რა როლს ასრულებს თირკმელზედა ჯირკვალი და რა დაავადებებია დაკავშირებული მისი ფუნქციის დარღვევასთან
მისი ფუნქცია გარკვეული ტიპის ჰორმონების (კორტიზოლი, ალდოსტერონი, ადრენალინი, ნორადრენალინი) გამოყოფაა. ეს ჰორმონები ორგანიზმის ნორმალური ფუნქციონირებისათვის უმნიშვნელოვანესია.
ისინი აკონტროლებენ:
- მეტაბოლიზმის პროცესს;
- სისხლში შაქრის დონეს;
- მარილისა და წყლის ბალანსს;
- სტრესზე საპასუხო რეაქციას;
- სასქესო ჰორმონების(ესტროგენის, ტესტოსტერონის) ბალანსს
თირკმელზედა ჯირკვლის უკმარისობასთან (როდესაც, ხდება ზედმეტი ან პირიქით არასაკმარისი დოზით ჰორმონების გამოყოფა) დაკავშირებულია:
პირველადი ადრენალური უკმარისობა - ადისონის დაავადება:
ვითარდება მაშინ, როდესაც თირკმელზედა ჯირკვალი ვერ გამოიმუშავებს საკმარისი რაოდენობით კორტიზოლს.
ადისონის დაავადების სიმპტომებია:
- საერთო სისუსტე;
- მადის დაქვეითება;
- წონის კლება;
- დაბალი არტერიული წნევა
შესაძლოა აღინიშნებოდეს კანის გამუქება
მეორეული ადრენალური უკმარისობა:
მისი მიზეზი ჰიპოფიზში არსებული პათოლოგიაა. ამ დროს ჰიპოფიზი სათანადოდ ვერ ასტიმულირებს თირკმელზედა ჯირკვლებს, შესაბამისად, ისინი ვეღარ გამოიმუშავებენ საკმარისი რაოდენობის კორტიზოლს.
გამომდინარე იქიდან, რომ ადრენალური უკმარისობის სიმპტომები ნელა ვითარდება და ხშირად სიმპტომებს არასაკმარისი ყურადღება ექცევა, შესაძლოა განვითარდეს ადრენალური კრიზი.
ადრენალურ კრიზზე მიგვანიშნებს:
- წელის, მუცლის ან ფეხების გამჭოლი, უეცარი ტკივილი;
- წნევის დაცემა;
- გულისრევა, ღებინება;
- გულის წასვლა
ადრენალური კრიზი საჭიროებს სასწრაფო სამედიცინო ჩარევას
დაავადების ადრეულ ეტაპზე დიაგნოსტიკა საკმაოდ რთულია. დიაგნოზი ლაბორატორიულ ანალიზებსა და ვიზუალიზაციას ეფუძნება. განსაკუთრებით დიდი ყურადღება ექცევა ჰიპერპიგმენტაციას.
მკურნალობის მთავარი მეთოდი კი ჰორმონჩანაცვლებითი თერაპიაა.
თირკმელზედა ჯირკვლების ჭარბმა აქტიურობამ კი შეიძლება გამოიწვიოს კუშიგის სინდრომი.
კუშიგის სინდრომი კორტიზოლის ჭარბი სეკრეციის შედეგად ვითარდება. კორტიზოლის ჭარბი სეკრეცია კი შესაძლებელია გამოწვეული იყოს ჰიპოფიზში არსებული ადენომის მიერ ადრენოკორტიკოტროპული ჰორმონის ჭარბი გამომუშავების შედეგად თირკმელზედა ჯირკვლების ზედმეტი სტიმულაციით, ან თირკმელზედა ჯირკვალში განვითარებული სიმსივნური წარმონაქმნის შედეგად.
სიმპტომები:
- წონაში მატება;
- მაღალი არტერიული წნევა;
- ოსტეოპოროზი;
- კუნთოვანი მასის შემცირება;
- სისუსტე;
- ჩალურჯებები კანზე;
- დეპრესია;
- ქალებში ჭარბთმიანობა;
- სისხლში გლუკოზის მაღალი დონე