ლალი ჩხიკვაძე

თევზის ქონის სასარგებლო თვისებებზე კერ კიდევ ახალი ერის პირველ საუკუნეებში იცოდნენ: მას იყენებდნენ მცენარეული ცხიმის ნაცვლად. მის შესახებ წერდა არაბი მოგზაური ახმად იბნ ფადლანი, რომელმაც აღმოსავლეთ ევროპაში იმოგზაურა და შეამჩნია, რომ აქაური ხალხების წარმომადგენლები ძლიერი ჯანმრთელობით გამოირჩეოდნენ.

XIX საუკუნეში ნორველგიელი მეცნიერი პეტერ მილერი მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ ნორვეგიის მცხოვრებლების ძლიერ ჯანმრთელობას განაპირობებდა მათ ყოველდღიურ რაციონში ვირთევზას ღვიძლის არსებობა. კომერციული ალღოს მქონე მეცნიერმა ააწყო ვირთევზას ქონის წარმოება და მისი აფთიაქებში გაყიდვა შეძლო. ასე გავრცელდა ევროპასა და მის ფარგლებს გარეთ თევზის ქონი, როგორც საკვების სასარგებლო დანამატი.

თევზის ქონის სიროფი გამოირჩევა მკვეთრი უსიამოვნო სუნით. XXI საუკუნის მცხოვრებლებს მეტად გაუმართლათ: თევზის ქონი ახლა გამოდის არა მარტო ექსტრაქტის, არამედ კაფსულისა და საღეჭი ტაბლეტების ფორმით.

რა შემადგენლობისაა თევზის ქონი?

თევზის ქონს მოიპოვებენ ცივი წყლების ცხიმიანი თევზის: ვირთევზას, ქაშაყის, სკუმბრიას, ზვიგენის, სკაროსის და სხვების ღვიძლისაგან.

თევზის ქონი ბევრ სასარგებლო კომპონენტს შეიცავს, რომელთაგან უპირატესია ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავები. ეს უკანასკნელი შედგება პოლიუჯერი ცხიმოვანი მჟავებისაგან – ეიკოზაპენტაენის (EPA) და დეკოზაჰექსაენის (DHA) მჟავებისგან.

DHA-ს დეფიციტი ხშირად აღენიშნებათ ორსულებს, ბავშვებსა და მოზრდილებს მძიმე ფიზიკური დატვირთვის პირობებში. მისი უკმარისობა ვლინდება აზროვნებითი პროცესების დარღვევით, ცუდი განწყობით, ლიბიდოს დაქვეითებით, წნევის მატებით. მის დეფიციტზე ასევე მიუთითებს კანის სიმშრალე, ფრჩხილების მტვრევადობა და თმის ცვენა.

დამტკიცებულია, რომ თევზის ქონი დიდ როლს თამაშობს ორგანიზმის ფუნქციონირებაში. ის აქვეითებს ქსოვილების რღვევის რისკს, აუცილებელია ფსიქოლოგიური და ფიზიკური ჯანმრთელობისთვის:

ნ თევზის ქონი ახანგრძლივებს სიცოცხლეს. კვლევებით დადასტურებულია, რომ სისხლში ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავების მაღალი დონე ხელს უწყობს სიცოცხლის ხუთი წლით გახანგრძლივებას და ამცირებს სიკვდილის რისკს.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის რეკომენდნაციით კვირაში 100 გრამი თევზის ფილე მაინც უნდა მივიღოთ. იდეალური ვარიანტია: ქაშაყი, ორაგული, ტუნეცი, კალმახი, სკუმბრია, ვირთევზა.

• თევზის ქონი კიბოს მკურნალობის ეფექტურობას ზრდის. მკვლევრებმა აღმოაჩინეს, რომ პოლიუჯერი ცხიმოვანი მჟავების დანამატები ზრდის კიბოს სამკურნალო პრეპარატების თერაპიული მოქმედების უნარს.
• თევზის ქონი იცავს გულს. აქვეითებს გულის შეტევისა და გულის იშემიური დაავადებით გამოწვეული სიკვდილის რისკს.

რაციონში საკმარისი რაოდენობით თევზის ან თევზის ქონის არსებობა აქვეითებს სისხლში ქოლესტერინის დონეს, აწესრიგებს ტრიგლიცერიდების დონეს, რომლის დონის მომატებამ შეიძლება მოახდინოს გულ-სისხლძარღვთა სისტემის პრობლემების პროვოცირება, ასტაბილურებს არტერიულ წნევას.

• იცავს დეპრესიისგან. ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავების დეფიციტისას შეიძლება აღინიშნოს გუნება-განწყობის გაუარესება, ფსიქიკური პრობლემები, განვითარდეს დეპრესია. თევზის ქონის საშუალებით ნერვული მოშლილობის სიმპტომების ინტენსიურობა ქვეითდება.
• ტვინს უნარჩუნებს აქტიურობას. ასაკთან ერთად, როგორც საზოგადოდ, ორგანიზმი, ტვინიც ბერდება და იზრდება ალცჰაიმერის დაავადების განვითარების რისკი. მეცნიერებმა დაამტკიცეს, რომ ხანდაზმულ პაციენტთა შორის, რომლებიც თევზის ქონს იღებენ, ტვინის აქტივობის შემცირება მნიშვნელოვნად ნელა მიმდინარეობს. ხოლო ვისაც ალცჰაიმერის დაავადება უკვე დიაგნოსტირებული აქვს, აღენიშნება სტაბილური შედეგები.
• თევზის ქონი გვეხმარება გახდომაში. მისი მიღებით მცირდება მუცლის ცხიმის მოცულობა.
• გვინარჩუნებს მხედველობას. ომეგა-3 იმისთვისაა საჭირო, რომ თავიდან ავიცილოთ მხედველობის ორგანოების დაავადებები. თევზის ქონის რეგულარული მიღება აუმჯობესებს თვალების მდგ­ომარეობას, განსაკუთრებით – ხანდაზმული ადა­მიანებისა.
• თევზის ქონი ორგანიზმში ამცირებს ანთებას.
• ასუფთავებს ღვიძლს. ღვიძლი გადაამუშავებს ცხიმებისა და მავნე ნივთირებების დიდ ნაწილს. თევზის ქონი აუმჯობესებს ღვიძლის მუშაობას და ამცირებს მასში ცხიმის რაოდენობას.
• აუმჯობესებს კანის მდგომარეობას. ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავების ორივე კომპონენტი EPA და DHA აუცილებელია კანის ნორმალური ფუნქციონირებისთვის. ეს ნივთიერებები აქვეითებს კანის ცხიმოვანი სეკრეტის სისქეს და აწესრიგებს მის იმუნურ თვისებებს. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კანზე გამონაყარის კომპლექსურ მკურნალობაში.
• თევზის ქონი ააქტიურებს კუნთებში ცილის სინთეზს, ასევე აძლიერებს ძვლებს და აქვეითებს ცხიმოვანი ქსოვილის პროცენტს.

თევზის ქონის მიღებისაგან თავი უნდა შევიკავოთ სისხლის შედედებაზე მოქმედი პრეპარატების მიღებისას, ჰიპოტონიის დროს, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის პრობლემებისას. მისმა გადაჭარბებით მიღებამ შეიძლება გამოიწვიოს დიარეა და გულძმარვა.