რომელი 4 საკვები ზრდის კიბოს რისკს
კიბოს განვითარების რისკი ბევრ ფაქტორზეა დამოკიდებული, რომელთაგანაცაა ცხოვრების წესი, განსაკუთრებით კვების რაციონი.
ჩვენ მუდმივად გვესმის, რომ გარკვეული საკვები "ზრდის კიბოს რისკს".
1. წითელი ხორცი, დამუშავებული ხორცპროდუქტები და ნახევარფაბრიკატები
წითელი ხორცი არის საქონლის, ხბოს, ღორის და ცხვრის. დამუშავებული - დამარილებული, შებოლილი, ფერმენტირებული. სოსისები, ძეხვი, ლორი და ბეკონი ასევე გადამუშავებული ხორცია“, - განმარტავს დიეტოლოგი და ფსიქოთერაპევტი კეტი ლემანი.
მრავალი კვლევა ადასტურებს კავშირს წითელი ხორცისა და გადამუშავებული ხორცის მაღალ მოხმარებასა და კიბოს რისკს შორის. რა ითვლება „მაღალ“ მოხმარებად? კიბოს კვლევის ამერიკული ინსტიტუტი გვირჩევს კვირაში არაუმეტეს 350-500 გრამი წითელი ხორცის მიღებას.
დამუშავებული ხორცპროდუქტები კიდევ უფრო საშიშია. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციისთან არსებული (WHO) კიბოს კვლევის საერთაშორისო სააგენტოს (IARC) მიერ კლასიფიცირებულია, როგორც პირველი ჯგუფის კანცეროგენები - ყველაზე საშიში (ამ ჯგუფში ასევე შედის ალკოჰოლი, თამბაქო, ულტრაიისფერი გამოსხივება). წითელი ხორცი (გადაუმუშავებელი) მიეკუთვნება კანცეროგენების მე-2 ჯგუფს (პოტენციურად საშიში). IARC-ის ექსპერტები ამბობენ, რომ დღეში მხოლოდ 50 გრამი დამუშავებული ხორცის ჭამა კიბოს რისკს 18%-ით ზრდის. ეს არის დაახლოებით ოთხი ზოლი ბეკონი ან ერთი ძეხვი.
მაგრამ რატომ არის ეს ხორცპროდუქტები და ნახევარფაბრიკატები ასე საშიში? დიდი ალბათობით, ფაქტია, რომ ისინი შეიცავს მუტაგენურ ნივთიერებებს (დნმ-ის დამაზიანებელ) და კანცეროგენებს. კერძოდ, როდესაც ხორცი მზადდება მაღალ ტემპერატურაზე ან გრილზე, მასში შემავალი ამინომჟავები სითბოს შედეგად გარდაიქმნება კანცეროგენებად - ჰეტეროციკლურ ამინებად და პოლიციკლურ არომატულ ნახშირწყალბადებად.
დამუშავებულ ხორცში გამოყენებულ კონსერვანტებს (ნიტრატები და ნიტრიტები) ასევე შეუძლიათ გაზარდონ კიბოს განვითარების რისკი. კანცეროგენება წარმოიქმნება ასევე შებოლვის პროცესში.
2. შაქარი
გასული საუკუნის დასაწყისში გერმანელმა ბიოქიმიკოსმა და ფიზიოლოგმა ოტო ვარბურგმა აღმოაჩინა, რომ კიბოს უჯრედები ძირითადად გლუკოზით (შაქარით) იკვებება. ამ ფენომენს უწოდეს ვარბურგის ეფექტი. თეორიულად, შაქრისა და ნახშირწყლების მიღების შემცირებამ, რომლებიც მონელებისას შაქრად გარდაიქმნება, შეიძლება შეანელოს ავთვისებიანი უჯრედების ზრდა.
