კიდევ ერთხელ გლაუკომის შესახებ
შესაბამისად, ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს დაავადების დროულად გამოვლენასა და სათანადო მკურნალობის დროულად დაწყებას. გლაუკომის დიაგნოსტიკასა და მკურნალობაზე გვესაუბრება ევექსის კლინიკის ექიმი ოფთალმოლოგი – სალომე ტაბატაძე:
- ქალბატონო სალომე, რა დაავადებაა გლაუკომა?
- გლაუკომა არის ქრონიკული, მულტიფაქტორული დაავადება, რომლისთვისაც დამახასიათებელია თვალშიდა წნევის მუდმივი ან პერიოდული მატება, მხედველობის ველის დამახასიათებელი ცვლილებები. გლაუკომის დროს ვითარდება მხედველობის ნერვის დისკოს და ბადურას განგლიური უჯრედების გლაუკომისთვის დამახასიათებელი დაზიანება (გლაუკომური ოპტიკური ნეიროპათია). აღნიშნული ცვლილებები კი იწვევს მხედველობის დაქვეითებას და სრულ სიბრმავეს.
გლაუკომა არის შეუქცევადი სიბრმავის წამყვანი მიზეზი მთელ მსოფლიოში. კ. სტაროპოლის 2021 წელს გამოქვეყნებულ სტატიაში აღნიშნულია, რომ მარტო ამერიკის შეერთებულ შტატებში 2.4 მილიონი ადამიანია გლაუკომის რისკჯგუფში, ხოლო მსოფლიოს მასშტაბით გლაუკომიანი პაციენტების რიცხვი 2040 წლისთვის 111 მილიონამდე გაიზრდება. ეს მონაცემები უკავშირდება მსოფლიო მოსახლეობის რიცხვისა და სიცოცხლის ხანგრძლივობის ზრდას.
- რა სიმპტომებით ხასიათდება გლაუკომა?
- გლაუკომის ფორმებიდან ყველაზე გავრცელებულია პირველადი, ღიაკუთხიანი გლაუკომა, რომელიც საწყის
ეტაპზე ძირითადად უსიმპტომოდ და შემპარავად მიმდინარეობს. პაციენტი შესაძლოა განიცდიდეს მცირე მხედველობით დისკომფორტს.
- გლაუკომის რისკფაქტორებიდან რომელს გამოყოფდით განსაკუთრებულად?
- რისკფაქტორებიდან გამოვყოფდი ოჯახურ ანამნეზს, ძალიან მნიშვნელოვანია გენეტიკური ფაქტორი და წინასწარგანწყობა, რაც ათჯერ ზრდის ამ დაავადების განვითარების რისკს. ასევე:
- ასაკი (40+);
- მაღალი ახლომხედველობა (მიოპია);
- შაკიკი;
- თვალის ტრავმა;
- სტეროიდების ხანგრძლივად მიღება;
- ფსევდოექსფოლიაცია;
- ქრონიკული დაავადებები (შაქრიანი დიაბეტი, ჰიპერტენზია და ა. შ.).
საზოგადოდ, გლაუკომის ადრეული დიაგნოსტიკისთვის საჭიროა თვალის რეგულარული გამოკვლევა, სკრინინგი. 40 წელს გადაცილებული პაცინტებისათვის აუცილებელია წელიწადში ერთხელ ოფთალმოლოგთან ვიზიტი და სკრინინგული კვლევა.
გლაუკომის ადრეულ დიაგნოსტიკას პრინციპული მნიშვნელობა ენიჭება დაავადების მართვისა და მხედველობის შენარჩუნებისთვის.
- როგორ ახდენთ გლაუკომის დიაგნოსტიკას?
- რაც შეეხება გლაუკომის დიაგნოსტიკას, ტარდება რუტინული კვლევები – ტონომეტრია, ვიზომეტრია, ბიომიკროსკოპია, გონიოსკოპია, პერიმეტრია. ასევე დამატებითი კვლევები (Oჩთ, Hღთ), რომლებიც გვეხმარება შედარებით ადრეული სტადიის აღმოჩენაში.
