სპორტსმენის გული
სპორტსმენებს შორის უეცარი სიკვდილის შემთხვევათა 75-80% კარდიული მიზეზებით არის გამოწვეული. ექიმებმა დიდი ხანია შეამჩნიეს, რომ სპორტსმენების გულ-სისხლძარღვთა სისტემის მდგომარეობა განსხვავდება იმ ადამიანებისგან, ვინც სპორტს არ მისდევს. მის თავისებურებებზე კარდიოლოგი ზეინაბ ჭუმბურიძე გვესაუბრება.
- სპორტსმენის გულის საკითხი დღეს ძალზე აქტუალურია. მედიცინაში სპეციალური განხრაც კი შეიქმნა, რომელსაც სპორტული კარდიოლოგია ჰქვია. ის იმ სპორტსმენების გულ-სისხლძარღვთა სისტემას შეისწავლის, რომლებიც დიდი დატვირთვით ვარჯიშობენ. ეს საჭიროა, რათა სწორად შემუშავდეს მათი ვარჯიშისა და დასვენების რეჟიმი. ნორმასა და პათოლოგიას შორის საზღვრის გავლება ხშირად ჭირს. სპორტულ გულსა და კარდიულ პათოლოგიებს შორის საზღვრის გავლებას თანამედროვე სპორტულ მედიცინაში გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება, რათა ერთი მხრივ მინიმუმამდე იქნეს დაყვანილი უეცარი სიკვდილის რისკი, ხოლო მეორე მხრივ თავიდან ავიცილოთ ჰიპერდიაგნოსტიკის გამო სპორტსმენთა აქტიური სპორტული ცხოვრებისგან ჩამოშორება.
გამოთქმა "სპორტსმენის გული" პირველად 1899 წელს გამოიყენა გერმანელმა მეცნიერმა ჰენშენმა. ის გულისხმობდა სპორტსმენის გულის გადიდებას და ამ მდგომარეობას პათოლოგიად განიხილავდა. ტერმინი დღესაც გამოიყენება, ოღონდ უფრო ფართო მნიშვნელობით.
/* (c)AdOcean 2003-2021, Advertline.https:mkurnali.ge.mkurnali zones.________ _____ */
ado.slave('adoceanadvertlinegelpmmhkfobb', {myMaster: 'gC_g7BxQlx9UWDeCK7yaEdkgIoxg2l6o6JUmNs2rvgn.i7' });
ლანგის განმარტებით, "სპორტული გული" ორგვარად შეიძლება გავიგოთ: 1. გული, რომელსაც რეგულარული ვარჯიშის პირობებში შესწევს უნარი დააკმაყოფილოს ორგანიზმის მოთხოვნა ხანგრძლივი და ინტენსიური ფიზიკური დატვირთვის დროს და
2. გადაჭარბებული დატვირთვის შედეგად პათოლოგიურად შეცვლილი გული.
დღეს სადავოდ აღარ მიიჩნევა, რომ პროფესიული სპორტული დატვირთვა ჯანმრთელობისთვის ერთმნიშვნელოვნად სასარგებლო არ არის. არასახარბიელო ცვლილებებს განიცდის გულ-სისხლძარღვთა სისტემაც. ეს ცვლილებები დამოკიდებულია დატვირთვის ტიპსა და ინტენსივობაზე, ასევე - ვარჯიშის რეგულარულობაზე.
ნებისმიერი სახის ფიზიკურმა აქტივობამ შეიძლება შეასრულოს გამაჯანსაღებელი როლი, როდესაც დატვირთვა სწორად არის დოზირებული და ადამიანის შესაძლებლობებს შეესაბამება. ასეთი დატვირთვა აკაჟებს ორგანიზმს, ზრდის გარეგანი ფაქტორების უარყოფითი გავლენისადმი წინააღმდეგობის უნარს, სიცოცხლის ხანგრძლივობას. როგორც არასაკმარისი, ასევე ჭარბი ფიზიკური დატვირთვა, განსაკუთრებით - ეს უკანასკნელი, ვნებს ორგანიზმს და შესაძლოა, ამა თუ იმ დაავადების მიზეზად იქცეს, რომელთაგან ზოგიერთი სიცოცხლესთან შეუთავსებელიც კია. ამ მოსაზრებით სპორტული მედიცინის ამერიკული კოლეჯი გვირჩევს, გასაკაჟებლად და გასაჯანსაღებლად გამიზნული დატვირთვა არ აღემატებოდეს ასაკობრივად დასაშვები მაქსიმალური დატვირთვის 40%-ს.