ზოგიერთი დიეტოლოგი ვარაუდობს, რომ კეტოგენური დიეტა, რომელშიც ნახშირწყლები შეადგენს მოხმარებული მთლიანი კალორიების 10%-ზე ნაკლებს და ცხიმების 70%-ზე მეტს, შეიძლება სასარგებლო იყოს კიბოს წინააღმდეგ ბრძოლაში. მაგრამ კეტო დიეტის სარგებელი სიმსივნეებთან საბრძოლველად ჯერ არ არის საკმარისად შესწავლილი.
თუმცა, შაქრის მაღალმა მიღებამ შეიძლება გაზარდოს კიბოს განვითარების რისკი. „ნებისმიერმა საკვებმა მაღალი გლიკემიური ინდექსით შეიძლება გაზარდოს კიბოს განვითარების რისკი და, შესაბამისად, მათი მოხმარება შეზღუდული უნდა იყოს“, - გვაფრთხილებს ონკოლოგი დოქტორი ადილ ახტარი.
3. ალკოჰოლი
ცნობილია, რომ ალკოჰოლი ზრდის პირის ღრუს, ხორხის, საყლაპავის, ღვიძლის, მსხვილი ნაწლავის, მკერდის და პანკრეასის კიბოს რისკს. ამ რისკის მექანიზმები ბოლომდე არ არის ცნობილი. „ჩვენ ვვარაუდობთ, რომ კიბოს გაზრდილი რისკი დაკავშირებულია უჯრედის დნმ-ის დაზიანებასთან აცეტალდეჰიდისგან, რომელიც წარმოიქმნება ღვიძლში ალკოჰოლის დაშლისას.
ალკოჰოლური სასმელები ზრდის კიბოს რისკს არა მხოლოდ პირდაპირ, არამედ ირიბად - ისინი კალორიულია და ხელს უწყობენ სიმსუქნეს, რაც თავისთავად მნიშვნელოვანი რისკ-ფაქტორია“, - განმარტავს ონკოლოგი ჟანეტ შენკი (Jeanette Schenk).
„თუკი არსებობს კიბოს რისკი, უმჯობესია თავი აარიდოთ ალკოჰოლს“, - გვირჩევს ქეთი ლემანი. თუ მზად არ ხართ მთლიანად უარი თქვათ ალკოჰოლზე, შეეცადეთ არ გადააჭარბოთ რეკომენდებულ დოზას- არაუმეტეს 300 მლ ღვინის ან 900 მლ ლუდის დღეში მამაკაცებისთვის და 200 მლ ღვინის ან 600 მლ ლუდის ქალებისთვის (თუ ალკოჰოლი არ მოიხმარება ყოველდღე).
4. სწრაფი კვება, ნახევარფაბრიკატები, სწრაფი მომზადების პროდუქტები
ბევრი ძალიან დამუშავებული საკვები შეიძლება იყოს ჯანმრთელობისთვის სახიფათო. ზოგჯერ მათი შეფუთვაც კი საშიშია. „მაგალითად, მიკროტალღური პოპკორნის ყუთები ხშირად არის შეფუთული პოტენციურად კანცეროგენული ნივთიერებებით“, განმარტავს ადილ ახტარი.
2018 წელს ბრიტანელმა ექიმებმა ჩაატარეს ფართომასშტაბიანი კვლევა, რომელმაც დაადგინა, რომ ულტრადამუშავებული საკვების რეგულარული მოხმარება ზრდის კიბოს რისკს. რა არის "ულტრა დამუშავებული" საკვები?
- მზაპურ-ფუნთუშეული ნაწარმი
- შეფუთულიტკბილი და მარილიანი წასახემსებელი საკვები (შოკოლადის ფილები, კარტოფილის ჩიფსები და ა.შ.)
- მზასაკონდიტრო ნაწარმი და დესერტები
- გაზიანისასმელები და სასმელები შაქრის მაღალი შემცველობით
- ქათმისდა თევზის ნაგეტსები
- სწრაფი მომზადების მაკარონი და სუპები
- სწრაფი მომზადებისმზა, გაყინული კერძები