ინფარქტი რომ არ დაგემართოთ - მკურნალი.გე

ეკა ჭავჭავაძე

.

დასანანი ის არის, რომ კატასტროფის თავიდან აცილება შესაძლებელია, რადგან მას ყოველთვის უძღვის წინ სისხლძარღვთა ათეროსკლეროზული დაზიანება, რომელიც არც ისე სწრაფად პროგრესირებს. დასაბუთებულია, რომ ინფარქტისა და გულ-სისხლძარღვთა სისტემის სხვა დაავადებების ჩამოყალიბებასა და განვითარებაში გადამწყვეტ როლს ასრულებს ადამიანის ცხოვრების წესი, რამდენადაც რისკის მთავარ ფაქტორებს სწორედ იგი მოიცავს. ექიმი ნუცა ლეჟავა გვესაუბრება იმ უმთავრეს ღონისძიებებზე, რომელთა მეშვეობით ადამიანს ინფარქტის რისკის მინიმუმამდე დაყვანა შეუძლია.

• ქალბატონო ნუცა, პირველ რიგში, ვის სჭირდება მიოკარდიუმის ინფარქტის პროფილაქტიკა?

- მიოკარდიუმის ინფარქტის პროფილაქტიკა, უპირველეს ყოვლისა, სჭირდება მას, ვისაც:

1. უკვე დასმული აქვს გულის იშემიური დაავადების დიაგნოზი;
2. აქვს შაქრიანი დიაბეტი;
3. უდასტურდება ორი ან მეტი ქვემოთ ჩამოთვლილი ფაქტორებიდან:
   1. თამბაქოს წევა;
   2. ჭარბი წონა;
   3. ჰიპოდინამია;
   4. ჰიპერტონია;
   5. ქოლესტერინის მომატება;
   6. მეტაბოლური სინდრომი;
   7. გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებისადმი მემკვიდრეობითი განწყობა.

ამ კატეგორიის ადამიანებს განსაკუთრებით სჭირდებათ ინფარქტისგან თავის დაცვა. თუმცა ეს არანაკლებ სჭირდებათ სხვებსაც. საზოგადოდ, ჯობს, ადამიანმა თავიდანვე ცხოვრების ჯანსაღ წესს მისდიოს, რადგან უკვე ჩამოყალიბებული არაჯანსაღი ჩვევების დაძლევა გაცილებით ძნელია, ზოგიერთისთვის - შეუძლებელიც კი.

• მეტაბოლური სინდრომი ერთ-ერთი იმ ფაქტორთაგანია, რომლებიც საგრძნობლად ზრდის შაქრიანი დიაბეტისა და ინფარქტის განვითარების რისკს. რას წარმოადგენს იგი?

- მეტაბოლური სინდრომი ნივთიერებათა ცვლის კომბინირებული დარღვევაა - ადამიანს პათოლოგიურად ეცვლება ცხიმოვანი, ნახშირწყლოვანი და წყლის ცვლისთვის დამახასიათებელი პროცესები. ეს ძვრები შერწყმულია გაცხიმოვნებასთან, ჰიპერტონიასთან, სისხლში ქოლესტერინის, ტრიგლიცერიდებისა და შაქრის მატებასთან. მეტაბოლური სინდრომი, ჩვეულებრივ, ვითარდება მთელი ცხოვრების განმავლობაში ჩამოყალიბებული მავნე ჩვევებისა და კვებისა თუ შრომა-დასვენების არაჯანსაღი რეჟიმის ფონზე, ამიტომ მის თავიდან ასაცილებლად საკმარისია ცხოვრების წესის გადახედვა და მისი ზოგიერთი რგოლის კორექცია, ფიზიკური აქტივობის გაზრდა და სხეულის მასის კონტროლი.

• როგორ გავუფრთხილდეთ გულს?

- ინფარქტის რისკის მინიმუმამდე დასაყვანად აუცილებელია:

1. არ მოსწიოთ; თუ ეწევით, მიატოვოთ;
2. თავი დაიზღვიოთ ყოფითი ინტოქსიკაციებისგან - უარი თქვათ ნარკოტიკული ნივთიერებებისა და ფსიქოსტიმულატორების გამოყენებაზე, თუ საამისოდ არ გაქვთ სამედიცინო ჩვენება;
3. თავი არიდოთ ალკოჰოლის ჭარბ გამოყენებას;
4. მიიღოთ ჯანსაღი საკვები, აკონტროლოთ მისი შედგენილობა და კალორიულობა;
5. მიირთვათ რაც შეიძლება მეტი ხილი და ბოსტნეული;
6. დღეში 30 წუთი დაუთმოთ ზომიერ, საშუალო ინტენსივობის ფიზიკურ დატვირთვას, მაგალითად, ფეხით სიარულს, ძუნძულს, ცურვას;
7. გამუდმებით აკონტროლოთ წონა;
8. გამუდმებით აკონტროლოთ არტერიული წნევა - ის არ უნდა აღემატებოდეს 140/90-ს;
9. სისხლში ქოლესტერინის დონემ არ გადააჭარბოს 5 მმოლ/ლ-ს;
10. დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეიდების დონემ არ გადააჭარბოს 3-3,5 მმოლ/ლ-ს;
11. უზმოზე სისხლში გლუკოზის დონემ არ გადააჭარბოს 6 მმოლ/ლ-ს.