რეგულარული ვარჯიშის ფონზე გულში ცვლილებები თანდათანობით ვითარდება. მხოლოდ ამ შემთხვევაშია შესაძლებელია გულ-სისხლძარღვთა სისტემის, მისი ფუნქციური შესაძლებლობების ადაპტაცია დატვირთვის მიმართ. როდესაც დატვირთვა რეგულარული არ არის, ადაპტაცია არ ხდება. სწორედ ასეთი ვარჯიში ვნებს ჯანმრთელობას. მსოფლიო სპორტის ისტორიაში დაფიქსირებულია პროფესიონალ სპორტსმენთა უეცარი სიკვდილის შემთხვევები სრული ჯანმრთელობის ფონზე. თანამედროვე სპორტულმა მედიცინამ დაადასტურა, რომ ამ შემთხვევებს სწორედ ინტენსიურმა ფიზიკურმა ვარჯიშმა შეუწყო ხელი. თანამედროვე მონაცემებით, 35 წლამდე ასაკის სპორტსმენთა უეცარი კარდიული სიკვდილის მიზეზებს შორის დომინირებს ჰიპერტროფიული კარდიომიოპათია (ჰკმ), კორონარული არტერიების ანომალიები და მარცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფიის სხვადასხვა ფორმა.
ამერიკის გულის ასოციაციის უკანასკნელი მონაცემებით, ახალგაზრდა სპორტსმენებში უეცარი კარდიული სიკვდილის შემთხვევათა 36% ჰიპერტროფიული კარდიომიოპათიით არის განპირობებული, ხოლო 10%-ში აღინიშნება მხოლოდ მარცხენა პარკუჭის მასის მომატება, კარდიომიოპათიის ნიშნების გარეშე.
სპორტსმენის გულის მდგომარეობა ბევრად არის დამოკიდებული სპორტული დატვირთვის ხასიათზე. სხვადასხვა სახის ფიზიკური დატვირთვა კუნთებზე სხვადასხვაგვარად მოქმედებს. ამიტომ არის, რომ ადვილად ვარჩევთ ერთმანეთისგან ბოდიბილდერს, აღმოსავლური ორთაბრძოლების ოსტატს და ველოსიპედისტს.
ფიზიოლოგაში გამოყოფენ კუნთთა შეკუმშვის ორ ტიპს - სტატიკურსა და დინამიკურს. დატვირთვის ასეთი გაყოფა პრინციპულია, რადგან სპორტის ამა თუ იმ სახეობაში რეგულარული ვარჯიში ანუ უპირატესად დინამიკური ან უპირატესად სტატიკური დატვირთვა განსხვავებულ ზემოქმედებას ახდენს გულ-სისხლძარღვთა სისტემაზე. ამაზეა დამოკიდებული პროგნოზიც. თუმცა დატვირთვის ორ ტიპად დაყოფა მაინც პირობითია, რადგან სპორტის ყოველი სახეობა ორივეს კომბინაციაა, ამიტომ ლიტერატურაში ხშირად შეხვდებით ასეთ ფრაზას: ძირითადად დინამიკური ან ძირითადად სტატიკური ტიპის ვარჯიში.
დინამიკური დატვირთვა ხელს უწყობს გამძლეობის განვითარებას, ხოლო სტატიკური - ძალისას. სტატიკურ დატვირთვას თან სდევს კუნთების ტონუსის (დაჭიმულობის) ცვლილება მათი სიგრძის ცვლილების გარეშე (მაგალითად, სიმძიმის აწევა ერთ მდგომარეობაში, კიდურების მოხრა-გაშლა). ითვლება, რომ ძალოსნური ვარჯიში (ორთაბრძოლა, სიმძიმეების აწევა) უპირატესად სტატიკური დატვირთვაა, ხოლო მძლეოსნობა - სირბილი, სიარული, ხტომა - დინამიკური.
დინამიკური ვარჯიშის დროს დომინირებს დატვირთვა სისხლის გაზრდილი მოცულობით, ხოლო სტატიკური ვარჯიშის დროს - მომატებული არტერიული წნევით გამოწვეული დატვირთვა. აღმოჩნდა, რომ იმ სპორტსმენებში, რომლებიც უპირატესად სტატიკური ვარჯიშით არიან დაკავებული, გულის რიტმის ცვალებადობა უფრო იშვიათია. თუ გახანგრძლივებული ვარჯიშის დროს რიტმის დარღვევა განვითარდა, ეს პათოლოგიურ მდგომარეობად განიხილება და სპორტსმენს სამედიცინო გამოკვლევა უტარდება. გარდა ამისა, სტატიკური დატვირთვისას შეინიშნება არტერიული წნევის მატების ტენდენცია. დარტყმითი მოცულობა ამ სპორტსმენებს არანავარჯიშევ ადამიანებთან შედარებით არ ეზრდებათ. ულტრაბგერითი გამოკვლევისას გულის გარეგანი ზომები შესამჩნევად არ არის შეცვლილი ან ვითარდება მიოკარდიუმის ჰიპერტროფია გულის ღრუების გადიდების გარეშე. ეს გულის ღრუების შიგნით არსებული წნევისა და კედლების ტონუსის მატებით არის განპირობებული.
სტატიკური დატვირთვისას გულის ღრუების გაგანიერება პათოლოგიური მოვლენაა, რომელიც მიოკარდიუმის გადაძაბვაზე მიუთითებს. ასეთ დროს რეკომენდებულია ვარჯიშის შეწყვეტა და სამედიცინო გამოკვლევა.
