარხუნა აკრძალულია ასეთ შემთხვევებში:
- ორსულობა, ვინაიდან მცენარე ზრდის საშვილოსნოს ტონუსს და აბორტის პროვოცირებას ახდენს;
- ლაქტაციის პერიოდი;
- კუჭის მომატებული მჟავიანობა და გასტრიტი;
- ნაღვლის კენჭები;
- ალერგია Asteraceae ოჯახის მცენარეებზე;
- წყლული.
მნიშვნელოვანი! მეთილჰავიკოლი, რომელიც ტარხუნის ნაწილია, კანცეროგენად ითვლება. ის ხელს უწყობს კიბოს სიმსივნეების გაჩენას ორგანიზმში. ამიტომ ტარხუნის მიღების დაწყებამდე უმჯობესია მიმართოთ ექიმს.
როგორ გამოვიყენოთ ზეთი, ნაყენები, სუფთა ტარხუნა კოსმეტიკური და სამედიცინო მიზნებისთვის?
ტარხუნა გამოიყენება კანის მოსავლელად ასაკთან დაკავშირებული ცვლილებების გამო. გამხმარი ან ახალი მცენარის ნაყენები იხმარება სახესა და კისერზე.
ტარხუნის მატონიზებელი თვისებები აუფერულებს ლაქებს... თმის გასაძლიერებლად გამოიყენება მცენარეული ეთერზეთი. თუ ტარხუნის ნაყენს სვამთ 1/3 ჭიქას, სხეულის ტონუსი იზრდება.
უძილობის დასაძლევად გამოიყენება ასეთი ხერხი: პირსახოცს ასველებენ მშრალი ან ახალი ფოთლებისაგან დამზადებულ ნაყენში და იხვევენ თავზე. ამ მცენარის სასარგებლო თვისებები გამოცდილია სხვადასხვა სფეროში ხანგრძლივი გამოყენებით.
როგორ მოვამზადოთ?
მცენარე გამოიყენება მშრალი, ახალმოკრეფილი ან გაყინული. მისი სასარგებლო თვისებების შესანარჩუნებლად ტარხუნის მოსავალს აგვისტოში ან სექტემბერში, აყვავებამდე იღებენ. ის გამოიყენება მრავალი დაავადების სამკურნალოდ.
ტარხუნის მოხმარების დოზის გადამეტება იწვევს ნეგატიურ შედეგებს.