ელექტროფიზიოლოგიური კვლევებით, შესაძლებელია დიაგნოზის დასმა იქამდე, ვიდრე კლინიკური დაზიანება გამოვლინდება, შესაბამისად, ადრეულ ეტაპზევე დაიწყება მკურნალობა. გარდა რუტინული კვლევებისა (ტონომეტრია, გონიოსკოპია, ვიზომეტრია, ბიომიკროოფთალმოსკოპია), ადრეულ ეტაპზე დიაგნოზის დასადასტურებლად სასურველია მაღალტექნოლოგიური კვლევები – თვალის ელექტროფიზიოლოგიური კვლევა, ლაზერული ტომოგრაფია, კომპიუტერული პერიმეტრია, მხედველობის ნერვის კონფოკალური ლაზერული ტომოგრაფია.
- რას გულისხმობს გლაუკომის მკურნალობა?
- გლაუკომის მკურნალობა დამოკიდებულია მის ფორმაზე. მკურნალობის კურსს კი თავად ოფთალმოლოგი არჩევს ინდივიდუალურად, პაციენტზე მორგებულსა და შედეგზე ორიენტირებულს. მკურნალობა შესაძლებელია როგორც მედიკამენტური, ისე ლაზერული ან ქირურგიული მეთოდით.
იმ შემთხვევაში, თუ მედიკამენტური მკურნალობით ვერ ვიღებთ სათანადო შედეგს, მივმართავთ ლაზეროთერაპიას ან ქირურგიულ მკურნალობას.
გლაუკომის მკურნალობა იწყება ძირითადად მედიკამენტურად, მკურნალობის მიზანია თვალშიდა წნევის დაქვეითება. თითოეული პაციენტისთვის თვალშიდა წნევის ზედა ზღვარი ინდივიდუალურია და შესაბამისად, სამიზნე წნევაც განსხვავდება, აქ მნიშვნელოვანია გლაუკომის ფორმა და სტადია. პრეპარატები, რომლებიც ზრდიან თვალიდან წყალწყალა ნამის განდევნას და პრეპარატები, რომლებიც ამცირებენ წყალწყალა ნამის წარმოქმნას, ჩვენებებისა და უკუჩვენებების მიხედვით უნდა დაინიშნოს ექიმი ოფთალმოლოგის მიერ.
თუ მედიკამენტური თერაპია არაეფექტურია, საჭირო ხდება ლაზერული ქირურგია: ტრაბეკულოპლასტიკა, ციკლოფოტოკოაგულაცია, ირიდოტომია. ლაზერული ქირურგიის არაეფექტურობის შემთხვევაში კი ტარდება სხვადასხვა ტიპის ანტიგლაუკომური ოპერაცია, რომლებიც დამოკიდებულია გლაუკომის ფორმაზე: ტრაბეკულექტომია, ტრაბეკულოტომია, არაგამჭოლი ღრმა სკლერექტომია, სხვადასხვა ტიპის სადრენაჟო სისტემების გადანერგვა და სხვა.
- რას მოიცავს გლაუკომის პრევენცია?
- მედიცინის თანამედროვე მიღწევების მიუხედავად, გლაუკომა რჩება საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის მთავარ პრობლემად მთელ მსოფლიოში. გლაუკომის პრევენციისთვის აუცილებელია სკრინინგული ვიზიტები ოფთალმოლოგთან. ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტია ისიც, რომ საკმაოდ დაბალია გლაუკომის ცნობადობა. ჩატარებული კვლევებიდან ჩანს, რომ განვითარებულ ქვეყნებში გლაუკომის ცნობადობა 50%-ს აღწევს, განვითარებად ქვეყნებში კი 90%-მა არ იცის, რომ გლაუკომა აქვს. ამის ერთ-ერთი მიზეზი ისიცაა, რომ დაავადება პრაქტიკულად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს გვიან სტადიამდე და პაციენტი ვერაფერს ხვდება, ისე კარგავს მხედველობას. ამიტომ აუცილებელია გლაუკომის შესახებ ადამიანთა ცოდნის დონის ამაღლება.
2022 წლის იანვარი მიეძღვნა გლაუკომის შესახებ ცოდნის დონის ამაღლებას. გლაუკომისგან გამოწვეული სიბრმავის პრევენციისთვის ძალზე მნიშვნელოვანია საზოგადოების ცნობიერების ამაღლების კამპანიები, რომელთაც შეუძლიათ ასწავლონ ადამიანებს ადრეული დიაგნოსტიკისა და ადრეული მკურნალობის მნიშვნელობა. ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ დაგვიანებული დიაგნოსტიკა ზრდის გლაუკომით გამოწვეული ინვალიდობის რისკს.