ბაქტერიოლოგიური გამოკვლევა
შიდსისა და კლინიკური იმუნოლოგიის ბაქტერიოლოგიური ლაბორატორიის გამგე, მედიცინის დოქტორი ნინო მაჭარაშვილი:
ბაქტერიული პათოგენის საიდენტიფიკაციოდ და ანტიბიოტიკების მიმართ მგრძნობელობის დასადგენად საჭიროების შემთხვევაში ხდება სისხლის, თავ-ზურგტვინის, ასციტური, პლევრული, ფილტვის, შარდისა და სხვა სტერილური სითხეების, ასევე ხახის, ცხვირ-ხახის, ცხვირის, ნახველის, პირის ღრუს, კანის, ფეკალური, გენიტალური, ჭრილობების და სხვა პათოლოგიური მასალის გამოკვლევა.
ცხვირ-ხახის სინჯის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის
ცხვირ-ხახის ნაცხის აღება ხდება ძირითადად A ჯგუფის ან სხვა ბეტა-ჰემოლიზური სტრეპტოკოკების, Neisseria meningitidis-ის, Corynebacterium diphtheriae-სა და სხვა პათოგენების გამოსავლენად. ზოგადი მოთხოვნები:
- ნაცხი აღებულ უნდა იქნეს ისე, რომ ტამპონი არ დაბინძურდეს ადგილობრივი ფლორით და ნაცხი წარმოადგენდეს მხოლოდ ინფიცირებულ უბანს.
- სწორად უნდა შეირჩეს ის ანატომიური ადგილი, საიდანაც მოხდება ნაცხის აღება.
- ნაცხის აღებისას აუცილებელია სტერილური ტამპონებისა და ხელსაწყოების გამოყენება.
მეთოდი:
- ცხვირ-ხახის ნაცხის აღების დროს სინათლის პირდაპირი სხივი უნდა მოდიოდეს სინჯის ამღების მხრებიდან და ეცემოდეს ავადმყოფის პირის ღრუს.
- ცალი ხელის ცერა თითით ვწევთ ცხვირის წვერს;
- ტამპონს წინასწარ ვასველებთ სტერილური წყლით ან ფიზიოლოგიური ხსნარით და ფრთხილად ვათავსებთ ცალ ნესტოში;
- ტამპონი ფრთხილი მოძრაობით შეგვყავს ცხვირში, ვიდრე წინააღმდეგობას არ ვიგრძნობთ, რაც იმის მანიშნებელია, რომ შევეხეთ უკანა ხახას.
- ფრთხილად ვიღებთ ტამპონს.
- თუ ნაცხის აღების დროს მეტისმეტი, შეუსაბამო წინააღმდეგობა ვიგრძენით, ვიმეორებთ იმავე პროცედურას მეორე ნესტოზე (ყურადღება ექცევა შემდეგ გარემოებას: თუ ნესტოდან გადმოვიდა წვეთი, ესე იგი ნაცხი სწორად არის აღებული).
შენიშვნა: ბავშვებში ცხვირ-ხახის ლორწო უმჯობესია ავიღოთ არა ცხვირიდან, არამედ პირის ღრუდან ნაქის გავლით - ტამპონი ასე მივაწვდინოთ უკანა ხახას.
ხახის სინჯის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის
ხახის სინჯის აღება ხდება პირველ რიგში A ჯგუფის ან სხვა ბეტა-ჰემოლიზური სტრეპტოკოკების, აგრეთვე Haemophilus influenzae-ს, Staphylococcus aureus-ისა და სხვა პათოგენების გამოსავლენად. შენიშვნა: ეპიგლოტიტის დროს ხახის ნაცხის აღება დაუშვებელია - ამან შესაძლოა სასუნთქი გზების ობსტრუქცია (დახშობა) გამოიწვიოს. მეთოდი:
- სინათლე უნდა მოდიოდეს სინჯის ამღების მხრებიდან და ეცემოდეს ავადმყოფის პირის ღრუს. ტამპონი მიმართული უნდა იყოს უკანა ხახისაკენ.
- პაციენტმა თავი გვერდზე უნდა გადახაროს და ღრმად ისუნთქოს.
- სინჯის ამღებმა ენას რბილად უნდა დააჭიროს შპადელი, ისე, რომ კარგად გამოჩნდეს ნუშისებრი ჯირკვლის ფოსოები და უკანა ხახა.
- ტამპონი უნდა გადიოდეს ნაქის უკან და ნუშისებრი ჯირკვლების ჩაღრმავებებს შორის. ნაცხის აღებისას არ უნდა მოხდეს შეხება ლოყების გვერდითა კიდეებთან ან ენასთან, რათა მაქსიმალურად ავიცილოთ თავიდან ადგილობრივი ფლორით ნაცხის დაბინძურება.
- ავადმყოფმა უნდა თქვას "ა-ა" - ეს დაბლა სწევს ნაქს და ხელს უშლის პირის მოკუმვას.
- ტამპონი კარგად უნდა წავუსვათ ნუშისებრ ჯირკვალს და უკანა ხახას.
