თინათინ გოცაძე

შიდსისა და კლინიკური იმუნოლოგიის ბაქტერიოლოგიური ლაბორატორიის გამგე, მედიცინის დოქტორი ნინო მაჭარაშვილი:

ბაქტერიული პათოგენის საიდენტიფიკაციოდ და ანტიბიოტიკების მიმართ მგრძნობელობის დასადგენად საჭიროების შემთხვევაში ხდება სისხლის, თავ-ზურგტვინის, ასციტური, პლევრული, ფილტვის, შარდისა და სხვა სტერილური სითხეების, ასევე ხახის, ცხვირ-ხახის, ცხვირის, ნახველის, პირის ღრუს, კანის, ფეკალური, გენიტალური, ჭრილობების და სხვა პათოლოგიური მასალის გამოკვლევა.

ცხვირ-ხახის სინჯის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის

ცხვირ-ხახის ნაცხის აღება ხდება ძირითადად A ჯგუფის ან სხვა ბეტა-ჰემოლიზური სტრეპტოკოკების, Neisseria meningitidis-ის, Corynebacterium diphtheriae-სა და სხვა პათოგენების გამოსავლენად. ზოგადი მოთხოვნები:

• ნაცხი აღებულ უნდა იქნეს ისე, რომ ტამპონი არ დაბინძურდეს ადგილობრივი ფლორით და ნაცხი წარმოადგენდეს მხოლოდ ინფიცირებულ უბანს.
• სწორად უნდა შეირჩეს ის ანატომიური ადგილი, საიდანაც მოხდება ნაცხის აღება.
• ნაცხის აღებისას აუცილებელია სტერილური ტამპონებისა და ხელსაწყოების გამოყენება.

მეთოდი:

• ცხვირ-ხახის ნაცხის აღების დროს სინათლის პირდაპირი სხივი უნდა მოდიოდეს სინჯის ამღების მხრებიდან და ეცემოდეს ავადმყოფის პირის ღრუს.
• ცალი ხელის ცერა თითით ვწევთ ცხვირის წვერს;
• ტამპონს წინასწარ ვასველებთ სტერილური წყლით ან ფიზიოლოგიური ხსნარით და ფრთხილად ვათავსებთ ცალ ნესტოში;
• ტამპონი ფრთხილი მოძრაობით შეგვყავს ცხვირში, ვიდრე წინააღმდეგობას არ ვიგრძნობთ, რაც იმის მანიშნებელია, რომ შევეხეთ უკანა ხახას.
• ფრთხილად ვიღებთ ტამპონს.
• თუ ნაცხის აღების დროს მეტისმეტი, შეუსაბამო წინააღმდეგობა ვიგრძენით, ვიმეორებთ იმავე პროცედურას მეორე ნესტოზე (ყურადღება ექცევა შემდეგ გარემოებას: თუ ნესტოდან გადმოვიდა წვეთი, ესე იგი ნაცხი სწორად არის აღებული).

შენიშვნა: ბავშვებში ცხვირ-ხახის ლორწო უმჯობესია ავიღოთ არა ცხვირიდან, არამედ პირის ღრუდან ნაქის გავლით - ტამპონი ასე მივაწვდინოთ უკანა ხახას.

ხახის სინჯის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის

ხახის სინჯის აღება ხდება პირველ რიგში A ჯგუფის ან სხვა ბეტა-ჰემოლიზური სტრეპტოკოკების, აგრეთვე Haemophilus influenzae-ს, Staphylococcus aureus-ისა და სხვა პათოგენების გამოსავლენად. შენიშვნა: ეპიგლოტიტის დროს ხახის ნაცხის აღება დაუშვებელია - ამან შესაძლოა სასუნთქი გზების ობსტრუქცია (დახშობა) გამოიწვიოს. მეთოდი:

• სინათლე უნდა მოდიოდეს სინჯის ამღების მხრებიდან და ეცემოდეს ავადმყოფის პირის ღრუს. ტამპონი მიმართული უნდა იყოს უკანა ხახისაკენ.
• პაციენტმა თავი გვერდზე უნდა გადახაროს და ღრმად ისუნთქოს.
• სინჯის ამღებმა ენას რბილად უნდა დააჭიროს შპადელი, ისე, რომ კარგად გამოჩნდეს ნუშისებრი ჯირკვლის ფოსოები და უკანა ხახა.
• ტამპონი უნდა გადიოდეს ნაქის უკან და ნუშისებრი ჯირკვლების ჩაღრმავებებს შორის. ნაცხის აღებისას არ უნდა მოხდეს შეხება ლოყების გვერდითა კიდეებთან ან ენასთან, რათა მაქსიმალურად ავიცილოთ თავიდან ადგილობრივი ფლორით ნაცხის დაბინძურება.
• ავადმყოფმა უნდა თქვას "ა-ა" - ეს დაბლა სწევს ნაქს და ხელს უშლის პირის მოკუმვას.
• ტამპონი კარგად უნდა წავუსვათ ნუშისებრ ჯირკვალს და უკანა ხახას.
• სინჯის აღება ხდება აგრეთვე ჩირქოვანი გამონადენიდან.
• ნაცხის აღების შემდეგ ტამპონს მაშინვე დებენ სტერილურ სინჯარაში ან სხვა სატრანსპორტო კონტეინერში და ლაბორატორიაში გზავნიან.