• რას გულისხმობს პროფილაქტიკა მათთვის, ვისაც გულის იშემიური დაავადების დიაგნოზი უკვე დადასტურებული აქვს?

- ასეთი ადამიანებისთვის არტერიული წნევისა და ქოლესტერინის მაჩვენებლების მიმართ მოთხოვნები ცოტა უფრო მკაცრია:

1. არტერიული წნევა 130/80-ზე ქვევით უნდა შევინარჩუნოთ;
2. ქოლესტერინი არ უნდა აღემატებოდეს 4-4,5 მმოლ/ლ-ს;
3. დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეიდების დონე არ უნდა აღემატებოდეს 2-2,5 მმოლ/ლ-ს.

ასეთი ადამიანებისთვის აუცილებელია სათანადო მკურნალობა, საჭირო მედიკამენტების რეგულარული მიღება, დაბალკალორიული დიეტა.

• სხეულის მასის მიხედვით, ვინ შედის ინფარქტის რისკჯგუფში?

- ის, ვისი მასის ინდექსიც 25 კგ/მ2-ს აღემატება. თუ ინდექსი 30-ზე მაღალია, ეს უკვე გაცხიმოვნებაა. მამაკაცები, რომელთა წელის გარშემოწერილობაა 94-102 სმ და ქალები, რომელთა წელის გარშემოწერილობა 80-88 სმ-ს აღწევს, რისკის ზონაში არიან. მათ სასწრაფოდ უნდა იფიქრონ ჭარბი წონის მოცილებაზე.

• ორგანიზმში ქოლესტერინის ცვლის დარღვევა იწვევს ათეროსკლეროზს, რომელიც გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების მთავარი მიზეზია. როგორ ავიცილოთ თავიდან სისხლძარღვთა ათეროსკლეროზული დაზიანება?

- სისხლში ქოლესტერინი დაბალი და მაღალი სიმკვრივის ლიპოპროტეიდების სახით მოიპოვება. საშიშია დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეიდები. ამიტომ უნდა შევამციროთ სისხლში მათი დონე, ხოლო მაღალი სიმკვრივის ლიპოპროტეიდებისა გავზარდოთ. ამისთვის უარი უნდა ვთქვათ დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეიდების შემცველ საკვებზე: მყარ ცხოველურ ცხიმებზე, ხორცზე, ღვიძლზე, ძეხვეულზე, კვერცხზე, კარაქზე, ცხიმიან რძის ნაწარმზე.

მაღალი სიმკვრივის ლიპოპროტეიდები მდიდარია მონო- და პოლინაჯერი ცხიმოვანი მჟავებით, მათ შორის - ომეგა მჟავებით, რომლებსაც ანტიათეროგენული თვისებები აქვს. ისინი შედის ზღვის პროდუქტების, მცენარეული ზეთის, თევზის ქონის შემადგენლობაში. სპეციალისტები რაციონის ბოსტნეულით გამდიდრებას სწორედ იმიტომ გვირჩევენ, რომ მცენარეული უჯრედისი აბრკოლებს ნაწლავებში დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეიდების შეწოვას - პირიქით, მათ აქტიურ გამოდევნას უწყობს ხელს.

• ჯანსაღი კვება აუცილებელია არა მხოლოდ გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების, არამედ უამრავი სხვა პათოლოგიის თავიდან ასაცილებლადაც. როგორია ამ მხრივ ზოგადი რეკომენდაციები?

- გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების განვითარების რისკის შესამცირებლად კვების შემდეგი პრინციპები უნდა დავიცვათ:

