ლალი ჩხიკვაძე

მაგალითად, ჩავიჩას ხიზილალა ყველაზე დიდია - მისი მარცვლების დიამეტრი 7 მმ-ს აღწევს, აქვს მკვეთრი წითელი ფერი და მომწარო გემო, თუმცა მისი დაგემოვნება შეუძლებელია, რადგან ჩავიჩა წითელ წიგნშია შეტანილი. სამაგიეროდ, იყიდება კეტას ხიზილალა, რომელიც ზომით მხოლოდ ჩავიჩას ხიზილალას თუ ჩამოუვარდება - მისი მარცვლების დიამეტრი 5-6 მმ-ია. მკვეთრი ქარვისფერია და აქვს სწორი ბურთისებრი ფორმა. წინათ ამ ხიზილალას „სამეფოს“ უწოდებდნენ, თუმცა მისი გემო ბევრს არ მოსწონს და კერძების მოსართავად უფრო იყენებენ. ორაგულისებრთა ოჯახის თევზებიდან უნივერსალურად მიიჩნევა ყველაზე ნაყოფიერი თევზის, ღურკანას, წითელი ხიზილალა. მისი დიამეტრი დაახლოებით 5 მმ-ია, აქვს არც ისე მკვრივი გარსი და ბაცი სტაფილოსფერი შეფერილობა. ნერკას წითელი ხიზილალა ღურკანასას ჰგავს, მაგრამ ოდნავ მომცროა - 4 მმ დიამეტრისა. ის ძალიან ძნელი საშოვნელია ამ სახეობის თევზის მასობრივი განადგურების გამო. კალმახს ყველაზე მცირე ზომის ხიზილალა აქვს, სულ 2-3 მმ დიამეტრისა. ფერი შეიძლება მოყვითალოც იყოს და მკვეთრი სტაფილოსფერიც. უკანასკნელ ხანს სწორედ ეს ხიზილალა ხვდება მასობრივ გაყიდვაში.

წითელი ხიზილალას შემადგენლობა

წითელი ხიზილალა უძვირფასესი საკვებია. მის შემადგენლობაში შედის ცილები, А, D, Е ვიტამინები, პოლიუჯერი ცხიმოვანი მჟავები, ფოლიუმის მჟავა, იოდი, ფოსფორი და კალციუმი. ცილა წითელ ხიზილალაში ძალიან ბევრია - 32% - და გაცილებით უკეთ შეიწოვება, ვიდრე რძისა და ხორცისა. ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი ნივთიერება ძალიან სასარგებლოა ადამიანის ორგანიზმისთვის.

სასარგებლო თვისებები

წითელი ხიზილალას სასარგებლო თვისებები იოლი ასახსნელია: მისი თითოეული მარცვალი ხომ თევზის “კვერცხია“, რომელშიც ბუნებამ თავი მოუყარა ყველაფერს, რაც კი ჩანასახის სრულფასოვანი განვითარებისთვისაა საჭირო. წითელი ხიზილალა კარგია ათეროსკლეროზის პროფილაქტიკისთვის და იმუნიტეტის ასამაღლებლად; ხელს უწყობს ძვლების გამაგრებას, უხდება მხედველობას, აუმჯობესებს სისხლის მიმოქცევას, საგრძნობლად ამცირებს თრომბების წარმოქმნისა და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების განვითარების რისკს. ქოლესტერინის შემცველობას ზოგი სპეციალისტი ხიზილალას ნაკლად მიიჩნევს. სინამდვილეში ეს ნივთიერება ნერვული ქსოვილისა და უჯრედის მემბრანის მნიშვნელოვანი კომპონენტია და მავნებელია მხოლოდ სიჭარბის დროს. ამასთან, ხიზილალა შეიცავს ლეციტინს, რომელიც ქოლესტერინს ადგილზე აუვნებლებს. წითელი ხიზილალა აღადგენს ორგანიზმის სასიცოცხლო ძალებს და რეკომენდებულია მათთვის, ვისაც დაბალი ჰემოგლობინი აქვს.

რა შეიძლება გვავნოს წითელმა ხიზილალამ?

მიუხედავად ხიზილალას სასარგებლო თვისებებისა, სიფრთხილე მაინც საჭიროა.

• იცოდეთ ზომა. უსაფრთხო ოდენობაა დაახლოებით 5 ჩაის კოვზი ან 2-3 ხიზილალიანი ბუტერბროდი ერთ ჯერზე.
• წითელ ხიზილალაში არსებულმა მარილმა შესაძლოა ორგანიზმში სითხე შეაკავოს და ნივთიერებათა ცვლის მოშლა გამოიწვიოს, ხოლო თეთრ პურსა და ნაღების კარაქთან ერთად ხიზილალა საკმაოდ კალორიული და მძიმე საკვებია.