აუცილებელია სხვა მოთხოვნების გათვალისწინებაც:

• სინჯის კონტეინერს გარკვევით უნდა დაეწეროს ავადმყოფის სახელი, გვარი და საიდენტიფიკაციო ნომერი, წყარო (ანუ სინჯის აღების ადგილი), აღების დრო და თარიღი, სინჯის ამღების ინიციალები.
• თუ ლაბორატორიაში სინჯის დაუყოვნებლივი გაგზავნა არ ხერხდება, ის შენახულ უნდა იქნეს სატრანსპორტო კონტეინერში ოთახის ტემპერატურაზე ან ჩადებულ იქნეს ბულიონში და მოთავსდეს თერმოსტატში.

ნახველის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის

სინჯის აღების ძირითადი წესები:

• სინჯს ვიღებთ ანტიმიკრობული თერაპიის დაწყებამდე, როცა ეს შესაძლებელია.
• სინჯს ვიღებთ ისე, რომ იგი არ დაბინძურდეს ადგილობრივი მიკროფლორით.
• ვიღებთ საკმარისი რაოდენობის სინჯს - არასაკმარისი ოდენობა შესაძლოა ცრუ უარყოფითი შედეგის მიზეზად იქცეს.

ნახველის აღება

• სინჯის ამღები სთხოვს ავადმყოფს, ნახველის აღებამდე პირსა და ყელში წყალი გამოივლოს.
• ვუხსნით ავადმყოფს, არ ამოახველოს კონტეინერში ნერწყვი ან ცხვირის გამონადენი.
• ვიღებთ სინჯს ღრმა ამოხველების შემდეგ ჩასახრახნთავსახურიან სტერილურ ჭიქაში ან სხვა მოხერხებულ კონტეინერში.

შენიშვნა: 24-საათიანი ნახველის დათესვა არ არის რეკომენდებული.

სისხლის სინჯის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის

სხეულის ნებისმიერი სითხის აღება და დათესვა ხდება მხოლოდ ხელთათმანებით.

• ვიღებთ სისხლის სინჯს ორ ბოთლში ორი სხვადასხვა ადგილიდან 1-საათიანი ინტერვალით.

სისხლის რაოდენობა

• ბავშვები: 1-დან 5 მლ-მდე სისხლი ერთ ჯერზე;
• მოზრდილები: 10-დან 30 მლ-მდე სისხლი ერთ ჯერზე (ისხმება ორ ბოთლში).
• რეკომენდებულია სისხლისა და ნიადაგის შემდეგი შეფარდება 1:3-დან 1:10-მდე.

სისხლის აღების პროცედურა

• ვარჩევთ სისხლის აღების ადგილს.
• კარგად ვწმენდთ ამ ადგილს 70%-იანი ეთილის სპირტით.
• არჩეულ ადგილს ცენტრიდან კონცენტრულად ვუსვამთ 1-2%-იან იოდის ხსნარს (თუ ავადმყოფი მგრძნობიარეა იოდის მიმართ, ორჯერ ესმება 70%-იანი ეთილის სპირტი). ვაცდით გაშრობას.
• არ უნდა მივეკაროთ სისხლის აღების ადგილს მისი დამუშავების შემდეგ და სისხლის აღებამდე.
• ვამუშავებთ ბოთლის თავს სპირტით.
• ვიღებთ სისხლს ვენიდან ისე, რომ არ ვცვლით ნემსს სისხლის ბოთლში ჩასხმამდე და ბოთლში ჩასხმისას.
• კარგად ვურევთ სისხლს, რომ არ შედედდეს.
• სისხლის ყოველი სინჯის აღებისას ვიყენებთ ახალ ნემსს, აგრეთვე მაშინ, თუ ვენაში ვერ შევედით.
• ვაგდებთ ნემსს უსაფრთხოების წესების დაცვით.
• გარკვევით ვაწერთ ბოთლს ავადმყოფის სახელს, გვარს და საიდენტიფიკაციო ნომერს, აღების დროსა და თარიღს.
• დაუყოვნებლივ ვგზავნით სინჯს ლაბორატორიაში. თუ დაუყოვნებლივ გაგზავნა ვერ ხერხდება, ლაბორატორიაში გაგზავნამდე ვინახავთ თერმოსტატში 35-37⁰C-ზე.

---

თავ-ზურგტვინის სითხის სინჯის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის

რეკომენდებული მოცულობებია 1, 2 და 2 მლ შესაბამისად რუტინული, სოკოს და მიკობაქტერიული კულტურებისათვის.

