რა არის ყირიმ-კონგოს ცხელება
; ყირიმ-კონგოს ვირუსი ეპიდაფეთქებებით ხასიათდება. ვირუსული ინფექციის ძირითადი გადამტანები მინდვრის თაგვები და ტკიპები არიან. ტკიპამ ჯერ უნდა უკბინოს დაავადებულ მღრღნელს, რომელიც ინფექციის ძირითადი რეზერვუარია და შემდეგ - ადამიანს. დამახასიათებელია მაღალი ტემპერატურა, ჩნდება სისხლჩაქცევები კანზე, კანქვეშ, ნაკბენის მიდამოებში და ვითარდება სისხლდენა შინაგანი ორგანოებიდან. სამწუხაროდ, ეს საკმაოდ მძიმე ვირუსული დაავადებაა და მაღალი ლეტალობით ხასიათდება. დაავადებულთა დაახლოებით 40% იღუპება. ხშირ შემთხვევაში მკურნალობას არ ექვემდებარება.
მნიშვნელოვანი ინფორმაცია
• ყირიმ-კონგოს ჰემორაგიული ცხელების აფეთქებისას ლეტალობის კოეფიციენტი შეადგენს 40%
• ვირუსი გადაეცემა ადამიანს შინაური ცხოველიდან ტკიპით. ადამიანიდან ადამიანზე გადაცემა ხდება ინფიცირებული ადამიანის სისხლთან, გამონაყოფებთან, ორგანოებთან მჭიდრო კონტაქტისას.
• რაიმე ეფექტური ვაქცინა ადამიანებისა და ცხოველებისათვის არ არსებობს.
ყირიმ-კონგოს ჰემორაგიული ცხელება ადამიანის ვირუსული ენდემურ-კეროვანი დაავადებაა, რომელიც ტკიპების საშუალებით გადაეცემა. დაავადება პირველად აღმოჩნდა 1944 წელს ყირიმში, მოგვიანებით, მსგავსი დაავადება აღირიცხა კონგოში, ნიგერიაში, სენეგალსა და კენიაში.
დაავადების გამომწვევს წარმოადგენს რნმ-შემცველი ვირუსი ნეიროვირუსების რიგიდან. ვირუსის გადამტანი შეიძლება იყოს გარეული და შინაური ცხოველი, მაგალითად მსხვილფეხა რქოსანი პირუტყვი, ცხვარი, თხა. ცხოველის დაინფიცირება ხდება ინფიცირებული ტკიპის ნაკბენით და ვირუსი სისხლში რჩება დასნებოვნებიდან ერთი კვირის განმავლობაში. ტკიპის შემდგომი კბენა უზრუნველყოფს `ტკიპა-ცხოველი-ტკიპა" ციკლის გაგრძელებას. ადამიანზე ყირიმ-კონგოს ვირუსი გადადის ან ტკიპის ნაკბენით ან დაინფიცირებული ცხოველის სისხლითა და ქსოვილებით. დაავადებული ადამიანი შეიძლება იყოს ინფექციის წყარო სხვებისთვის. ინფექციის სეზონურობა მოიცავს მაის-აგვისტოს პერიოდს.
ვირუსი ადამიანის ორგანიზმში აღწვეს ტკიპის ნაკბენის შედეგად კანიდან, გროვდება რეტიკულოენდოთელარული სისტემის უჯრედებში და ცირკულირებს სისხლში. ინკუბაციური პერიოდი შეადგენს 1-დან 14 დღემდე (უფრო ხშირად 2-7 დღე). დაავადება იწყება მწვავედ, შემცივნებით, სხეულის ტემპერატურის 39-40°С–მდე აწევით.
აღინიშნება მკვეთრად გამოხატული თავის ტკივილი, სისუსტე, ძილიანობა, კუნთების, სახსრების, მუცლის არეში ტკივილი, ზოგჯერ თან ახლავს ღებინება, სახის, კისრის და გულმკერდის ზედა ნაწილის კანის გამოხატული სიწითლე (კაპიუშონის სიმპტომი).
ვირუსი აზიანებს სისხლძარღვების ენდოთელიუმს, თირკმელზედა ჯირკვლის ქერქსა და ჰიპოთალამუსს, რაც იწვევს სისხლის შედედების პროცესის დარღვევას. დაავადების მე-2-მე-6 დღეს ვითარდება ჰემორაგიული სინდრომი - გულმკერდის გვერდით ზედაპირებზე, მხრის სარტყლის მიდამოში, ზედა და ქვედა კიდურებზე ჩნდება უხვი ჰემორაგიული გამონაყარი.
აღინიშნება სისხლჩაქცევები ინექციის ადგილებში, ცხვირიდან, ღრძილებიდან სისხლდენა. შესაძლებელია გონების დაკარგვის ეპიზოდები. კუჭ-ნაწლავიდან სისხლდენა პროგნოზს კიდევ უფრო ამძიმებს.
მაღალი ტემპერატურა ნარჩუნდება საშუალოდ 12 დღის განმავლობაში, გამოჯანმრთელების პროცესი ხანგრძლივია, საერთო სისუსტე და ასთენია შეიძლება შენარჩუნდეს 1-2 თვის განმავლობაში. ლეტალური გამოსავალი შეიძლება დადგეს თანდართული გართულებების - ფილტვების შეშუპების, სეფსისის, თირკმლის მწვავე უკმარისობის, პნევმონიის - შედეგად.
ყირიმ-კონგოს ჰემორაგიული ცხელების დაიგნოსტირება ხდება სხვადასხვა ლაბორატორიული ტესტით.
მნიშვნელოვანია პროფილაქტიკური ღონისძიებები. იმის გამო, რომ არ არსებობს ვაქცინა, ინფექციის გავრცელების თავიდან აცილების ერთადერთი საშუალება არის ადამიანთა ინფორმირება რისკ-ფაქტორებთან დაკავშირებით.
• დამცავი ტანსაცმლის ტარება (გრძელი შარვლები და გრძელი სახელოები);
• ღია ფერის ტანსაცმლის ტარება, რომელზედაც ადვილად გამოჩნდება ტკიპა;
• ტანსაცმლის და კანის საფარველის რეგულარული დათვალიერება ტკიპის აღმოჩენის მიზნით, მისი არსებობის შემთხვევაში კი უსაფრთხო მეთოდებით მოცილება.
• ტკიპების საწინააღმდეგო ღონისძიებების გატარება ცხოველთა სადგომში;
• ცხოველის დაკვლის ან მოვლის დროს ხელთათმანებისა და დამცავი ტანსაცმლის ტარება.
• მოვერიდოთ დაინფიცირებულ ადამიანებთან მჭიდრო კონტაქტს;
• დაინფიცირებული ადამიანის მოვლისას ჩავიცვათ ხელთათმანები და დამცავი ტანსაცმელი.
• რეგულარულად დავიბანოთ ხელები.
ავტორი ლალი ჩხიკვაძე