ხიზილალამ რომ არ გვავნოს, საუკეთესო ხარისხისა უნდა იყოს. სუფრაზე მოხვედრამდე ხიზილალა გაივლის დამუშავების ხანგრძლივ პროცესს, რომელიც სპეციალიზებულ საწარმოში უნდა განხორციელდეს. ბრაკონიერებს საამისოდ საჭირო ტექნოლოგიები არ გააჩნიათ და ხიზილალას ამუშავებენ ანტისანიტარიულ პირობებში საეჭვო მეთოდებით, ამიტომ ამ ძვირფასი პროდუქტის შეძენისას ყურადღებით უნდა ვიყოთ, რომ ფალსიფიცირებული, ჯანმრთელობისთვის საშიში ნაწარმი არ შეგვრჩეს ხელში. ფალსიფიცირებული წითელი ხიზილალა შესაძლოა შეიცავდეს საშიშ კონსერვანტს უროტროპინს (Е239). ხიზილალას მას შენახვის ვადის გასახანგრძლივებლად ამატებენ. თავად უროტროპინი იმდენად მავნე არ არის, რამდენადაც მისი დაშლის პროდუქტი ფორმალდეჰიდი.

ხელოვნური წითელი ხიზილალა

ხელოვნურ ხიზილალას ცილოვანი პროდუქტებისგან - კვერცხისგან, რძისგან, ჟელატინისგან ამზადებენ, ხოლო გემოსა და ფერს საღებავების, არომატიზატორებისა და სხვა დანამატების მეშვეობით აძლევენ. ყურადღებით გაეცანით შეფუთვას, ეტიკეტს და შეადარეთ ფასები. თვალით ხელოვნური ხიზილალის ბუნებრივისგან გარჩევა პრაქტიკულად შეუძლებელია, თუმცა რამდენიმე ნიშანს მაინც ჩამოგითვლით:

• ხელოვნური ხიზილალა ფერით ნამდვილს ჰგავს, მაგრამ უფრო მაგარი გარსი აქვს და ძნელად სკდება.
• ნამდვილი ხიზილალა გამჭვირვალეა და მცირე ზეწოლაც კი ხეთქავს. მარცვლის შუაგულში შეიძლება პატარა წერტილებიც დავინახოთ.
• ხარისხიანი ხიზილალა სუფთაა, ფხვიერი, არ ურევია ლორწო, ნადები, აპკი, კოლტები, აქვს თევზის ზომიერი სუნი. მცენარეული ან დამწვარი ცხიმის სუნი იმაზე მიუთითებს, რომ პროდუქტს საეჭვო მანიპულაციები ჩაუტარდა. მეტი თავდაჯერებისთვის რამდენიმე ბურთულა ცხელ წყალში ჩააგდეთ - ყალბი ხიზილალა მთლიანად გაიხსნება.
• ეცადეთ, არ შეიძინოთ წითელი ხიზილალა წონით - შესაძლოა ხელში შეგრჩეთ ცუდად დამუშავებული, კონსერვანტებით გადატვირთული ან ვადაგასული პროდუქტი.

უმჯობესია, შეიძინოთ მინის ან ლითონის ქილებში დაფასოებული ხიზილალა. მინის ქილაში შეიძლება თვალითაც შევაფასოთ მისი ხარისხი. ლითონის ქილა კარგად შეანჯღრიეთ - თუ ჭყაპუნობს, ე.ი. მწარმოებელმა ზომაზე მეტი მარილწყალი უყო (მარილწყალი და კონსერვანტები წარმოების აუცილებელი კომპონენტებია - მათ გარეშე ხიზილალას 2 თვეზე მეტხანს შენახვა შეუძლებელი იქნებოდა). ქილაზე დეტალურად შეიძლება გავეცნოთ შემადგენლობას, დამზადებისა თუ დაფასოების თარიღს და შენახვის ვადას. ეტიკეტზე აუცილებლად უნდა იყოს ინფორმაცია მწარმოებლის შესახებ. ხარისხიანი ხიზილალას ქილის სახურავზე დამზადების თარიღი შიგნიდანაა დატანილი. თუ იგი გარედან აწერია, სავარაუდოდ, თქვენ წინაშე ყალბი პროდუქტია. წითელმა ხიზილალამ სასარგებლო თვისებები რომ არ დაკარგოს (და არ გვავნოს), აუცილებლად მაცივარში უნდა შევინახოთ, ოღონდ არ გავყინოთ. გახსნილი ქილა ხუთი დღის განმავლობაში უნდა გამოვიყენოთ.