- სინჯის აღება ხდება აგრეთვე ჩირქოვანი გამონადენიდან.
- ნაცხის აღების შემდეგ ტამპონს მაშინვე დებენ სტერილურ სინჯარაში ან სხვა სატრანსპორტო კონტეინერში და ლაბორატორიაში გზავნიან.
აუცილებელია სხვა მოთხოვნების გათვალისწინებაც:
- სინჯის კონტეინერს გარკვევით უნდა დაეწეროს ავადმყოფის სახელი, გვარი და საიდენტიფიკაციო ნომერი, წყარო (ანუ სინჯის აღების ადგილი), აღების დრო და თარიღი, სინჯის ამღების ინიციალები.
- თუ ლაბორატორიაში სინჯის დაუყოვნებლივი გაგზავნა არ ხერხდება, ის შენახულ უნდა იქნეს სატრანსპორტო კონტეინერში ოთახის ტემპერატურაზე ან ჩადებულ იქნეს ბულიონში და მოთავსდეს თერმოსტატში.
ნახველის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის
სინჯის აღების ძირითადი წესები:
- სინჯს ვიღებთ ანტიმიკრობული თერაპიის დაწყებამდე, როცა ეს შესაძლებელია.
- სინჯს ვიღებთ ისე, რომ იგი არ დაბინძურდეს ადგილობრივი მიკროფლორით.
- ვიღებთ საკმარისი რაოდენობის სინჯს - არასაკმარისი ოდენობა შესაძლოა ცრუ უარყოფითი შედეგის მიზეზად იქცეს.
ნახველის აღება
- სინჯის ამღები სთხოვს ავადმყოფს, ნახველის აღებამდე პირსა და ყელში წყალი გამოივლოს.
- ვუხსნით ავადმყოფს, არ ამოახველოს კონტეინერში ნერწყვი ან ცხვირის გამონადენი.
- ვიღებთ სინჯს ღრმა ამოხველების შემდეგ ჩასახრახნთავსახურიან სტერილურ ჭიქაში ან სხვა მოხერხებულ კონტეინერში.
შენიშვნა: 24-საათიანი ნახველის დათესვა არ არის რეკომენდებული.
სისხლის სინჯის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის
სხეულის ნებისმიერი სითხის აღება და დათესვა ხდება მხოლოდ ხელთათმანებით.
- ვიღებთ სისხლის სინჯს ორ ბოთლში ორი სხვადასხვა ადგილიდან 1-საათიანი ინტერვალით.
სისხლის რაოდენობა
- ბავშვები: 1-დან 5 მლ-მდე სისხლი ერთ ჯერზე;
- მოზრდილები: 10-დან 30 მლ-მდე სისხლი ერთ ჯერზე (ისხმება ორ ბოთლში).
- რეკომენდებულია სისხლისა და ნიადაგის შემდეგი შეფარდება 1:3-დან 1:10-მდე.
სისხლის აღების პროცედურა
- ვარჩევთ სისხლის აღების ადგილს.
- კარგად ვწმენდთ ამ ადგილს 70%-იანი ეთილის სპირტით.
- არჩეულ ადგილს ცენტრიდან კონცენტრულად ვუსვამთ 1-2%-იან იოდის ხსნარს (თუ ავადმყოფი მგრძნობიარეა იოდის მიმართ, ორჯერ ესმება 70%-იანი ეთილის სპირტი). ვაცდით გაშრობას.
- არ უნდა მივეკაროთ სისხლის აღების ადგილს მისი დამუშავების შემდეგ და სისხლის აღებამდე.
- ვამუშავებთ ბოთლის თავს სპირტით.
- ვიღებთ სისხლს ვენიდან ისე, რომ არ ვცვლით ნემსს სისხლის ბოთლში ჩასხმამდე და ბოთლში ჩასხმისას.
- კარგად ვურევთ სისხლს, რომ არ შედედდეს.
- სისხლის ყოველი სინჯის აღებისას ვიყენებთ ახალ ნემსს, აგრეთვე მაშინ, თუ ვენაში ვერ შევედით.
- ვაგდებთ ნემსს უსაფრთხოების წესების დაცვით.
- გარკვევით ვაწერთ ბოთლს ავადმყოფის სახელს, გვარს და საიდენტიფიკაციო ნომერს, აღების დროსა და თარიღს.
- დაუყოვნებლივ ვგზავნით სინჯს ლაბორატორიაში. თუ დაუყოვნებლივ გაგზავნა ვერ ხერხდება, ლაბორატორიაში გაგზავნამდე ვინახავთ თერმოსტატში 35-370C-ზე.
თავ-ზურგტვინის სითხის სინჯის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის
რეკომენდებული მოცულობებია 1, 2 და 2 მლ შესაბამისად რუტინული, სოკოს და მიკობაქტერიული კულტურებისათვის.
ლუმბალური პუნქცია
- ნემსის შეყვანამდე პუნქციის ადგილი იწმინდება ანტისეპტიკური ხსნარით და სპირტით ინფექციის თავიდან ასაცილებლად.