ლუმბალური პუნქცია

• ნემსის შეყვანამდე პუნქციის ადგილი იწმინდება ანტისეპტიკური ხსნარით და სპირტით ინფექციის თავიდან ასაცილებლად.
• შეგვყავს სტილეტით ნემსი ხერხემლის L3 - L4, L4 - L5, ან L5 - S1 მალებს შორის. როდესაც შევაღწევთ სუბარაქნოიდულ მიდამოში, ვიღებთ სტილეტს და ზურგის ტვინის სითხე აღმოჩნდება შპრიცში.
• ფრთხილად ვასხამთ თავ-ზურგტვინის სითხეს სტერილურ გაუმტარ სინჯარაში.
• თავ-ზურგტვინის სითხის ასაღებად აუცილებელია სამი სინჯარა: ერთი - მიკრობიოლოგიური, მეორე - ჰემატოლოგიური, მესამე - ბიოქიმიური კვლევისთვის.

შენიშვნა: მიკრობიოლოგიის ლაბორატორიაში იგზავნება ყველაზე მღვრიე შეფერილობის სინჯი.

• გარკვევით ვაწერთ კონტეინერს ავადმყოფის სახელს, გვარს და საიდენტიფიკაციო ნომერს, სინჯის აღების დროსა და თარიღს.
• დაუყოვნებლივ ვგზავნით სინჯს ლაბორატორიაში. თუ დაუყოვნებლივ გაგზავნა ვერ ხერხდება, ვინახავთ ოთახის ტემპერატურაზე, ან 35-370ჩ-ზე თერმოსტატში.

ფეკალური სინჯის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის

ტარდება Shigella-ს, Salmonella-ს, enterotoqsigenuri Escherichia coli-ს, Campylobacter-ის, Clostridium difficile-ს, Yersinia-ს, Vibrio-სა და Aeromona-ს სახეობების გამოსავლენად.

ზოგადი მოთხოვნები

• არ შეიძლება ტუალეტის ქაღალდის გამოყენება სინჯის შესაგროვებლად.
• ფეკალური სინჯი შენახულ უნდა იქნეს ცივად.
• თუ ფეკალური სინჯის დათესვა 1 საათის განმავლობაში ვერ მოხერხდა, ის გადატანილ უნდა იქნეს სელენიტის ხსნარში (სატრანსპორტო არე).

ვაფრთხილებთ ავადმყოფს:

• შეაგროვოს განავალი სუფთა ჭურჭელში.
• ჭურჭელი მოათავსოს სტერილურ, განიერ, გაუმტარ კონტეინერში, რომელსაც კარგად ეხურება სახურავი.
• კონტეინერს გარკვევით დააწეროს ავადმყოფის სახელი, გვარი, სინჯის აღების დრო და თარიღი.

რექტალური ნაცხის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის

რექტალური ნაცხის აღება ხდება Shigella-ს სახეობების, Neisseria gonorrhoeae-ს, მარტივი ჰერპესის (HSV) და Streptococcus pyogenes-ის ანალური მატარებლობის დასადგენად.

• სტერილური ტამპონის წვერი შეგვყავს ანალური სფინქტერის უკან. ფრთხილად ვატრიალებთ ტამპონს ანალური კრიპტებიდან სინჯის ასაღებად და ვიღებთ. ვგზავნით სინჯს ლაბორატორიაში.

შარდის სინჯის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის

ზოგადი მოთხოვნები:

• არ შეაგროვოთ შარდი ღამის ქოთანში ან სხვა ჭურჭელში.
• კარგად გაისუფთავეთ ურეთრის შესავალი სინჯის აღებამდე, რათა თავიდან აიცილოთ ადგილობრივი ფლორით დაბინძურება.
• ურეთრის გასასუფთავებლად რეკომენდებულია საპნის და არა სადეზინფექციო ხსნარის გამოყენება, რადგან შარდში შეღწევის შემთხვევაში ამ უკანასკნელმა შესაძლოა იმოქმედოს მიკროორგანიზმებზე როგორც ინჰიბიტორმა.
• სინჯი იგზავნება ლაბორატორიაში 2 საათის განმავლობაში. თუ მისი ტრანსპორტირება ამ ხნის მანძილზე ვერ მოხერხდა, შარდი უნდა მოთავსდეს მაცივარში (ბაქტერიების რაოდენობა სტაბილური რჩება 24 საათის განმავლობაში 4⁰C-ზე). არ გაყინოთ!
• შარდის ტრანსპორტირება უნდა მოხდეს სტერილური კონტეინერით ან სინჯარით.
• კათეტერიზაცია უნდა ჩატარდეს აბსოლუტურად ასეპტიკურ პირობებში მიკროორგანიზმების შეღწევის თავიდან ასაცილებლად.
• ლაბორატორიაში იგზავნება დილით აღებული შარდი.
• 24-საათიანი შარდი დასათესად არ გამოდგება.

სინჯის აღება

• სინჯის აღებამდე დაიბანეთ ხელები საპნით და გაიშრეთ.
• დაიბანეთ ურეთრის შესავალი საპნით.
• ჩაიბანეთ მიდამო წყლით და გაიმშრალეთ.
• გამოუშვით შარდის რამდენიმე მილილიტრი (არ შეაჩეროთ შარდის გამოშვება).
• აიღეთ შარდის შუა ულუფა სტერილურ კონტეინერში.