1. მივიღოთ მრავალფეროვანი საკვები;
2. ვერიდოთ ჭარბ კალორიებს;
3. შეძლებისდაგვარად ვერიდოთ ტკბილეულს, ცომეულს და ცხიმს. უპირატესობა მივანიჭოთ ხილს, ბოსტნეულს, მარცვლეულს, თევზეულს. ნებადართულია მჭლე ხორცი, უცხიმო ან ნაკლებცხიმიანი რძე და მისი ნაწარმი.
4. მყარი ცხოველური ცხიმები, რომლებიც სატურირებულ, ნაჯერ ცხიმოვან მჟავებს შეიცავს (კარაქი, ლორი, კულინარიული ცხიმი) შეცვალოთ თხევადი მცენარეული ზეთით და თევზის ცხიმებით, რომელთა შემადგენლობაშიც უჯერი ცხიმოვანი მჟავები შედის.
5. აუცილებელია მარილის ოდენობის შემცირებაც. მაღალი არტერიული წნევის პატრონებმა ეს წესი განსაკუთრებით კარგად უნდა გაითავისონ. შეგიძლიათ გამოიყენოთ დიეტური მარილი, რომელშიც ნატრიუმის შემცველობა დაბალია. ნუ მიეძალებით მწნილებს, შაშხს, ლორს, მარილში გამოყვანილ თევზს.
6. შეძლებისდაგვარად ვერიდოთ ლუდსაც.

• როგორი ფიზიკური აქტივობაა საჭირო, რათა გულმა არასოდეს შეგვახსენოს თავი?

- ფიზიკური აქტივობა პრაქტიკულად ყოველთვის, ნებისმიერ ასაკში უხდება ორგანიზმს. კარგა ხანია წარსულს ჩაბარდა მიდგომა, რომ გულით დაავადებულებს ხანგრძლივი წოლითი რეჟიმი სჭირდებოდათ. ფიზიკური აქტივობა შეიძლება როგორც შინ, ისე სამსახურში, შრომისა და დასვენების პერიოდში. ეცადეთ ლიფტის ნაცვლად იაროთ კიბით, მეტი იაროთ ფეხით, დასვენებისას მეტად იაქტიუროთ.

თუ შემოსავალი საშუალებას გაძლევთ, იარეთ ფიტნესკლუბში, სპორტულ დარბაზში, ტრენაჟორებზე სავარჯიშოდ. ყოველდღიური 30-წუთიანი ვარჯიში რამდენჯერმე ამცირებს ინფარქტის რისკს და, ამასთან, მოხდენილი აღნაგობის დაბრუნებაშიც დაგეხმარებათ. ძლიერ და ინტენსიურ დატვირთვას ერიდეთ; მთავარია, იმოძრაოთ რეგულარულად და სხეულის ნორმალური მასის შენარჩუნება მოახერხოთ. ეცადეთ, ისეთი ვარჯიშები შეარჩიოთ, რომელთა შესრულებაც გსიამოვნებთ. ასეთი ვარჯიში სტრესსაც ხსნის და შესანიშნავად აწესრიგებს ორგანიზმში ნერვულ-ვეგეტატიურ დისბალანსს, თავიდან აგაცილებთ ქრონიკული გადაღლის სინდრომისთვის დამახასიათებელ უსიამოვნო ნიშნებს, მოთენთილობას, სისუსტეს, უგუნებობას, შეგმატებთ ცხოვრების ხალისს. კარგი იქნება, თუ ოჯახის სხვა წევრებთან ერთად ივარჯიშებთ - ეს უფრო მეტ სტიმულს მოგცემთ.

• ერთი შეხედვით, ეს მოთხოვნები არც ისე რთულია. მიუხედავად ამისა, ცოტა თუ ახერხებს მათ შესრულებას. როგორ ფიქრობთ, რატომ?

- ამას რამდენიმე მიზეზი აქვს. მთავარი ის არის, რომ ადამიანს ცხოვრების წესის შეცვლა უჭირს. მწირი შემოსავლები და პრობლემის შესახებ ინფორმაციის უქონლობაც საკმაოდ ართულებს უკვე ჩამოყალიბებული ჩვევების დაძლევას. დაძაბული სამუშაო, ხშირი სტრესი ადამიანს აღარ უტოვებს დროსა და ხალისს ექიმის რეკომენდაციების შესასრულებლად. არადა, ცხოვრების ჯანსაღი წესის მთავარი ნიშანი ის არის, რომ იგი ადამიანს გაცილებით ამტანს ხდის. ასეთები წინააღმდეგობასაც უფრო მედგრად ხვდებიან და გაცილებით იოლადაც ძლევენ მას

დეპრესიულ, მოდუნებულ, საკუთარ თავში დაურწმუნებელ, მხოლოდ სამსახურსა და ყოფით პრობლემებზე მოფიქრალ ადამიანს კი ჯანმრთელობა საერთოდ არ ახსოვს. მასზე ფიქრს მხოლოდ მას შემდეგ იწყებს, რაც ურემი გადაბრუნდება და შერყეული ჯანმრთელობა სამსახურის მიტოვებასაც კი აიძულებს. ასე რომ, ჯანმრთელობაზე მანამდე იფიქრეთ, ვიდრე დაკარგავთ. ამგვარად დაგეზოგებათ დროც, ფინანსებიც, ნერვებიც და ცხოვრებითაც უფრო მეტად ისიამოვნებთ.