- შეგვყავს სტილეტით ნემსი ხერხემლის L3 - L4, L4 - L5, ან L5 - S1 მალებს შორის. როდესაც შევაღწევთ სუბარაქნოიდულ მიდამოში, ვიღებთ სტილეტს და ზურგის ტვინის სითხე აღმოჩნდება შპრიცში.
- ფრთხილად ვასხამთ თავ-ზურგტვინის სითხეს სტერილურ გაუმტარ სინჯარაში.
- თავ-ზურგტვინის სითხის ასაღებად აუცილებელია სამი სინჯარა: ერთი - მიკრობიოლოგიური, მეორე - ჰემატოლოგიური, მესამე - ბიოქიმიური კვლევისთვის.
შენიშვნა: მიკრობიოლოგიის ლაბორატორიაში იგზავნება ყველაზე მღვრიე შეფერილობის სინჯი.
- გარკვევით ვაწერთ კონტეინერს ავადმყოფის სახელს, გვარს და საიდენტიფიკაციო ნომერს, სინჯის აღების დროსა და თარიღს.
- დაუყოვნებლივ ვგზავნით სინჯს ლაბორატორიაში. თუ დაუყოვნებლივ გაგზავნა ვერ ხერხდება, ვინახავთ ოთახის ტემპერატურაზე, ან 35-370ჩ-ზე თერმოსტატში.
ფეკალური სინჯის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის
ტარდება Shigella-ს, Salmonella-ს, enterotoqsigenuri Escherichia coli-ს, Campylobacter-ის, Clostridium difficile-ს, Yersinia-ს, Vibrio-სა და Aeromona-ს სახეობების გამოსავლენად.
ზოგადი მოთხოვნები
- არ შეიძლება ტუალეტის ქაღალდის გამოყენება სინჯის შესაგროვებლად.
- ფეკალური სინჯი შენახულ უნდა იქნეს ცივად.
- თუ ფეკალური სინჯის დათესვა 1 საათის განმავლობაში ვერ მოხერხდა, ის გადატანილ უნდა იქნეს სელენიტის ხსნარში (სატრანსპორტო არე).
ვაფრთხილებთ ავადმყოფს:
- შეაგროვოს განავალი სუფთა ჭურჭელში.
- ჭურჭელი მოათავსოს სტერილურ, განიერ, გაუმტარ კონტეინერში, რომელსაც კარგად ეხურება სახურავი.
- კონტეინერს გარკვევით დააწეროს ავადმყოფის სახელი, გვარი, სინჯის აღების დრო და თარიღი.
რექტალური ნაცხის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის
რექტალური ნაცხის აღება ხდება Shigella-ს სახეობების, Neisseria gonorrhoeae-ს, მარტივი ჰერპესის (HSV) და Streptococcus pyogenes-ის ანალური მატარებლობის დასადგენად.
- სტერილური ტამპონის წვერი შეგვყავს ანალური სფინქტერის უკან. ფრთხილად ვატრიალებთ ტამპონს ანალური კრიპტებიდან სინჯის ასაღებად და ვიღებთ. ვგზავნით სინჯს ლაბორატორიაში.
შარდის სინჯის აღება ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის
ზოგადი მოთხოვნები:
- არ შეაგროვოთ შარდი ღამის ქოთანში ან სხვა ჭურჭელში.
- კარგად გაისუფთავეთ ურეთრის შესავალი სინჯის აღებამდე, რათა თავიდან აიცილოთ ადგილობრივი ფლორით დაბინძურება.
- ურეთრის გასასუფთავებლად რეკომენდებულია საპნის და არა სადეზინფექციო ხსნარის გამოყენება, რადგან შარდში შეღწევის შემთხვევაში ამ უკანასკნელმა შესაძლოა იმოქმედოს მიკროორგანიზმებზე როგორც ინჰიბიტორმა.
- სინჯი იგზავნება ლაბორატორიაში 2 საათის განმავლობაში. თუ მისი ტრანსპორტირება ამ ხნის მანძილზე ვერ მოხერხდა, შარდი უნდა მოთავსდეს მაცივარში (ბაქტერიების რაოდენობა სტაბილური რჩება 24 საათის განმავლობაში 40C-ზე). არ გაყინოთ!
- შარდის ტრანსპორტირება უნდა მოხდეს სტერილური კონტეინერით ან სინჯარით.
- კათეტერიზაცია უნდა ჩატარდეს აბსოლუტურად ასეპტიკურ პირობებში მიკროორგანიზმების შეღწევის თავიდან ასაცილებლად.
- ლაბორატორიაში იგზავნება დილით აღებული შარდი.
- 24-საათიანი შარდი დასათესად არ გამოდგება.
სინჯის აღება
- სინჯის აღებამდე დაიბანეთ ხელები საპნით და გაიშრეთ.
- დაიბანეთ ურეთრის შესავალი საპნით.
- ჩაიბანეთ მიდამო წყლით და გაიმშრალეთ.
- გამოუშვით შარდის რამდენიმე მილილიტრი (არ შეაჩეროთ შარდის გამოშვება).
- აიღეთ შარდის შუა ულუფა სტერილურ კონტეინერში.